UD type:
UD sub-type:
Unclear, revisit later
Texts
Help
Select a text:
Bibliography Select a chapter:
(no revisions)
Show parallels Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 3104
- Click on a sentence to show its analysis
- Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
vaiśaṃpāyana uvāca / (1.1)
Par.?
atha rātryāṃ vyatītāyām aśeṣo nāgaro janaḥ / (1.2)
Par.?
tatrājagāma tvarito didṛkṣuḥ pāṇḍunandanān // (1.3)
Par.?
nirvāpayanto jvalanaṃ te janā dadṛśustataḥ / (2.1)
Par.?
jātuṣaṃ tad gṛhaṃ dagdham amātyaṃ ca purocanam // (2.2)
Par.?
nūnaṃ duryodhanenedaṃ vihitaṃ pāpakarmaṇā / (3.1)
Par.?
pāṇḍavānāṃ vināśāya ityevaṃ cukruśur janāḥ // (3.2)
Par.?
vidite dhṛtarāṣṭrasya dhārtarāṣṭro na saṃśayaḥ / (4.1)
Par.?
dagdhavān pāṇḍudāyādān na hyenaṃ pratiṣiddhavān // (4.2)
Par.?
nūnaṃ śāṃtanavo bhīṣmo na dharmam anuvartate / (5.1)
Par.?
droṇaśca viduraścaiva kṛpaścānye ca kauravāḥ / (5.2)
Par.?
*
nāvekṣante hataṃ dharmaṃ dharmajñā apyaho vidhe / (5.3)
Par.?
*
śrutavanto 'pi vidvāṃso dhanavadvaśagā aho / (5.4)
Par.?
*
sādhūn anāthān dharmiṣṭhān satyavrataparāyaṇān / (5.5)
Par.?
*
nāvekṣante mahānto 'pi daivaṃ teṣāṃ parāyaṇam // (5.6)
Par.?
te vayaṃ dhṛtarāṣṭrasya preṣayāmo durātmanaḥ / (6.1)
Par.?
saṃvṛttaste paraḥ kāmaḥ pāṇḍavān dagdhavān asi // (6.2)
Par.?
tato vyapohamānāste pāṇḍavārthe hutāśanam / (7.1)
Par.?
niṣādīṃ dadṛśur dagdhāṃ pañcaputrām anāgasam / (7.2)
Par.?
*
itaḥ paśyata kuntīyaṃ dagdhā śete yaśasvinī / (7.3)
Par.?
*
putraiḥ sahaiva vārṣṇeyī hanta paśyata nāgarāḥ // (7.4)
Par.?
khanakena tu tenaiva veśma śodhayatā bilam / (8.1)
Par.?
pāṃsubhiḥ pratyapihitaṃ puruṣaistair alakṣitam / (8.2)
Par.?
*
ityeva sarve śocantaḥ pṛthak caiva tathābruvan // (8.3)
Par.?
tataste preṣayāmāsur dhṛtarāṣṭrasya nāgarāḥ / (9.1)
Par.?
pāṇḍavān agninā dagdhān amātyaṃ ca purocanam // (9.2)
Par.?
śrutvā tu dhṛtarāṣṭrastad rājā sumahad apriyam / (10.1)
Par.?
vināśaṃ pāṇḍuputrāṇāṃ vilalāpa suduḥkhitaḥ / (10.2)
Par.?
*
antarhṛṣṭamanāścāsau bahirduḥkhasamākulaḥ / (10.3)
Par.?
*
antaḥ śīto bahiścoṣṇo grīṣme 'gādhahrado yathā // (10.4)
Par.?
adya pāṇḍur mṛto rājā bhrātā mama sudurlabhaḥ / (11.1)
Par.?
teṣu vīreṣu dagdheṣu mātrā saha viśeṣataḥ // (11.2)
Par.?
gacchantu puruṣāḥ śīghraṃ nagaraṃ vāraṇāvatam / (12.1)
Par.?
satkārayantu tān vīrān kuntirājasutāṃ ca tām // (12.2)
Par.?
kārayantu ca kulyāni śubhrāṇi ca mahānti ca / (13.1)
Par.?
ye ca tatra mṛtāsteṣāṃ suhṛdo 'rcantu tān api / (13.2)
Par.?
*
mama dagdhā mahātmānaḥ kulavaṃśavivardhanāḥ // (13.3)
Par.?
evaṃgate mayā śakyaṃ yad yat kārayituṃ hitam / (14.1)
Par.?
pāṇḍavānāṃ ca kuntyāśca tat sarvaṃ kriyatāṃ dhanaiḥ / (14.2)
Par.?
*
vaiśaṃpāyanaḥ / (14.3)
Par.?
*
sametāstu tataḥ sarve bhīṣmeṇa saha kauravāḥ / (14.4)
Par.?
*
dhṛtarāṣṭraḥ saputraśca gaṅgām abhimukhā yayuḥ / (14.5)
Par.?
*
ekavastrā nirānandā nirābharaṇaveṣṭanāḥ / (14.6)
Par.?
*
udakaṃ kartukāmā vai pāṇḍavānāṃ mahātmanām / (14.7)
Par.?
