UD type:
UD sub-type:
Unclear, revisit later
Texts
Help
Select a text:
Bibliography Select a chapter:
(no revisions)
Show parallels Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 2984
- Click on a sentence to show its analysis
- Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
vaiśaṃpāyana uvāca / (1.1)
Par.?
kṛtavidye kace prāpte hṛṣṭarūpā divaukasaḥ / (1.2)
Par.?
kacād adhītya tāṃ vidyāṃ kṛtārthā bharatarṣabha // (1.3)
Par.?
sarva eva samāgamya śatakratum athābruvan / (2.1)
Par.?
kālaste vikramasyādya jahi śatrūn puraṃdara // (2.2)
Par.?
evam uktastu sahitaistridaśair maghavāṃstadā / (3.1)
Par.?
tathetyuktvopacakrāma so 'paśyata vane striyaḥ // (3.2)
Par.?
krīḍantīnāṃ tu kanyānāṃ vane caitrarathopame / (4.1)
Par.?
vāyubhūtaḥ sa vastrāṇi sarvāṇyeva vyamiśrayat // (4.2)
Par.?
tato jalāt samuttīrya kanyāstāḥ sahitāstadā / (5.1)
Par.?
vastrāṇi jagṛhustāni yathāsannānyanekaśaḥ // (5.2)
Par.?
tatra vāso devayānyāḥ śarmiṣṭhā jagṛhe tadā / (6.1)
Par.?
vyatimiśram ajānantī duhitā vṛṣaparvaṇaḥ // (6.2)
Par.?
tatastayor mithastatra virodhaḥ samajāyata / (7.1)
Par.?
devayānyāśca rājendra śarmiṣṭhāyāśca tatkṛte // (7.2)
Par.?
devayānyuvāca / (8.1)
Par.?
kasmād gṛhṇāsi me vastraṃ śiṣyā bhūtvā mamāsuri / (8.2)
Par.?
samudācārahīnāyā na te śreyo bhaviṣyati // (8.3)
Par.?
śarmiṣṭhovāca / (9.1)
Par.?
āsīnaṃ ca śayānaṃ ca pitā te pitaraṃ mama / (9.2)
Par.?
stauti vandati cābhīkṣṇaṃ nīcaiḥ sthitvā vinītavat // (9.3)
Par.?
yācatastvaṃ hi duhitā stuvataḥ pratigṛhṇataḥ / (10.1)
Par.?
sutāhaṃ stūyamānasya dadato 'pratigṛhṇataḥ / (10.2)
Par.?
*
ādhūnvasva vidhūnvasva druhya kupya ca yācaki // (10.3)
Par.?
anāyudhā sāyudhāyā riktā kṣubhyasi bhikṣuki / (11.1)
Par.?
*
ādhūnvany vidhūnvanyā havyaṃ kavyaṃ ca yācake / (11.2)
Par.?
lapsyase pratiyoddhāraṃ na hi tvāṃ gaṇayāmyaham / (11.3)
Par.?
*
pratikūlaṃ vadasi ced itaḥ prabhṛti yācaki / (11.4)
Par.?
*
ākṛṣya mama dāsībhiḥ prasthāsyāmi bahir bahiḥ // (11.5)
Par.?
vaiśaṃpāyana uvāca / (12.1)
Par.?
samucchrayaṃ devayānīṃ gatāṃ saktāṃ ca vāsasi / (12.2)
Par.?
*
hṛtvā tadvyasane divye gṛhītvā jaṭhare ruṣā / (12.3)
Par.?
śarmiṣṭhā prākṣipat kūpe tataḥ svapuram āvrajat / (12.4)
Par.?
*
tṛṇavīrutsamāchanne svapuraṃ prayayau tadā // (12.5)
Par.?
hateyam iti vijñāya śarmiṣṭhā pāpaniścayā / (13.1)
Par.?
anavekṣya yayau veśma krodhavegaparāyaṇā / (13.2)
Par.?
*
praviśya svagṛhaṃ svasthā dharmam āsuram āsthitā // (13.3)
Par.?
atha taṃ deśam abhyāgād yayātir nahuṣātmajaḥ / (14.1)
Par.?
śrāntayugyaḥ śrāntahayo mṛgalipsuḥ pipāsitaḥ // (14.2)
Par.?
sa nāhuṣaḥ prekṣamāṇa udapānaṃ gatodakam / (15.1)
Par.?
dadarśa kanyāṃ tāṃ tatra dīptām agniśikhām iva / (15.2)
Par.?
*
tāṃ dṛṣṭvā rūpasampannāṃ sarvābharaṇabhūṣitām / (15.3)
Par.?
