Texts

Help

Select a text:
Bibliography

Select a chapter:
(no revisions)
Show parallels Show headlines
Use dependency labeler

Chapter id: 3003

Click on a sentence to show its analysis
Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.

vaiśaṃpāyana uvāca / (1.1) Par.?

tataḥ pratīpo rājā sa sarvabhūtahite rataḥ / (1.2) Par.?

niṣasāda samā bahvīr gaṅgātīragato japan // (1.3) Par.?

tasya rūpaguṇopetā gaṅgā śrīr iva rūpiṇī / (2.1) Par.?

uttīrya salilāt tasmāllobhanīyatamākṛtiḥ // (2.2) Par.?

adhīyānasya rājarṣer divyarūpā manasvinī / (3.1) Par.?

dakṣiṇaṃ śālasaṃkāśam ūruṃ bheje śubhānanā // (3.2) Par.?

pratīpastu mahīpālastām uvāca manasvinīm / (4.1) Par.?

*vākyaṃ vākyavidāṃ śreṣṭho dharmaniścayatattvavit / (4.2) Par.?

karavāṇi kiṃ te kalyāṇi priyaṃ yat te 'bhikāṅkṣitam // (4.3) Par.?

stryuvāca / (5.1) Par.?

tvām ahaṃ kāmaye rājan kuruśreṣṭha bhajasva mām / (5.2) Par.?

tyāgaḥ kāmavatīnāṃ hi strīṇāṃ sadbhir vigarhitaḥ // (5.3) Par.?

pratīpa uvāca / (6.1) Par.?

nāhaṃ parastriyaṃ kāmād gaccheyaṃ varavarṇini / (6.2) Par.?

na cāsavarṇāṃ kalyāṇi dharmyaṃ tad viddhi me vratam / (6.3) Par.?

*yaḥ svadārān parityajya pārakyāṃ sevate svayam / (6.4) Par.?

*sa saṃsārān na mucyeta yāvad ābhūtasaṃplavam // (6.5) Par.?

stryuvāca / (7.1) Par.?

nāśreyasyasmi nāgamyā na vaktavyā ca karhicit / (7.2) Par.?

bhaja māṃ bhajamānāṃ tvaṃ rājan kanyāṃ varastriyam // (7.3) Par.?

pratīpa uvāca / (8.1) Par.?

mayātivṛttam etat te yan māṃ codayasi priyam / (8.2) Par.?

anyathā pratipannaṃ māṃ nāśayed dharmaviplavaḥ // (8.3) Par.?

prāpya dakṣiṇam ūruṃ me tvam āśliṣṭā varāṅgane / (9.1) Par.?

apatyānāṃ snuṣāṇāṃ ca bhīru viddhyetad āsanam // (9.2) Par.?

savyataḥ kāminībhāgastvayā sa ca vivarjitaḥ / (10.1) Par.?

tasmād ahaṃ nācariṣye tvayi kāmaṃ varāṅgane // (10.2) Par.?

snuṣā me bhava kalyāṇi putrārthe tvāṃ vṛṇomyaham / (11.1) Par.?

snuṣāpakṣaṃ hi vāmoru tvam āgamya samāśritā // (11.2) Par.?

stryuvāca / (12.1) Par.?

evam apyastu dharmajña saṃyujyeyaṃ sutena te / (12.2) Par.?

tvadbhaktyaiva bhajiṣyāmi prakhyātaṃ bhārataṃ kulam // (12.3) Par.?

pṛthivyāṃ pārthivā ye ca teṣāṃ yūyaṃ parāyaṇam / (13.1) Par.?

guṇā na hi mayā śakyā vaktuṃ varṣaśatair api / (13.2) Par.?

kulasya ye vaḥ prasthitāstatsādhutvam anuttamam // (13.3) Par.?

sa me nābhijanajñaḥ syād ācareyaṃ ca yad vibho / (14.1) Par.?

tat sarvam eva putraste na mīmāṃseta karhicit // (14.2) Par.?

evaṃ vasantī putre te vardhayiṣyāmyahaṃ priyam / (15.1) Par.?

putraiḥ puṇyaiḥ priyaiścāpi svargaṃ prāpsyati te sutaḥ // (15.2) Par.?

vaiśaṃpāyana uvāca / (16.1) Par.?

tathetyuktvā tu sā rājaṃstatraivāntaradhīyata / (16.2) Par.?

