Texts

Help

Select a text:
Bibliography
Select a chapter:
 (no revisions)
Show parallels  Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 1550
  • Click on a sentence to show its analysis
  • Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
agrataḥ prayayau rāmaḥ sītā madhye sumadhyamā / (1.1) Par.?
pṛṣṭhatas tu dhanuṣpāṇir lakṣmaṇo 'nujagāma ha // (1.2) Par.?
tau paśyamānau vividhāñ śailaprasthān vanāni ca / (2.1) Par.?
nadīś ca vividhā ramyā jagmatuḥ saha sītayā // (2.2) Par.?
sārasāṃś cakravākāṃś ca nadīpulinacāriṇaḥ / (3.1) Par.?
sarāṃsi ca sapadmāni yutāni jalajaiḥ khagaiḥ // (3.2) Par.?
yūthabaddhāṃś ca pṛṣatān madonmattān viṣāṇinaḥ / (4.1) Par.?
mahiṣāṃś ca varāhāṃś ca gajāṃś ca drumavairiṇaḥ // (4.2) Par.?
te gatvā dūram adhvānaṃ lambamāne divākare / (5.1) Par.?
dadṛśuḥ sahitā ramyaṃ taṭākaṃ yojanāyatam // (5.2) Par.?
padmapuṣkarasambādhaṃ gajayūthair alaṃkṛtam / (6.1) Par.?
sārasair haṃsakādambaiḥ saṃkulaṃ jalacāribhiḥ // (6.2) Par.?
prasannasalile ramye tasmin sarasi śuśruve / (7.1) Par.?
gītavāditranirghoṣo na tu kaścana dṛśyate // (7.2) Par.?
tataḥ kautūhalād rāmo lakṣmaṇaś ca mahārathaḥ / (8.1) Par.?
muniṃ dharmabhṛtaṃ nāma praṣṭuṃ samupacakrame // (8.2) Par.?
idam atyadbhutaṃ śrutvā sarveṣāṃ no mahāmune / (9.1) Par.?
kautūhalaṃ mahaj jātaṃ kim idaṃ sādhu kathyatām // (9.2) Par.?
tenaivam ukto dharmātmā rāghaveṇa munis tadā / (10.1) Par.?
prabhāvaṃ sarasaḥ kṛtsnam ākhyātum upacakrame // (10.2) Par.?
story of Māṇḍakarṇi
idaṃ pañcāpsaro nāma taṭākaṃ sārvakālikam / (11.1) Par.?
nirmitaṃ tapasā rāma muninā māṇḍakarṇinā // (11.2) Par.?
sa hi tepe tapas tīvraṃ māṇḍakarṇir mahāmuniḥ / (12.1) Par.?
daśavarṣasahasrāṇi vāyubhakṣo jalāśrayaḥ // (12.2) Par.?
tataḥ pravyathitāḥ sarve devāḥ sāgnipurogamāḥ / (13.1) Par.?
abruvan vacanaṃ sarve parasparasamāgatāḥ / (13.2) Par.?
asmākaṃ kasyacit sthānam eṣa prārthayate muniḥ // (13.3) Par.?
tataḥ kartuṃ tapovighnaṃ sarvair devair niyojitāḥ / (14.1) Par.?
pradhānāpsarasaḥ pañcavidyuccalitavarcasaḥ // (14.2) Par.?
apsarobhis tatas tābhir munir dṛṣṭaparāvaraḥ / (15.1) Par.?
nīto madanavaśyatvaṃ surāṇāṃ kāryasiddhaye // (15.2) Par.?
tāś caivāpsarasaḥ pañca muneḥ patnītvam āgatāḥ / (16.1) Par.?
taṭāke nirmitaṃ tāsām asminn antarhitaṃ gṛham // (16.2) Par.?
tatraivāpsarasaḥ pañca nivasantyo yathāsukham / (17.1) Par.?
ramayanti tapoyogān muniṃ yauvanam āsthitam // (17.2) Par.?
tāsāṃ saṃkrīḍamānānām eṣa vāditraniḥsvanaḥ / (18.1) Par.?