*
saputrabāndhavāmātyās tyaktamaṅgalavāhanāḥ / (14.8)
Par.?
*
achattrāścāntarā rājan gaṅgām abhimukhā yayuḥ // (14.9)
Par.?
evam uktvā tataścakre jñātibhiḥ parivāritaḥ / (15.1)
Par.?
udakaṃ pāṇḍuputrāṇāṃ dhṛtarāṣṭro 'mbikāsutaḥ // (15.2)
Par.?
cukruśuḥ kauravāḥ sarve bhṛśaṃ śokaparāyaṇāḥ / (16.1)
Par.?
*
hā yudhiṣṭhira kauravya hā bhīma iti cāpare / (16.2)
Par.?
*
hā phālguneti cāpyanye hā yamāviti cāpare / (16.3)
Par.?
*
kuntīm ārtāśca śocanta udakaṃ cakrire janāḥ / (16.4)
Par.?
*
anye paurajanāścaivam anvaśocanta pāṇḍavān / (16.5)
Par.?
*
aho rūpaṃ tu lāvaṇyam atha vidyābalaṃ muhuḥ / (16.6)
Par.?
*
aucityam athavā prema kiṃ kiṃ śocāmahe vayam / (16.7)
Par.?
*
ityevaṃ bahu bhāṣanto rurudur nāgarā bhṛśam / (16.8)
Par.?
vidurastvalpaśaścakre śokaṃ veda paraṃ hi saḥ / (16.9)
Par.?
*
vaiśaṃpāyanaḥ / (16.10)
Par.?
*vaiśaṃpāyanaḥ / (16.12) Par.?
*
tataḥ pravyathito bhīṣmaḥ pāṇḍurājasutān mṛtān / (16.14)
Par.?
*
mātrā saheti tāñ śrutvā vilalāpa ruroda ca / (16.15)
Par.?
*
hā yudhiṣṭhira hā bhīma hā dhanaṃjaya hā yamau / (16.16)
Par.?
*
hā pṛthe saha putraistvam ekarātreṇa svargatā / (16.17)
Par.?
*
mātrā saha kumārāste sarve tatraiva saṃsthitāḥ / (16.18)
Par.?
*
na hi tau notsaheyātāṃ bhīmasenadhanaṃjayau / (16.19)
Par.?
*
tarasā vegitātmānau nirbhettum api mandiram / (16.20)
Par.?
*
parāsutvaṃ na paśyāmi pṛthāyāḥ saha pāṇḍavaiḥ / (16.21)
Par.?
*
sarvathā vikṛtaṃ tat tu yadi te nidhanaṃ gatāḥ / (16.22)
Par.?
*
dharmarājaḥ sa nirdiṣṭo nanu viprair yudhiṣṭhiraḥ / (16.23)
Par.?
*
pṛthivyāṃ caratāṃ śreṣṭho bhavitā sa dhanaṃjayaḥ / (16.24)
Par.?
*
satyavrato dharmadattaḥ satyavāk śubhalakṣaṇaḥ / (16.25)
Par.?
*
kathaṃ kālavaśaṃ prāptaḥ pāṇḍaveyo yudhiṣṭhiraḥ / (16.26)
Par.?
*
ātmānam upamāṃ kṛtvā pareṣāṃ vartate tu yaḥ / (16.27)
Par.?
*
saha mātrā tu kauravyaḥ kathaṃ kālavaśaṃ gataḥ / (16.28)
Par.?
*
paripālitaściraṃ kālaṃ phalakāle yathā drumaḥ / (16.29)
Par.?
*
bhagnaḥ syād vāyuvegena tathā rājā yudhiṣṭhiraḥ / (16.30)
Par.?
*
yauvarājyābhiṣiktena pitur yenāhṛtaṃ yaśaḥ / (16.31)
Par.?
*
ātmanaśca pituścaiva satyadharmāryavṛttibhiḥ / (16.32)
Par.?
*
sa brahmaṇyaḥ paraprekṣī hṛdi śokaṃ nidhāya me / (16.33)
Par.?
*
kālena sa hi saṃbhagno dhik kṛtāntam anarthadam / (16.34)
Par.?
*
yacca sā vanavāsena kleśitā duḥkhabhāginī / (16.35)
Par.?
*
putragṛdhnutayā kuntī na bhartāraṃ mṛtā tvanu / (16.36)
Par.?
*
alpakālaṃ kule jātā bhartuḥ prītim avāpa yā / (16.37)
Par.?
*
dagdhādya saha putraiḥ sā asaṃpūrṇamanorathā / (16.38)
Par.?
*
etacca cintayānasya bahudhā vyathitaṃ manaḥ / (16.39)
Par.?
*
avadhūya ca me dehaṃ hṛdaye 'gnir na dīryate / (16.40)
Par.?
*
pīnaskandhaścārubāhur merukūṭasamo yuvā / (16.41)
Par.?
*
mṛto bhīma iti śrutvā mano na śraddadhāti me / (16.42)
Par.?
*
atityāgī ca yogī ca kṣiprahasto dṛḍhāyudhaḥ / (16.43)
Par.?