*adṛśyā rājasiṃhasya paśyataḥ sābhavat tadā / (16.3) Par.?

putrajanma pratīkṣaṃstu sa rājā tad adhārayat // (16.4) Par.?

etasminn eva kāle tu pratīpaḥ kṣatriyarṣabhaḥ / (17.1) Par.?

tapastepe sutasyārthe sabhāryaḥ kurunandana / (17.2) Par.?

*pratīpasya tu bhāryāyāṃ garbhaḥ śrīmān avardhata / (17.3) Par.?

*śriyā paramayā yuktaḥ śaracchukle yathā śaśī / (17.4) Par.?

*tatastu daśame māsi prājāyata raviprabham / (17.5) Par.?

*kumāraṃ devagarbhābhaṃ pratīpamahiṣī tadā // (17.6) Par.?

tayoḥ samabhavat putro vṛddhayoḥ sa mahābhiṣaḥ / (18.1) Par.?

śāntasya jajñe saṃtānastasmād āsīt sa śaṃtanuḥ / (18.2) Par.?

*tasya jātasya kṛtyāni pratīpo 'kārayat prabhuḥ / (18.3) Par.?

*jātakarmādi vipreṇa vedoktaiḥ karmabhistadā / (18.4) Par.?

*nāmakarma ca viprāstu cakruḥ paramasatkṛtam / (18.5) Par.?

*śaṃtanor avanīpāla vedoktaiḥ karmabhistadā / (18.6) Par.?

*tataḥ saṃvardhito rājā śaṃtanur lokadhārmikaḥ / (18.7) Par.?

*sa tu lebhe parāṃ niṣṭhāṃ prāpya dharmabhṛtāṃ varaḥ / (18.8) Par.?

*dhanurvede ca vede ca gatiṃ sa paramāṃ gataḥ / (18.9) Par.?

*yauvanaṃ cāpi samprāptaḥ kumāro vadatāṃ varaḥ / (18.10) Par.?

*dṛṣṭvā tu yauvanasthaṃ taṃ tatprītyā rājasattama / (18.11) Par.?

*yauvarājye 'bhiṣicyainaṃ śaṃtanuṃ rājasattamaḥ / (18.12) Par.?

*babhūva karmakṛd rājā śaṃtanur bharatarṣabha // (18.13) Par.?

saṃsmaraṃścākṣayāṃllokān vijitān svena karmaṇā / (19.1) Par.?

*mahābhiṣaḥ sa saṃjajñe kṣetre tasya mahātmanaḥ / (19.2) Par.?

puṇyakarmakṛd evāsīcchaṃtanuḥ kurusattama // (19.3) Par.?

pratīpaḥ śaṃtanuṃ putraṃ yauvanasthaṃ tato 'nvaśāt / (20.1) Par.?

purā māṃ strī samabhyāgācchaṃtano bhūtaye tava // (20.2) Par.?

tvām āvrajed yadi rahaḥ sā putra varavarṇinī / (21.1) Par.?

kāmayānābhirūpāḍhyā divyā strī putrakāmyayā / (21.2) Par.?

sā tvayā nānuyoktavyā kāsi kasyāsi vāṅgane // (21.3) Par.?

yacca kuryān na tat kāryaṃ praṣṭavyā sā tvayānagha / (22.1) Par.?

manniyogād bhajantīṃ tāṃ bhajethā ityuvāca tam // (22.2) Par.?

evaṃ saṃdiśya tanayaṃ pratīpaḥ śaṃtanuṃ tadā / (23.1) Par.?

sve ca rājye 'bhiṣicyainaṃ vanaṃ rājā viveśa ha // (23.2) Par.?

sa rājā śaṃtanur dhīmān khyātaḥ pṛthvyāṃ dhanurdharaḥ / (24.1) Par.?