śrūyate bhūṣaṇonmiśro gītaśabdo manoharaḥ // (18.2) Par.?
āścaryam iti tasyaitad vacanaṃ bhāvitātmanaḥ / (19.1) Par.?
rāghavaḥ pratijagrāha saha bhrātrā mahāyaśāḥ // (19.2) Par.?
evaṃ kathayamānasya dadarśāśramamaṇḍalam / (20.1) Par.?
kuśacīraparikṣiptaṃ nānāvṛkṣasamāvṛtam // (20.2) Par.?
praviśya saha vaidehyā lakṣmaṇena ca rāghavaḥ / (21.1) Par.?
tadā tasmin sa kākutsthaḥ śrīmaty āśramamaṇḍale // (21.2) Par.?
uṣitvā susukhaṃ tatra pūjyamāno maharṣibhiḥ / (22.1) Par.?
jagāma cāśramāṃs teṣāṃ paryāyeṇa tapasvinām // (22.2) Par.?
yeṣām uṣitavān pūrvaṃ sakāśe sa mahāstravit / (23.1) Par.?
kvacit paridaśān māsān ekaṃ saṃvatsaraṃ kvacit // (23.2) Par.?
kvacic ca caturo māsān pañcaṣaṭ cāparān kvacit / (24.1) Par.?
aparatrādhikān māsān adhyardham adhikaṃ kvacit // (24.2) Par.?
trīn māsān aṣṭamāsāṃś ca rāghavo nyavasat sukham / (25.1) Par.?
tathā saṃvasatas tasya munīnām āśrameṣu vai / (25.2) Par.?
ramataś cānukūlyena yayuḥ saṃvatsarā daśa // (25.3) Par.?
parisṛtya ca dharmajño rāghavaḥ saha sītayā / (26.1) Par.?
sutīkṣṇasyāśramaṃ śrīmān punar evājagāma ha // (26.2) Par.?
sa tam āśramam āgamya munibhiḥ pratipūjitaḥ / (27.1) Par.?
tatrāpi nyavasad rāmaḥ kaṃcit kālam ariṃdamaḥ // (27.2) Par.?
athāśramastho vinayāt kadācit taṃ mahāmunim / (28.1) Par.?
upāsīnaḥ sa kākutsthaḥ sutīkṣṇam idam abravīt // (28.2) Par.?
asminn araṇye bhagavann agastyo munisattamaḥ / (29.1) Par.?
vasatīti mayā nityaṃ kathāḥ kathayatāṃ śrutam // (29.2) Par.?
na tu jānāmi taṃ deśaṃ vanasyāsya mahattayā / (30.1) Par.?
kutrāśramapadaṃ puṇyaṃ maharṣes tasya dhīmataḥ // (30.2) Par.?
prasādāt tatra bhavataḥ sānujaḥ saha sītayā / (31.1) Par.?
agastyam abhigaccheyam abhivādayituṃ munim // (31.2) Par.?
manoratho mahān eṣa hṛdi samparivartate / (32.1) Par.?
yad ahaṃ taṃ munivaraṃ śuśrūṣeyam api svayam // (32.2) Par.?
iti rāmasya sa muniḥ śrutvā dharmātmano vacaḥ / (33.1) Par.?
sutīkṣṇaḥ pratyuvācedaṃ prīto daśarathātmajam // (33.2) Par.?
aham apy etad eva tvāṃ vaktukāmaḥ salakṣmaṇam / (34.1) Par.?
agastyam abhigaccheti sītayā saha rāghava // (34.2) Par.?
diṣṭyā tv idānīm arthe 'smin svayam eva bravīṣi mām / (35.1) Par.?
aham ākhyāsi te vatsa yatrāgastyo mahāmuniḥ // (35.2) Par.?
yojanāny āśramāt tāta yāhi catvāri vai tataḥ / (36.1) Par.?
dakṣiṇena mahāñ śrīmān agastyabhrātur āśramaḥ // (36.2) Par.?
sthalaprāye vanoddeśe pippalīvanaśobhite / (37.1) Par.?
bahupuṣpaphale ramye nānāśakuninādite // (37.2) Par.?
