Texts

kathayitvā suduḥkhārtaḥ sumantreṇa ciraṃ saha / (1.1) Par.?

rāme dakṣiṇakūlasthe jagāma svagṛhaṃ guhaḥ // (1.2) Par.?

anujñātaḥ sumantro 'tha yojayitvā hayottamān / (2.1) Par.?

ayodhyām eva nagarīṃ prayayau gāḍhadurmanāḥ // (2.2) Par.?

sa vanāni sugandhīni saritaś ca sarāṃsi ca / (3.1) Par.?

paśyann atiyayau śīghraṃ grāmāṇi nagarāṇi ca // (3.2) Par.?

tataḥ sāyāhnasamaye tṛtīye 'hani sārathiḥ / (4.1) Par.?

ayodhyāṃ samanuprāpya nirānandāṃ dadarśa ha // (4.2) Par.?

sa śūnyām iva niḥśabdāṃ dṛṣṭvā paramadurmanāḥ / (5.1) Par.?

sumantraś cintayāmāsa śokavegasamāhataḥ // (5.2) Par.?

kaccin na sagajā sāśvā sajanā sajanādhipā / (6.1) Par.?

rāmasaṃtāpaduḥkhena dagdhā śokāgninā purī / (6.2) Par.?

iti cintāparaḥ sūtas tvaritaḥ praviveśa ha // (6.3) Par.?

sumantram abhiyāntaṃ taṃ śataśo 'tha sahasraśaḥ / (7.1) Par.?

kva rāma iti pṛcchantaḥ sūtam abhyadravan narāḥ // (7.2) Par.?

teṣāṃ śaśaṃsa gaṅgāyām aham āpṛcchya rāghavam / (8.1) Par.?

anujñāto nivṛtto 'smi dhārmikeṇa mahātmanā // (8.2) Par.?

te tīrṇā iti vijñāya bāṣpapūrṇamukhā janāḥ / (9.1) Par.?

aho dhig iti niḥśvasya hā rāmeti ca cukruśuḥ // (9.2) Par.?

śuśrāva ca vacas teṣāṃ vṛndaṃ vṛndaṃ ca tiṣṭhatām / (10.1) Par.?

hatāḥ sma khalu ye neha paśyāma iti rāghavam // (10.2) Par.?

dānayajñavivāheṣu samājeṣu mahatsu ca / (11.1) Par.?

na drakṣyāmaḥ punar jātu dhārmikaṃ rāmam antarā // (11.2) Par.?

kiṃ samarthaṃ janasyāsya kiṃ priyaṃ kiṃ sukhāvaham / (12.1) Par.?

iti rāmeṇa nagaraṃ pitṛvat paripālitam // (12.2) Par.?

vātāyanagatānāṃ ca strīṇām anvantarāpaṇam / (13.1) Par.?

rāmaśokābhitaptānāṃ śuśrāva paridevanam // (13.2) Par.?

sa rājamārgamadhyena sumantraḥ pihitānanaḥ / (14.1) Par.?

yatra rājā daśarathas tad evopayayau gṛham // (14.2) Par.?

so 'vatīrya rathāc chīghraṃ rājaveśma praviśya ca / (15.1) Par.?

kakṣyāḥ saptābhicakrāma mahājanasamākulāḥ // (15.2) Par.?

tato daśarathastrīṇāṃ prāsādebhyas tatas tataḥ / (16.1) Par.?

rāmaśokābhitaptānāṃ mandaṃ śuśrāva jalpitam // (16.2) Par.?

saha rāmeṇa niryāto vinā rāmam ihāgataḥ / (17.1) Par.?

sūtaḥ kiṃ nāma kausalyāṃ śocantīṃ prativakṣyati // (17.2) Par.?

yathā ca manye durjīvam evaṃ na sukaraṃ dhruvam / (18.1) Par.?

ācchidya putre niryāte kausalyā yatra jīvati // (18.2) Par.?

satyarūpaṃ tu tadvākyaṃ rājñaḥ strīṇāṃ niśāmayan / (19.1) Par.?

pradīptam iva śokena viveśa sahasā gṛham // (19.2) Par.?

sa praviśyāṣṭamīṃ kakṣyāṃ rājānaṃ dīnam āturam / (20.1) Par.?

putraśokaparidyūnam apaśyat pāṇḍure gṛhe // (20.2) Par.?

abhigamya tam āsīnaṃ narendram abhivādya ca / (21.1) Par.?

sumantro rāmavacanaṃ yathoktaṃ pratyavedayat // (21.2) Par.?

sa tūṣṇīm eva tac chrutvā rājā vibhrāntacetanaḥ / (22.1) Par.?

mūrchito nyapatad bhūmau rāmaśokābhipīḍitaḥ // (22.2) Par.?

tato 'ntaḥpuram āviddhaṃ mūrchite pṛthivīpatau / (23.1) Par.?

uddhṛtya bāhū cukrośa nṛpatau patite kṣitau // (23.2) Par.?

sumitrayā tu sahitā kausalyā patitaṃ patim / (24.1) Par.?

utthāpayāmāsa tadā vacanaṃ cedam abravīt // (24.2) Par.?

imaṃ tasya mahābhāga dūtaṃ duṣkarakāriṇaḥ / (25.1) Par.?

vanavāsād anuprāptaṃ kasmān na pratibhāṣase // (25.2) Par.?

adyemam anayaṃ kṛtvā vyapatrapasi rāghava / (26.1) Par.?

uttiṣṭha sukṛtaṃ te 'stu śoke na syāt sahāyatā // (26.2) Par.?

deva yasyā bhayād rāmaṃ nānupṛcchasi sārathim / (27.1) Par.?

neha tiṣṭhati kaikeyī viśrabdhaṃ pratibhāṣyatām // (27.2) Par.?

sā tathoktvā mahārājaṃ kausalyā śokalālasā / (28.1) Par.?

dharaṇyāṃ nipapātāśu bāṣpaviplutabhāṣiṇī // (28.2) Par.?

evaṃ vilapatīṃ dṛṣṭvā kausalyāṃ patitāṃ bhuvi / (29.1) Par.?

patiṃ cāvekṣya tāḥ sarvāḥ sasvaraṃ ruruduḥ striyaḥ // (29.2) Par.?

tatas tam antaḥpuranādam utthitaṃ samīkṣya vṛddhās taruṇāś ca mānavāḥ / (30.1) Par.?

striyaś ca sarvā ruruduḥ samantataḥ puraṃ tadāsīt punar eva saṃkulam // (30.2) Par.?