*
sarvalakṣaṇasampannām apṛcchat sa narādhipaḥ // (15.4)
Par.?
tām apṛcchat sa dṛṣṭvaiva kanyām amaravarṇinīm / (16.1)
Par.?
sāntvayitvā nṛpaśreṣṭhaḥ sāmnā paramavalgunā // (16.2)
Par.?
kā tvaṃ tāmranakhī śyāmā sumṛṣṭamaṇikuṇḍalā / (17.1)
Par.?
dīrghaṃ dhyāyasi cātyarthaṃ kasmācchvasiṣi cāturā // (17.2)
Par.?
kathaṃ ca patitāsyasmin kūpe vīruttṛṇāvṛte / (18.1)
Par.?
duhitā caiva kasya tvaṃ vada sarvaṃ sumadhyame // (18.2)
Par.?
devayānyuvāca / (19.1)
Par.?
yo 'sau devair hatān daityān utthāpayati vidyayā / (19.2)
Par.?
tasya śukrasya kanyāhaṃ sa māṃ nūnaṃ na budhyate / (19.3)
Par.?
*
pṛcchase māṃ kastvam asi rūpavīryabalānvitaḥ / (19.6)
Par.?
*
brūhyatrāgamanaṃ kiṃ vā śrotum icchāmi tattvataḥ / (19.7)
Par.?
*
yayātir nāhuṣo 'haṃ tu śrānto 'dya mṛgakāṅkṣayā / (19.8)
Par.?
*
kvacid atrāgato bhadre dṛṣṭavān asmi tvām iha // (19.9)
Par.?
eṣa me dakṣiṇo rājan pāṇistāmranakhāṅguliḥ / (20.1)
Par.?
samuddhara gṛhītvā māṃ kulīnastvaṃ hi me mataḥ // (20.2)
Par.?
jānāmi hi tvāṃ saṃśāntaṃ vīryavantaṃ yaśasvinam / (21.1)
Par.?
tasmān māṃ patitām asmāt kūpād uddhartum arhasi // (21.2)
Par.?
vaiśaṃpāyana uvāca / (22.1)
Par.?
tām atha brāhmaṇīṃ strīṃ ca vijñāya nahuṣātmajaḥ / (22.2)
Par.?
gṛhītvā dakṣiṇe pāṇāvujjahāra tato 'vaṭāt // (22.3)
Par.?
uddhṛtya caināṃ tarasā tasmāt kūpān narādhipaḥ / (23.1)
Par.?
*
gaccha bhadre yathākāmaṃ na bhayaṃ vidyate tava / (23.4)
Par.?
*
ityucyamānā nṛpatiṃ devayānīdam uttaram / (23.5)
Par.?
*
uvāca mām upādāya gaccha śīghraṃ priyo 'si me / (23.6)
Par.?
*
gṛhītāhaṃ tvayā pāṇau tasmād bhartā bhaviṣyasi / (23.7)
Par.?
*
ityevam ukto nṛpatir āha kṣatrakulodbhavaḥ / (23.8)
Par.?
*
tvaṃ bhadre brāhmaṇī tasmān mayā nārhasi saṃgamam / (23.9)
Par.?
*
sarvalokaguruḥ kāvyastvaṃ tasya duhitāsi vai / (23.10)
Par.?
*
tasmād api bhayaṃ me 'dya tasmāt kalyāṇi nārhasi / (23.11)
Par.?
*
yadi madvacanān nādya māṃ necchasi narādhipa / (23.12)
Par.?
*
tvām eva varaye pitrā paścājjñāsyasi gaccha hi / (23.13)
Par.?
āmantrayitvā suśroṇīṃ yayātiḥ svapuraṃ yayau / (23.14)
Par.?
*
gate tu nāhuṣe tasmin devayānyapyaninditā / (23.15)
Par.?
*
kvacid ārtā ca rudatī vṛkṣam āśritya tiṣṭhatī / (23.17)
Par.?
*
tataścirāyamāṇāyāṃ duhitaryāha bhārgavaḥ / (23.18)
Par.?
*
dhātri tvam ānaya kṣipraṃ devayānīṃ śucismitām / (23.19)
Par.?
*
ityuktamātre sā dhātrī tvaritānayituṃ gatā / (23.20)
Par.?
*
yatra yatra sakhībhiḥ sā gatā padam amārgata / (23.21)
Par.?
*
sā dadarśa tathā dīnāṃ śramārtāṃ rudatīṃ sthitām / (23.22)
Par.?
*
vṛttaṃ te kim idaṃ bhadre śīghraṃ vada pitāhvayat / (23.23)
Par.?
*
evam uktāha dhātrīṃ tāṃ śarmiṣṭhāvṛjinaṃ kṛtam / (23.24)
Par.?
*
saṃsmṛtyovāca dhātrīṃ tāṃ duhituḥ snehaviklavaḥ / (23.25)
Par.?
*
aśrubhiḥ snāpayantīṃ tāṃ pīnonnatakucāvubhau / (23.26)
Par.?
*
vṛkṣamūlam upāśritya devatām iva tadvane / (23.27)
Par.?
*
uvāca śokasaṃtaptā ghūrṇikām āgatāṃ puraḥ // (23.28)
Par.?
devayānyuvāca / (24.1)
Par.?
tvaritaṃ ghūrṇike gaccha sarvam ācakṣva me pituḥ / (24.2)
Par.?
nedānīṃ hi pravekṣyāmi nagaraṃ vṛṣaparvaṇaḥ // (24.3)
Par.?
vaiśaṃpāyana uvāca / (25.1)
Par.?
sā tu vai tvaritaṃ gatvā ghūrṇikāsuramandiram / (25.2)
Par.?
dṛṣṭvā kāvyam uvācedaṃ saṃbhramāviṣṭacetanā / (25.3)
Par.?