*babhūva sarvalokasya satyavāg iti saṃmataḥ / (24.2) Par.?

*pīnaskandho mahābāhur mattavāraṇavikramaḥ / (24.3) Par.?

*anvitaḥ paripūrṇārthaiḥ sarvair nṛpatilakṣaṇaiḥ / (24.4) Par.?

*amātyasaṃpadopetaḥ kṣatradharmaviśeṣavit / (24.5) Par.?

*vaśe cakre mahīm eko vijitya vasudhādhipān / (24.6) Par.?

*vedān āgamayat kṛtsnān rājadharmāṃśca sarvaśaḥ / (24.7) Par.?

*īje ca bahubhiḥ satraiḥ kratubhir bhūridakṣiṇaiḥ / (24.8) Par.?

*tarpayāmāsa viprāṃśca vedādhyayanakovidān / (24.9) Par.?

*ratnair uccāvacair gobhir grāmair aśvair dhanair api / (24.10) Par.?

*vayorūpeṇa sampannaḥ pauruṣeṇa balena ca / (24.11) Par.?

*aiśvaryeṇa pratāpena vikrameṇa dhanena ca / (24.12) Par.?

*vartamānaṃ ca satyena sarvadharmaviśāradam / (24.13) Par.?

*taṃ mahīpaṃ mahīpālā rājarājam akurvata / (24.14) Par.?

*vītaśokabhayābādhāḥ sukhasvapnaprabodhanāḥ / (24.15) Par.?

*śriyā bharataśārdūla samapadyanta bhūmipāḥ / (24.16) Par.?

*śaṃtanupramukhair guptaṃ rāṣṭrādhipatibhir jagat / (24.17) Par.?

*niyamaiḥ sarvavarṇānāṃ brahmottaram avartata / (24.18) Par.?

*brāhmaṇābhimukhaṃ kṣatraṃ kṣatriyābhimukhā viśaḥ / (24.19) Par.?

*brahmakṣatrānulomāśca śūdrāḥ paryacaran viśaḥ / (24.20) Par.?

*evaṃ paśuvarāhāṇāṃ tathaiva mṛgapakṣiṇām / (24.21) Par.?

*śaṃtanāvatha rājyasthe nāvartata vṛthā vadhaḥ / (24.22) Par.?

*asukhānām anāthānāṃ tiryagyoniṣu vartatām / (24.23) Par.?

*sa eva rājā sarveṣāṃ bhūtānām abhavat pitā / (24.24) Par.?

*sa hastināmni dharmātmā viharan kurunandanaḥ / (24.25) Par.?

*tejasā sūryakalpo 'bhūd vāyunā ca samo bale / (24.26) Par.?

*antakapratimaḥ kope kṣamayā pṛthivīsamaḥ / (24.27) Par.?

*babhūva rājā sumatiḥ prajānāṃ satyavikramaḥ / (24.28) Par.?

*sa vaneṣu ca ramyeṣu śailaprasravaṇeṣu ca / (24.29) Par.?

babhūva mṛgayāśīlaḥ satataṃ vanagocaraḥ / (24.30) Par.?

*sa vaneṣu vāraṇyeṣu śailaprasravaṇeṣu ca // (24.31) Par.?

sa mṛgān mahiṣāṃścaiva vinighnan rājasattamaḥ / (25.1) Par.?

*nadīm anvacarad rājā śaṃtanuḥ parayā mudā / (25.2) Par.?

gaṅgām anucacāraikaḥ siddhacāraṇasevitām // (25.3) Par.?

sa kadācin mahārāja dadarśa paramastriyam / (26.1) Par.?