padminyo vividhās tatra prasannasalilāḥ śivāḥ / (38.1) Par.?
haṃsakāraṇḍavākīrṇāś cakravākopaśobhitāḥ // (38.2) Par.?
tatraikāṃ rajanīm uṣya prabhāte rāma gamyatām / (39.1) Par.?
dakṣiṇāṃ diśam āsthāya vanakhaṇḍasya pārśvataḥ // (39.2) Par.?
tatrāgastyāśramapadaṃ gatvā yojanam antaram / (40.1) Par.?
ramaṇīye vanoddeśe bahupādapasaṃvṛte / (40.2) Par.?
raṃsyate tatra vaidehī lakṣmaṇaś ca tvayā saha // (40.3) Par.?
sa hi ramyo vanoddeśo bahupādapasaṃkulaḥ / (41.1) Par.?
yadi buddhiḥ kṛtā draṣṭum agastyaṃ taṃ mahāmunim / (41.2) Par.?
adyaiva gamane buddhiṃ rocayasva mahāyaśaḥ // (41.3) Par.?
iti rāmo muneḥ śrutvā saha bhrātrābhivādya ca / (42.1) Par.?
pratasthe 'gastyam uddiśya sānujaḥ saha sītayā // (42.2) Par.?
paśyan vanāni citrāṇi parvatāṃś cābhrasaṃnibhān / (43.1) Par.?
sarāṃsi saritaś caiva pathi mārgavaśānugāḥ // (43.2) Par.?
sutīkṣṇenopadiṣṭena gatvā tena pathā sukham / (44.1) Par.?
idaṃ paramasaṃhṛṣṭo vākyaṃ lakṣmaṇam abravīt // (44.2) Par.?
etad evāśramapadaṃ nūnaṃ tasya mahātmanaḥ / (45.1) Par.?
agastyasya muner bhrātur dṛśyate puṇyakarmaṇaḥ // (45.2) Par.?
yathā hīme vanasyāsya jñātāḥ pathi sahasraśaḥ / (46.1) Par.?
saṃnatāḥ phalabhāreṇa puṣpabhāreṇa ca drumāḥ // (46.2) Par.?
pippalīnāṃ ca pakvānāṃ vanād asmād upāgataḥ / (47.1) Par.?
gandho 'yaṃ pavanotkṣiptaḥ sahasā kaṭukodayaḥ // (47.2) Par.?
tatra tatra ca dṛśyante saṃkṣiptāḥ kāṣṭhasaṃcayāḥ / (48.1) Par.?
lūnāś ca pathi dṛśyante darbhā vaiḍūryavarcasaḥ // (48.2) Par.?
etac ca vanamadhyasthaṃ kṛṣṇābhraśikharopamam / (49.1) Par.?
pāvakasyāśramasthasya dhūmāgraṃ sampradṛśyate // (49.2) Par.?
vivikteṣu ca tīrtheṣu kṛtasnānā dvijātayaḥ / (50.1) Par.?
puṣpopahāraṃ kurvanti kusumaiḥ svayam ārjitaiḥ // (50.2) Par.?
tat sutīkṣṇasya vacanaṃ yathā saumya mayā śrutam / (51.1) Par.?
agastyasyāśramo bhrātur nūnam eṣa bhaviṣyati // (51.2) Par.?
nigṛhya tarasā mṛtyuṃ lokānāṃ hitakāmyayā / (52.1) Par.?
yasya bhrātrā kṛteyaṃ dik śaraṇyā puṇyakarmaṇā // (52.2) Par.?
Ilvala und Vātāpi
ihaikadā kila krūro vātāpir api celvalaḥ / (53.1) Par.?
bhrātarau sahitāv āstāṃ brāhmaṇaghnau mahāsurau // (53.2) Par.?
dhārayan brāhmaṇaṃ rūpam ilvalaḥ saṃskṛtaṃ vadan / (54.1) Par.?
