Texts

athāto raktapittapratiṣedhaṃ vyākhyāsyāmaḥ // (1.1) Par.?

yathovāca bhagavān dhanvantariḥ // (2.1) Par.?

krodhaśokabhayāyāsaviruddhānnātapānalān / (3.1) Par.?

kaṭvamlalavaṇakṣāratīkṣṇoṣṇātividāhinaḥ // (3.2) Par.?

nityamabhyasato duṣṭo rasaḥ pittaṃ prakopayet / (4.1) Par.?

vidagdhaṃ svaguṇaiḥ pittaṃ vidahatyāśu śoṇitam // (4.2) Par.?

tataḥ pravartate raktamūrdhvaṃ cādho dvidhāpi vā / (5.1) Par.?

āmāśayādvrajedūrdhvamadhaḥ pakvāśayādvrajet // (5.2) Par.?

vidagdhayor dvayoścāpi dvidhābhāgaṃ pravartate / (6.1) Par.?

kecit sayakṛtaḥ plīhnaḥ pravadantyasṛjo gatim // (6.2) Par.?

ūrdhvaṃ sādhyam adho yāpyam asādhyaṃ yugapadgatam / (7.1) Par.?

sadanaṃ śītakāmitvaṃ kaṇṭhadhūmāyanaṃ vamiḥ // (7.2) Par.?

lohagandhiśca niḥśvāso bhavatyasmin bhaviṣyati / (8.1) Par.?

bāhyāsṛglakṣaṇaistasya saṃkhyādoṣocchritīr viduḥ // (8.2) Par.?

daurbalyaśvāsakāsajvaravamathumadās tandritādāhamūrcchā bhukte cānne vidāhastvadhṛtirapi sadā hṛdyatulyā ca pīḍā / (9.1) Par.?

tṛṣṇā kaṇṭhasya bhedaḥ śirasi ca davanaṃ pūtiniṣṭhīvanaṃ ca dveṣo bhakte 'vipāko viratirapi rate raktapittopasargāḥ // (9.2) Par.?

māṃsaprakṣālanābhaṃ kvathitam iva ca yat kardamāmbhonibhaṃ vā medaḥpūyāsrakalpaṃ yakṛd iva yadi vā pakvajambūphalābham / (10.1) Par.?

yat kṛṣṇaṃ yacca nīlaṃ bhṛśamatikuṇapaṃ yatra coktā vikārāstadvarjyaṃ raktapittaṃ surapatidhanuṣā yacca tulyaṃ vibhāti // (10.2) Par.?

nādau saṃgrāhyamudriktaṃ yadasṛgbalino 'śnataḥ / (11.1) Par.?

tat pāṇḍugrahaṇīkuṣṭhaplīhagulmajvarāvaham // (11.2) Par.?

adhaḥpravṛttaṃ vamanairūrdhvagaṃ ca virecanaiḥ / (12.1) Par.?

jayedanyataradvāpi kṣīṇasya śamanairasṛk // (12.2) Par.?

atipravṛddhadoṣasya pūrvaṃ lohitapittinaḥ / (13.1) Par.?

akṣīṇabalamāṃsāgneḥ kartavyamapatarpaṇam // (13.2) Par.?

laṅghitasya tataḥ peyāṃ vidadhyāt svalpataṇḍulām / (14.1) Par.?

rasayūṣau pradātavyau surabhisnehasaṃskṛtau / (14.2) Par.?

tarpaṇaṃ pācanaṃ lehān sarpīṃṣi vividhāni ca // (14.3) Par.?

drākṣāmadhukakāśmaryasitāyuktaṃ virecanam / (15.1) Par.?

yaṣṭīmadhukayuktaṃ ca sakṣaudraṃ vamanaṃ hitam // (15.2) Par.?

payāṃsi śītāni rasāśca jāṅgalāḥ satīnayūṣāśca saśāliṣaṣṭikāḥ / (16.1) Par.?