*sā ca śaṃtanum abhyāgād alakṣmīm apakarṣatī / (26.2) Par.?

jājvalyamānāṃ vapuṣā sākṣāt padmām iva śriyam // (26.3) Par.?

sarvānavadyāṃ sudatīṃ divyābharaṇabhūṣitām / (27.1) Par.?

sūkṣmāmbaradharām ekāṃ padmodarasamaprabhām / (27.2) Par.?

*snātamātrām adhovastrāṃ gaṅgātīraruhe vane / (27.3) Par.?

*prakīrṇakeśīṃ pāṇibhyāṃ saṃspṛśantīṃ śiroruhān / (27.4) Par.?

*rūpeṇa vayasā kāntyā śarīrāvayavaistathā / (27.5) Par.?

*hāvabhāvavilāsaiśca locanāñcalavikriyaiḥ / (27.6) Par.?

*śroṇībhareṇa madhyena stanābhyām urasā dṛśā / (27.7) Par.?

*kavarībhareṇa pādābhyām iṅgitena smitena ca / (27.8) Par.?

*kokilālāpasaṃlāpair nyakkurvantīṃ trilokagām / (27.9) Par.?

*vāṇīṃ ca girijāṃ lakṣmīṃ yoṣito 'nyāḥ surāṅganāḥ / (27.10) Par.?

*snehāt kāṅkṣeṇa rājānaṃ vīkṣamāṇāṃ vilāsinīm // (27.11) Par.?

tāṃ dṛṣṭvā hṛṣṭaromābhūd vismito rūpasaṃpadā / (28.1) Par.?

*rūpeṇāti ca sā rājan sarvarājanyayoṣitaḥ / (28.2) Par.?

*adhaścakāra rūpeṇa sarvarājanyayoṣitaḥ / (28.3) Par.?

*tām uvāca tato rājā kāminīṃ tu manoramām / (28.4) Par.?

pibann iva ca netrābhyāṃ nātṛpyata narādhipaḥ // (28.5) Par.?

sā ca dṛṣṭvaiva rājānaṃ vicarantaṃ mahādyutim / (29.1) Par.?

snehād āgatasauhārdā nātṛpyata vilāsinī / (29.2) Par.?

*gaṅgā kāṅkṣeṇa rājānaṃ prekṣamāṇā vilāsinī / (29.3) Par.?

*cañcūryatāgratastasya kiṃnarīvāpsaropamā / (29.4) Par.?

*dṛṣṭvā prahṛṣṭarūpo 'bhūd darśanād eva śaṃtanuḥ / (29.5) Par.?

*rūpeṇātītya tiṣṭhantīṃ sarvā rājanyayoṣitaḥ // (29.6) Par.?

tām uvāca tato rājā sāntvayañ ślakṣṇayā girā / (30.1) Par.?

devī vā dānavī vā tvaṃ gandharvī yadi vāpsarāḥ // (30.2) Par.?

yakṣī vā pannagī vāpi mānuṣī vā sumadhyame / (31.1) Par.?

yā vā tvaṃ suragarbhābhe bhāryā me bhava śobhane / (31.2) Par.?

*tvadgatā hi mama prāṇā vasu yan me 'sti kiṃcana // (31.3) Par.?

etacchrutvā vaco rājñaḥ sasmitaṃ mṛdu valgu ca / (32.1) Par.?

*yaśasvinī ca sāgacchacchaṃtanor bhūtaye tadā / (32.2) Par.?

*sā ca dṛṣṭvā nṛpaśreṣṭhaṃ carantī tīram āśritam / (32.3) Par.?

*prajārthinī rājaputraṃ śaṃtanuṃ pṛthivīpatim / (32.4) Par.?

*pratīpavacanaṃ cāpi saṃsmṛtyaiva svayaṃ nṛpam / (32.5) Par.?

*kālo 'yam iti matvā sā vasūnāṃ śāpacoditā / (32.6) Par.?