āmantrayati viprān sa śrāddham uddiśya nirghṛṇaḥ // (54.2) Par.?
bhrātaraṃ saṃskṛtaṃ bhrātā tatas taṃ meṣarūpiṇam / (55.1) Par.?
tān dvijān bhojayāmāsa śrāddhadṛṣṭena karmaṇā // (55.2) Par.?
tato bhuktavatāṃ teṣāṃ viprāṇām ilvalo 'bravīt / (56.1) Par.?
vātāpe niṣkramasveti svareṇa mahatā vadan // (56.2) Par.?
tato bhrātur vacaḥ śrutvā vātāpir meṣavan nadan / (57.1) Par.?
bhittvā bhittvā śarīrāṇi brāhmaṇānāṃ viniṣpatat // (57.2) Par.?
brāhmaṇānāṃ sahasrāṇi tair evaṃ kāmarūpibhiḥ / (58.1) Par.?
vināśitāni saṃhatya nityaśaḥ piśitāśanaiḥ // (58.2) Par.?
agastyena tadā devaiḥ prārthitena maharṣiṇā / (59.1) Par.?
anubhūya kila śrāddhe bhakṣitaḥ sa mahāsuraḥ // (59.2) Par.?
tataḥ sampannam ity uktvā dattvā hastāvasecanam / (60.1) Par.?
bhrātaraṃ niṣkramasveti ilvalaḥ so 'bhyabhāṣata // (60.2) Par.?
taṃ tathā bhāṣamāṇaṃ tu bhrātaraṃ vipraghātinam / (61.1) Par.?
abravīt prahasan dhīmān agastyo munisattamaḥ // (61.2) Par.?
kuto niṣkramituṃ śaktir mayā jīrṇasya rakṣasaḥ / (62.1) Par.?
bhrātus te meṣarūpasya gatasya yamasādanam // (62.2) Par.?
atha tasya vacaḥ śrutvā bhrātur nidhanasaṃśritam / (63.1) Par.?
pradharṣayitum ārebhe muniṃ krodhān niśācaraḥ // (63.2) Par.?
so 'bhyadravad dvijendraṃ taṃ muninā dīptatejasā / (64.1) Par.?
cakṣuṣānalakalpena nirdagdho nidhanaṃ gataḥ // (64.2) Par.?
tasyāyam āśramo bhrātus taṭākavanaśobhitaḥ / (65.1) Par.?
viprānukampayā yena karmedaṃ duṣkaraṃ kṛtam // (65.2) Par.?
evaṃ kathayamānasya tasya saumitriṇā saha / (66.1) Par.?
rāmasyāstaṃ gataḥ sūryaḥ saṃdhyākālo 'bhyavartata // (66.2) Par.?
upāsya paścimāṃ saṃdhyāṃ saha bhrātrā yathāvidhi / (67.1) Par.?
praviveśāśramapadaṃ tam ṛṣiṃ cābhyavādayan // (67.2) Par.?
samyak pratigṛhītas tu muninā tena rāghavaḥ / (68.1) Par.?
nyavasat tāṃ niśām ekāṃ prāśya mūlaphalāni ca // (68.2) Par.?
tasyāṃ rātryāṃ vyatītāyāṃ vimale sūryamaṇḍale / (69.1) Par.?
bhrātaraṃ tam agastyasya āmantrayata rāghavaḥ // (69.2) Par.?
abhivādaye tvā bhagavan sukham adhyuṣito niśām / (70.1) Par.?
āmantraye tvāṃ gacchāmi guruṃ te draṣṭum agrajam // (70.2) Par.?
gamyatām iti tenokto jagāma raghunandanaḥ / (71.1) Par.?
yathoddiṣṭena mārgeṇa vanaṃ tac cāvalokayan // (71.2) Par.?
nīvārān panasāṃs tālāṃs timiśān vañjulān dhavān / (72.1) Par.?
ciribilvān madhūkāṃś ca bilvān api ca tindukān // (72.2) Par.?
puṣpitān puṣpitāgrābhir latābhir anuveṣṭitān / (73.1) Par.?
dadarśa rāmaḥ śataśas tatra kāntārapādapān // (73.2) Par.?
hastihastair vimṛditān vānarair upaśobhitān / (74.1) Par.?
mattaiḥ śakunisaṃghaiś ca śataśaḥ pratināditān // (74.2) Par.?
tato 'bravīt samīpasthaṃ rāmo rājīvalocanaḥ / (75.1) Par.?
pṛṣṭhato 'nugataṃ vīraṃ lakṣmaṇaṃ lakṣmivardhanam // (75.2) Par.?
snigdhapattrā yathā vṛkṣā yathā kṣāntā mṛgadvijāḥ / (76.1) Par.?