*
tvaritaṃ ghūrṇikā gatvā praviveśa purottamam / (25.4)
Par.?
*
dvijapravaram āsādya vacanaṃ cedam abravīt // (25.5)
Par.?
ācakṣe te mahāprājña devayānī vane hatā / (26.1)
Par.?
śarmiṣṭhayā mahābhāga duhitrā vṛṣaparvaṇaḥ // (26.2)
Par.?
śrutvā duhitaraṃ kāvyastatra śarmiṣṭhayā hatām / (27.1)
Par.?
*
tvaramāṇo 'numārgaṃ sa niścakrāma purottamāt / (27.2)
Par.?
tvarayā niryayau duḥkhān mārgamāṇaḥ sutāṃ vane // (27.3)
Par.?
dṛṣṭvā duhitaraṃ kāvyo devayānīṃ tato vane / (28.1)
Par.?
bāhubhyāṃ sampariṣvajya duḥkhito vākyam abravīt // (28.2)
Par.?
ātmadoṣair niyacchanti sarve duḥkhasukhe janāḥ / (29.1)
Par.?
manye duścaritaṃ te 'sti yasyeyaṃ niṣkṛtiḥ kṛtā // (29.2)
Par.?
devayānyuvāca / (30.1)
Par.?
niṣkṛtir me 'stu vā māstu śṛṇuṣvāvahito mama / (30.2)
Par.?
śarmiṣṭhayā yad uktāsmi duhitrā vṛṣaparvaṇaḥ / (30.3)
Par.?
satyaṃ kilaitat sā prāha daityānām asi gāyanaḥ // (30.4)
Par.?
evaṃ hi me kathayati śarmiṣṭhā vārṣaparvaṇī / (31.1)
Par.?
*
evaṃ mām āha śarmiṣṭhā śiṣyā tava mahāmune / (31.2)
Par.?
vacanaṃ tīkṣṇaparuṣaṃ krodharaktekṣaṇā bhṛśam // (31.3)
Par.?
stuvato duhitā hi tvaṃ yācataḥ pratigṛhṇataḥ / (32.1)
Par.?
sutāhaṃ stūyamānasya dadato 'pratigṛhṇataḥ // (32.2)
Par.?
iti mām āha śarmiṣṭhā duhitā vṛṣaparvaṇaḥ / (33.1)
Par.?
krodhasaṃraktanayanā darpapūrṇā punaḥ punaḥ // (33.2)
Par.?
yadyahaṃ stuvatastāta duhitā pratigṛhṇataḥ / (34.1)
Par.?
prasādayiṣye śarmiṣṭhām ityuktā hi sakhī mayā / (34.2)
Par.?
*
uktāpyevaṃ bhṛśaṃ kruddhā māṃ gṛhya vijane vane / (34.3)
Par.?
*
kūpe prakṣepayāmāsa prakṣipyaiva gṛhaṃ yayau / (34.4)
Par.?
*
amṛtāṃ māṃ mṛtāṃ matvā kūpe 'tīva nirūdake / (34.5)
Par.?
*
anāvṛttāṃ nirīkṣyaiva hṛṣṭā svabhavanaṃ yayau // (34.6)
Par.?
śukra uvāca / (35.1)
Par.?
stuvato duhitā na tvaṃ bhadre na pratigṛhṇataḥ / (35.2)
Par.?
astotuḥ stūyamānasya duhitā devayānyasi // (35.3)
Par.?
vṛṣaparvaiva tad veda śakro rājā ca nāhuṣaḥ / (36.1)
Par.?
acintyaṃ brahma nirdvaṃdvam aiśvaraṃ hi balaṃ mama / (36.2)
Par.?
*
ahaṃ na vedmi na cāpare / (36.3)
Par.?
*
gāyan nāhaṃ tad eveha / (36.4)
Par.?
*
na stotā na ca vanditā / (36.5)
Par.?
*
mama vidyā hi nirdvaṃdvā / (36.6)
Par.?
*
dainyaṃ śāṭhyaṃ ca jaihmyaṃ ca nāsti me tattvataḥ śubhe / (36.7)
Par.?
*
vaiśaṃpāyana uvāca / (36.8)
Par.?
*
yacca kiṃcit sarvagataṃ bhūmau vā yadi vā divi / (36.9)
Par.?
*
tasyāham īśvaro nityaṃ tuṣṭenoktaḥ svayaṃbhuvā / (36.10)
Par.?
*
ahaṃ jalaṃ vimuñcāmi prajānāṃ hitakāmyayā / (36.11)
Par.?
*puṣṇāmyauṣadhayaḥ sarvā iti satyaṃ bravīmi te / (36.12) Par.?
*
evaṃ viṣādam āpannāṃ manyunā samprapīḍitām / (36.13)
Par.?
*
vacanair madhuraiḥ ślakṣṇaiḥ sāntvayāmāsa tāṃ pitā // (36.14)
Par.?
Duration=0.36839413642883 secs.