paṭolaśelūsuniṣaṇṇayūthikāvaṭātimuktāṅkurasinduvārajam // (16.2) Par.?

hitaṃ ca śākaṃ ghṛtasaṃskṛtaṃ sadā tathaiva dhātrīphaladāḍimānvitam / (17.1) Par.?

rasāśca pārāvataśaṅkhakūrmajāstathā yavāgvo vihitā ghṛtottarāḥ // (17.2) Par.?

saṃtānikāścotpalavargasādhite kṣīre praśastā madhuśarkarottarāḥ / (18.1) Par.?

himāḥ pradehā madhurā gaṇāśca ye ghṛtāni pathyāni ca raktapittinām // (18.2) Par.?

madhūkaśobhāñjanakovidārajaiḥ priyaṅgukāyāḥ kusumaiśca cūrṇitaiḥ / (19.1) Par.?

bhiṣagvidadhyāccaturaḥ samākṣikān hitāya lehānasṛjaḥ praśāntaye // (19.2) Par.?

lihyācca dūrvāvaṭajāṃśca pallavān madhudvitīyān sitakarṇikasya ca / (20.1) Par.?

hitaṃ ca kharjūraphalaṃ samākṣikaṃ phalāni cānyānyapi tadguṇānyatha // (20.2) Par.?

raktātisāraproktāṃśca yogānatrāpi yojayet / (21.1) Par.?

śuddhekṣukāṇḍamāpothya nave kumbhe himāmbhasā // (21.2) Par.?

yojayitvā kṣipedrātrāvākāśe sotpalaṃ tu tat / (22.1) Par.?

prātaḥ srutaṃ kṣaudrayutaṃ pibecchoṇitapittavān // (22.2) Par.?

pibecchītakaṣāyaṃ vā jambvāmrārjunasaṃbhavam / (23.1) Par.?

udumbaraphalaṃ piṣṭvā pibettadrasam eva vā // (23.2) Par.?

trapuṣīmūlakalkaṃ vā sakṣaudraṃ taṇḍulāmbunā / (24.1) Par.?

pibedakṣasamaṃ kalkaṃ yaṣṭīmadhukam eva vā // (24.2) Par.?

candanaṃ madhukaṃ rodhram evam eva samaṃ pibet / (25.1) Par.?

karañjabījamevaṃ vā sitākṣaudrayutaṃ pibet // (25.2) Par.?

majjānamiṅgudasyaivaṃ pibenmadhukasaṃyutam / (26.1) Par.?

sukhoṣṇaṃ lavaṇaṃ bījaṃ kārañjaṃ dadhimastunā // (26.2) Par.?

pibedvāpi tryahaṃ martyo raktapittābhipīḍitaḥ / (27.1) Par.?

raktapittaharāḥ śastāḥ ṣaḍete yogasattamāḥ // (27.2) Par.?

pathyāścaivāvapīḍeṣu ghrāṇataḥ prasrute 'sṛji / (28.1) Par.?

atinisrutarakto vā kṣaudrayuktaṃ pibedasṛk / (28.2) Par.?

yakṛdvā bhakṣayedājamāmaṃ pittasamāyutam // (28.3) Par.?

palāśavṛkṣasvarase vipakvaṃ sarpiḥ pibet kṣaudrayutaṃ suśītam / (29.1) Par.?

vanaspatīnāṃ svarasaiḥ kṛtaṃ vā saśarkaraṃ kṣīraghṛtaṃ pibedvā // (29.2) Par.?

drākṣāmuśīrāṇyatha padmakaṃ sitā pṛthakpalāṃśānyudake samāvapet / (30.1) Par.?

sthitaṃ niśāṃ tadrudhirāmayaṃ jayet pītaṃ payo vāmbusamaṃ hitāśinaḥ // (30.2) Par.?