*abravīcchaṃtanuṃ gaṅgā bhaja māṃ tvaṃ narādhipa / (32.7) Par.?

vasūnāṃ samayaṃ smṛtvā abhyagacchad aninditā // (32.8) Par.?

uvāca caiva rājñaḥ sā hlādayantī mano girā / (33.1) Par.?

bhaviṣyāmi mahīpāla mahiṣī te vaśānugā / (33.2) Par.?

*jñāto 'si mahyaṃ pitrā te bhartā me tvaṃ bhava prabho / (33.3) Par.?

*nanu tvaṃ vā dvitīyo vā jñātum iccheḥ kathaṃcana // (33.4) Par.?

yat tu kuryām ahaṃ rājañ śubhaṃ vā yadi vāśubham / (34.1) Par.?

na tad vārayitavyāsmi na vaktavyā tathāpriyam // (34.2) Par.?

evaṃ hi vartamāne 'haṃ tvayi vatsyāmi pārthiva / (35.1) Par.?

vāritā vipriyaṃ coktā tyajeyaṃ tvām asaṃśayam / (35.2) Par.?

*eṣa me samayo rājan bhaja māṃ tvaṃ yathepsitam / (35.3) Par.?

*anunītāsmi te pitrā bhartā me tvaṃ bhava prabho // (35.4) Par.?

tatheti rājñā sā tūktā tadā bharatasattama / (36.1) Par.?

praharṣam atulaṃ lebhe prāpya taṃ pārthivottamam / (36.2) Par.?

*pratijñāya tu tat tasyāstatheti manujādhipaḥ / (36.3) Par.?

*ratham āropya tāṃ devīṃ jagāma sa tayā saha / (36.4) Par.?

*sā ca śaṃtanum abhyāgāt sākṣāllakṣmīr ivāparā // (36.5) Par.?

āsādya śaṃtanustāṃ ca bubhuje kāmato vaśī / (37.1) Par.?

*gāndharveṇa vidhānataḥ / (37.2) Par.?

*vivāhitāṃ ca rājñena / (37.3) Par.?

na praṣṭavyeti manvāno na sa tāṃ kiṃcid ūcivān // (37.4) Par.?

sa tasyāḥ śīlavṛttena rūpaudāryaguṇena ca / (38.1) Par.?

upacāreṇa ca rahastutoṣa jagatīpatiḥ / (38.2) Par.?

*sa rājā paramaprītaḥ paramastrīpralālitaḥ // (38.3) Par.?

divyarūpā hi sā devī gaṅgā tripathagā nadī / (39.1) Par.?

mānuṣaṃ vigrahaṃ śrīmat kṛtvā sā varavarṇinī // (39.2) Par.?

bhāgyopanatakāmasya bhāryevopasthitābhavat / (40.1) Par.?

śaṃtano rājasiṃhasya devarājasamadyuteḥ // (40.2) Par.?

saṃbhogasnehacāturyair hāvalāsyair manoharaiḥ / (41.1) Par.?

rājānaṃ ramayāmāsa yathā reme tathaiva saḥ // (41.2) Par.?

sa rājā ratisaktatvād uttamastrīguṇair hṛtaḥ / (42.1) Par.?

saṃvatsarān ṛtūn māsān na bubodha bahūn gatān // (42.2) Par.?

ramamāṇastayā sārdhaṃ yathākāmaṃ janeśvaraḥ / (43.1) Par.?

*diviṣṭhān mānuṣāṃścaiva bhogān bhuṅkte sma vai nṛpaḥ / (43.2) Par.?

*āsādya śaṃtanuḥ śrīmān mumude ca paraṃtapaḥ / (43.3) Par.?

*ṛtukāle ca sā devī divyaṃ garbham adhārayat / (43.4) Par.?

aṣṭāvajanayat putrāṃstasyām amaravarṇinaḥ // (43.5) Par.?

jātaṃ jātaṃ ca sā putraṃ kṣipatyambhasi bhārata / (44.1) Par.?

