Texts

athāto mūrcchāpratiṣedhaṃ vyākhyāsyāmaḥ // (1) Par.?

yathovāca bhagavān dhanvantariḥ // (2) Par.?

kṣīṇasya bahudoṣasya viruddhāhārasevinaḥ / (3.1) Par.?

vegāghātādabhīghātāddhīnasattvasya vā punaḥ // (3.2) Par.?

karaṇāyataneṣūgrā bāhyeṣvābhyantareṣu ca / (4.1) Par.?

niviśante yadā doṣāstadā mūrchanti mānavāḥ // (4.2) Par.?

hṛtpīḍā jṛmbhaṇaṃ glāniḥ saṃjñānāśo balasya ca / (5.1) Par.?

sarvāsāṃ pūrvarūpāṇi yathāsvaṃ tā vibhāvayet // (5.2) Par.?

saṃjñāvahāsu nāḍīṣu pihitāsvanilādibhiḥ / (6.1) Par.?

tamo 'bhyupaiti sahasā sukhaduḥkhavyapohakṛt // (6.2) Par.?

sukhaduḥkhavyapohācca naraḥ patati kāṣṭhavat / (7.1) Par.?

moho mūrccheti tāṃ prāhuḥ ṣaḍvidhā sā prakīrtitā // (7.2) Par.?

vātādibhiḥ śoṇitena madyena ca viṣeṇa ca / (8.1) Par.?

ṣaṭsvapyetāsu pittaṃ hi prabhutvenāvatiṣṭhate // (8.2) Par.?

apasmāroktaliṅgāni tāsāmuktāni tattvataḥ / (9.1) Par.?

pṛthivyambhastamorūpaṃ raktagandhaśca tanmayaḥ // (9.2) Par.?

tasmād raktasya gandhena mūrchanti bhuvi mānavāḥ / (10.1) Par.?

dravyasvabhāva ityeke dṛṣṭvā yad abhimuhyati // (10.2) Par.?

guṇāstīvrataratvena sthitāstu viṣamadyayoḥ / (11.1) Par.?

ta eva tasmājjāyeta mohastābhyāṃ yatheritaḥ // (11.2) Par.?

madyena vilapan śete naṣṭavibhrāntamānasaḥ / (12.1) Par.?

gātrāṇi vikṣipan bhūmau jarāṃ yāvanna yāti tat // (12.2) Par.?

vepathusvapnatṛṣṇāḥ syuḥ stambhaśca viṣamūrchite / (13.1) Par.?

veditavyaṃ tīvrataraṃ yathāsvaṃ viṣalakṣaṇaiḥ // (13.2) Par.?

sekāvagāhau maṇayaḥ sahārāḥ śītāḥ pradehā vyajanānilāśca / (14.1) Par.?

śītāni pānāni ca gandhavanti sarvāsu mūrcchāsvanivāritāni // (14.2) Par.?

sitāpriyālekṣurasaplutāni drākṣāmadhūkasvarasānvitāni / (15.1) Par.?

kharjūrakāśmaryarasaiḥ śṛtāni pānāni sarpīṃṣi ca jīvanāni // (15.2) Par.?

siddhāni varge madhure payāṃsi sadāḍimā jāṅgalajā rasāśca / (16.1) Par.?

tathā yavā lohitaśālayaśca mūrcchāsu pathyāśca sadā satīnāḥ // (16.2) Par.?

bhujaṅgapuṣpaṃ maricānyuśīraṃ kolasya madhyaṃ ca pibet samāni / (17.1) Par.?

śītena toyena bisaṃ mṛṇālaṃ kṣaudreṇa kṛṣṇāṃ sitayā ca pathyām // (17.2) Par.?

kuryācca nāsāvadanāvarodhaṃ kṣīraṃ pibedvāpyatha mānuṣīṇām / (18.1) Par.?

mūrcchāṃ prasaktāṃ tu śirovirekair jayedabhīkṣṇaṃ vamanaiśca tīkṣṇaiḥ // (18.2) Par.?

harītakīkvāthaśṛtaṃ ghṛtaṃ vā dhātrīphalānāṃ svarasaiḥ kṛtaṃ vā / (19.1) Par.?

drākṣāsitādāḍimalājavanti śītāni nīlotpalapadmavanti // (19.2) Par.?

pibet kaṣāyāṇi ca gandhavanti pittajvaraṃ yāni śamaṃ nayanti / (20.1) Par.?

prabhūtadoṣastamaso 'tirekāt saṃmūrchito naiva vibudhyate yaḥ // (20.2) Par.?

saṃnyastasaṃjño bhṛśaduścikitsyo jñeyastadā buddhimatā manuṣyaḥ / (21.1) Par.?

yathāmaloṣṭaṃ salile niṣiktaṃ samuddhared āśvavilīnam eva // (21.2) Par.?

tadvaccikitsettvarayā bhiṣaktamasvedanaṃ mṛtyuvaśaṃ prayātam / (22.1) Par.?

tīkṣṇāñjanābhyañjanadhūmayogaistathā nakhābhyantaratotrapātaiḥ // (22.2) Par.?

vāditragītānunayairapūrvair vighaṭṭanair guptaphalāvagharṣaiḥ / (23.1) Par.?

ābhiḥ kriyābhiśca na labdhasaṃjñaḥ sānāhalālāśvasanaśca varjyaḥ // (23.2) Par.?

prabuddhasaṃjñaṃ vamanānulomyaistīkṣṇair viśuddhaṃ laghupathyabhuktam / (24.1) Par.?

phalatrikaiś citrakanāgarāḍhyais tathāśmajātājjatunaḥ prayogaiḥ / (24.2) Par.?

saśarkarair māsam upakrameta viśeṣato jīrṇaghṛtaṃ sa pāyyaḥ // (24.3) Par.?

yathāsvaṃ ca jvaraghnāni kaṣāyāṇyupayojayet / (25.1) Par.?

sarvamūrcchāparītānāṃ viṣajāyāṃ viṣāpaham // (25.2) Par.?