turaṅgavarcaḥsvarasaṃ samākṣikaṃ pibet sitākṣaudrayutaṃ vṛṣasya vā / (31.1) Par.?

lihettathā vāstukabījacūrṇaṃ kṣaudrānvitaṃ taṇḍulasāhvayaṃ vā // (31.2) Par.?

lihyācca lājāñjanacūrṇamekamevaṃ sitākṣaudrayutāṃ tugākhyām / (32.1) Par.?

drākṣāṃ sitāṃ tiktakarohiṇīṃ ca himāmbunā vā madhukena yuktām // (32.2) Par.?

pathyāmahiṃsrāṃ rajanīṃ ghṛtaṃ ca lihyāttathā śoṇitapittarogī / (33.1) Par.?

vāsākaṣāyotpalamṛtpriyaṅgurodhrāñjanāmbhoruhakesarāṇi // (33.2) Par.?

pītvā sitākṣaudrayutāni jahyāt pittāsṛjo vegamudīrṇamāśu / (34.1) Par.?

gāyatrijambvarjunakovidāraśirīṣarodhrāśanaśālmalīnām // (34.2) Par.?

puṣpāṇi śigrośca vicūrṇya leho madhvanvitaḥ śoṇitapittaroge / (35.1) Par.?

sakṣaudramindīvarabhasmavāri karañjabījaṃ madhusarpiṣī ca // (35.2) Par.?

jambvarjunāmrakvathitaṃ ca toyaṃ ghnanti trayaḥ pittamasṛk ca yogāḥ / (36.1) Par.?

mūlāni puṣpāṇi ca mātuluṅgyāḥ piṣṭvā pibettaṇḍuladhāvanena // (36.2) Par.?

ghrāṇapravṛtte jalamāśu deyaṃ saśarkaraṃ nāsikayā payo vā / (37.1) Par.?

drākṣārasaṃ kṣīraghṛtaṃ pibedvā saśarkaraṃ cekṣurasaṃ himaṃ vā // (37.2) Par.?

śītopacāraṃ madhuraṃ ca kuryādviśeṣataḥ śoṇitapittaroge / (38.1) Par.?

drākṣāghṛtakṣaudrasitāyutena vidārigandhādivipācitena // (38.2) Par.?

kṣīreṇa cāsthāpanamagryamuktaṃ hitaṃ ghṛtaṃ cāpyanuvāsanārtham / (39.1) Par.?

priyaṅgurodhrāñjanagairikotpalaiḥ suvarṇakālīyakaraktacandanaiḥ // (39.2) Par.?

sitāśvagandhāmbudayaṣṭikāhvayair mṛṇālasaugandhikatulyapeṣitaiḥ / (40.1) Par.?

nirūhya cainaṃ payasā samākṣikair ghṛtaplutaiḥ śītajalāvasecitam // (40.2) Par.?

kṣīraudanaṃ bhuktamathānuvāsayedghṛtena yaṣṭīmadhusādhitena ca / (41.1) Par.?

adhovahaṃ śoṇitameṣa nāśayettathātisāraṃ rudhirasya dustaram // (41.2) Par.?

virekayoge tvati caiva śasyate vāmyaśca rakte vijite balānvitaḥ // (42.1) Par.?

evaṃvidhā uttarabastayaśca mūtrāśayasthe rudhire vidheyāḥ / (43.1) Par.?

pravṛttarakteṣu ca pāyujeṣu kuryādvidhānaṃ khalu raktapaittam // (43.2) Par.?

vidhiścāsṛgdare 'pyeṣa strīṇāṃ kāryo vijānatā / (44.1) Par.?

śastrakarmaṇi raktaṃ ca yasyātīva pravartate // (44.2) Par.?

trayāṇām api doṣāṇāṃ śoṇite 'pi ca sarvaśaḥ / (45.1) Par.?

liṅgānyālokya kartavyaṃ cikitsitamanantaram // (45.2) Par.?