āśramo nātidūrastho maharṣer bhāvitātmanaḥ // (76.2) Par.?
agastya iti vikhyāto loke svenaiva karmaṇā / (77.1) Par.?
āśramo dṛśyate tasya pariśrāntaśramāpahaḥ // (77.2) Par.?
prājyadhūmākulavanaś cīramālāpariṣkṛtaḥ / (78.1) Par.?
praśāntamṛgayūthaś ca nānāśakunināditaḥ // (78.2) Par.?
nigṛhya tarasā mṛtyuṃ lokānāṃ hitakāmyayā / (79.1) Par.?
dakṣiṇā dik kṛtā yena śaraṇyā puṇyakarmaṇā // (79.2) Par.?
tasyedam āśramapadaṃ prabhāvād yasya rākṣasaiḥ / (80.1) Par.?
dig iyaṃ dakṣiṇā trāsād dṛśyate nopabhujyate // (80.2) Par.?
yadāprabhṛti cākrāntā dig iyaṃ puṇyakarmaṇā / (81.1) Par.?
tadā prabhṛti nirvairāḥ praśāntā rajanīcarāḥ // (81.2) Par.?
nāmnā ceyaṃ bhagavato dakṣiṇā dik pradakṣiṇā / (82.1) Par.?
prathitā triṣu lokeṣu durdharṣā krūrakarmabhiḥ // (82.2) Par.?
mārgaṃ niroddhuṃ satataṃ bhāskarasyācalottamaḥ / (83.1) Par.?
saṃdeśaṃ pālayaṃs tasya vindhyaḥ śailo na vardhate // (83.2) Par.?
ayaṃ dīrghāyuṣas tasya loke viśrutakarmaṇaḥ / (84.1) Par.?
agastyasyāśramaḥ śrīmān vinītamṛgasevitaḥ // (84.2) Par.?
eṣa lokārcitaḥ sādhur hite nityaṃ rataḥ satām / (85.1) Par.?
asmān adhigatān eṣa śreyasā yojayiṣyati // (85.2) Par.?
ārādhayiṣyāmy atrāham agastyaṃ taṃ mahāmunim / (86.1) Par.?
śeṣaṃ ca vanavāsasya saumya vatsyāmy ahaṃ prabho // (86.2) Par.?
atra devāḥ sagandharvāḥ siddhāś ca paramarṣayaḥ / (87.1) Par.?
agastyaṃ niyatāhāraṃ satataṃ paryupāsate // (87.2) Par.?
nātra jīven mṛṣāvādī krūro vā yadi vā śaṭhaḥ / (88.1) Par.?
nṛśaṃsaḥ kāmavṛtto vā munir eṣa tathāvidhaḥ // (88.2) Par.?
atra devāś ca yakṣāś ca nāgāś ca patagaiḥ saha / (89.1) Par.?
vasanti niyatāhārā dharmam ārādhayiṣṇavaḥ // (89.2) Par.?
atra siddhā mahātmāno vimānaiḥ sūryasaṃnibhaiḥ / (90.1) Par.?
tyaktvā dehān navair dehaiḥ svaryātāḥ paramarṣayaḥ // (90.2) Par.?
yakṣatvam amaratvaṃ ca rājyāni vividhāni ca / (91.1) Par.?
atra devāḥ prayacchanti bhūtair ārādhitāḥ śubhaiḥ // (91.2) Par.?
āgatāḥ smāśramapadaṃ saumitre praviśāgrataḥ / (92.1) Par.?
nivedayeha māṃ prāptam ṛṣaye saha sītayā // (92.2) Par.?
Duration=0.48067879676819 secs.