*sūtake kaṇṭham ākramya tān nināya yamakṣayam / (44.2) Par.?

prīṇāmi tvāham ityuktvā gaṅgāsrotasyamajjayat // (44.3) Par.?

tasya tan na priyaṃ rājñaḥ śaṃtanor abhavat tadā / (45.1) Par.?

na ca tāṃ kiṃcanovāca tyāgād bhīto mahīpatiḥ / (45.2) Par.?

*amīmāṃsyā karmayonir āgamaśceti śaṃtanuḥ / (45.3) Par.?

*smaran pitṛvacaścaiva nāpṛcchat putrakilbiṣam / (45.4) Par.?

*jātaṃ jātaṃ ca vai hanti sā strī sapta varān sutān / (45.5) Par.?

*śaṃtanur dharmabhaṅgācca nāpṛcchat tāṃ kathaṃcana / (45.6) Par.?

*aṣṭamaṃ tu jighāṃsantyā cukṣubhe śaṃtanor dhṛtiḥ // (45.7) Par.?

atha tām aṣṭame putre jāte prahasitām iva / (46.1) Par.?

uvāca rājā duḥkhārtaḥ parīpsan putram ātmanaḥ / (46.2) Par.?

*ārabhantīṃ tadā dṛṣṭvā tāṃ sa kauravanandanaḥ / (46.3) Par.?

*abravīd bharataśreṣṭho vākyaṃ paramaduḥkhitaḥ // (46.4) Par.?

mā vadhīḥ kāsi kasyāsi kiṃ hiṃsasi sutān iti / (47.1) Par.?

putraghni sumahat pāpaṃ mā prāpastiṣṭha garhite // (47.2) Par.?

stryuvāca / (48.1) Par.?

putrakāma na te hanmi putraṃ putravatāṃ vara / (48.2) Par.?

jīrṇastu mama vāso 'yaṃ yathā sa samayaḥ kṛtaḥ // (48.3) Par.?

ahaṃ gaṅgā jahnusutā maharṣigaṇasevitā / (49.1) Par.?

devakāryārthasiddhyartham uṣitāhaṃ tvayā saha // (49.2) Par.?

aṣṭeme vasavo devā mahābhāgā mahaujasaḥ / (50.1) Par.?

vasiṣṭhaśāpadoṣeṇa mānuṣatvam upāgatāḥ // (50.2) Par.?

teṣāṃ janayitā nānyastvad ṛte bhuvi vidyate / (51.1) Par.?

madvidhā mānuṣī dhātrī na caivāstīha kācana // (51.2) Par.?

tasmāt tajjananīhetor mānuṣatvam upāgatā / (52.1) Par.?

*vasavaste sutā jātā rājaṃllokasya kīrtaye / (52.2) Par.?

janayitvā vasūn aṣṭau jitā lokāstvayākṣayāḥ // (52.3) Par.?

devānāṃ samayastveṣa vasūnāṃ saṃśruto mayā / (53.1) Par.?

jātaṃ jātaṃ mokṣayiṣye janmato mānuṣād iti // (53.2) Par.?

tat te śāpād vinirmuktā āpavasya mahātmanaḥ / (54.1) Par.?

svasti te 'stu gamiṣyāmi putraṃ pāhi mahāvratam / (54.2) Par.?

*ayaṃ tava sutasteṣāṃ vīryeṇa kulanandanaḥ / (54.3) Par.?

*sambhūto 'ti janān anyān bhaviṣyati na saṃśayaḥ // (54.4) Par.?

eṣa paryāyavāso me vasūnāṃ saṃnidhau kṛtaḥ / (55.1) Par.?

matprasūtaṃ vijānīhi gaṅgādattam imaṃ sutam / (55.2) Par.?

*tasmād devavrataścaiva gaṅgādattaśca vīryavān / (55.3) Par.?

*dvināmā śaṃtanoḥ putraḥ śaṃtanor adhiko guṇaiḥ / (55.4) Par.?

*teṣāṃ lokān avāpnoti vasūnāṃ vasudhādhipa // (55.5) Par.?

Duration=0.37813591957092 secs.