*
pravṛttimāṃl labdhalakṣyo rathayānaviśāradaḥ / (16.44)
Par.?
*
dūrapātī tvasambhrānto mahāvīryo mahāstravit / (16.45)
Par.?
*
adīnātmā naravyāghraḥ śreṣṭhaḥ sarvadhanuṣmatām / (16.46)
Par.?
*
yena prācyāstu sauvīrā dākṣiṇātyāśca nirjitāḥ / (16.47)
Par.?
*
khyāpitaṃ yena śūreṇa triṣu lokeṣu pauruṣam / (16.48)
Par.?
*
yasmiñ jāte viśokābhūt kuntī pāṇḍuśca vīryavān / (16.49)
Par.?
*
puraṃdarasamo jiṣṇuḥ kathaṃ kālavaśaṃ gataḥ / (16.50)
Par.?
*
kathaṃ tau vṛṣabhaskandhau siṃhavikrāntagāminau / (16.51)
Par.?
*
martyadharmam anuprāptau yamāvarinibarhaṇau / (16.52)
Par.?
*
tasya vikranditaṃ śrutvā udakaṃ ca prasiñcataḥ / (16.53)
Par.?
*
deśakālaṃ samājñāya viduraḥ pratyabhāṣata / (16.54)
Par.?
*
mā śocastvaṃ naravyāghra jahi śokaṃ mahāvrata / (16.55)
Par.?
*
na teṣāṃ vidyate pāpaṃ prāptakālaṃ kṛtaṃ mayā / (16.56)
Par.?
*
tacca tebhyaḥ sa udakaṃ vipraṣiñcatu bhārata / (16.57)
Par.?
*
so 'bravīt kiṃcid uccārya kauravāṇām aśṛṇvatām / (16.58)
Par.?
*
kṣattāram anusaṃgṛhya bāṣpotpīḍakalasvaraḥ / (16.59)
Par.?
*
kathaṃ te tāta jīvanti pāṇḍoḥ putrā mahārathāḥ / (16.60)
Par.?
*
katham asmatkṛte pakṣaḥ pāṇḍor na hi nipātitaḥ / (16.61)
Par.?
*
kathaṃ matpramukhāḥ sarve pramuktā mahato bhayāt / (16.62)
Par.?
*
jananī garuḍeneva kumārāste samuddhṛtāḥ / (16.63)
Par.?
*
evam uktastu kauravyaḥ kauravāṇām aśṛṇvatām / (16.64)
Par.?
*
ācacakṣe sa dharmātmā bhīṣmāyādbhutakarmaṇe / (16.65)
Par.?
*
dhṛtarāṣṭrasya śakuneḥ rājño duryodhanasya ca / (16.66)
Par.?
*
vināśe pāṇḍuputrāṇāṃ kṛto mativiniścayaḥ / (16.67)
Par.?
*
tatrāham api ca jñātvā tasya pāpasya niścayam / (16.68)
Par.?
*
taṃ jighāṃsur ahaṃ cāpi teṣām anumate sthitaḥ / (16.69)
Par.?
*
tato jatugṛhaṃ gatvā dahane 'smin niyojite / (16.70)
Par.?
*
pṛthāyāśca saputrāyā dhārtarāṣṭrasya śāsanāt / (16.71)
Par.?
*
tataḥ khanakam āhūya suraṅgāṃ vai bile tadā / (16.72)
Par.?
*
saguhāṃ kārayitvā te kuntyā pāṇḍusutāstadā / (16.73)
Par.?
*
niṣkrāmitā mayā pūrvaṃ mā sma śoke manaḥ kṛthāḥ / (16.74)
Par.?
*
tatastu nāvam āropya sahaputrāṃ pṛthām aham / (16.75)
Par.?
*
dattvābhayaṃ saputrāyai kuntyai gṛham adāhayam / (16.76)
Par.?
*
tasmāt te mā sma bhūd duḥkhaṃ muktāḥ pāpāt tu pāṇḍavāḥ / (16.77)
Par.?
*
nirgatāḥ pāṇḍavā rājan mātrā saha paraṃtapāḥ / (16.78)
Par.?
*
agnidāhān mahāghorān mayā tasmād upāyataḥ / (16.79)
Par.?
*
mā sma śokam imaṃ kārṣīr jīvantyeva ca pāṇḍavāḥ / (16.80)
Par.?
*
pracchannā vicariṣyanti yāvat kālasya paryayaḥ / (16.81)
Par.?
*
tasmin yudhiṣṭhiraṃ kāle drakṣyanti bhuvi mānavāḥ / (16.82)
Par.?
*
vimalaṃ kṛṣṇapakṣānte jagaccandram ivoditam / (16.83)
Par.?
*
na tasya nāśaṃ paśyāmi yasya bhrātā dhanaṃjayaḥ / (16.84)
Par.?
*
bhīmasenaśca durdharṣo mādrīputrau ca bhārata // (16.85)
Par.?
pāṇḍavāścāpi nirgatya nagarād vāraṇāvatāt / (17.1)
Par.?
*
nadīṃ gaṅgām anuprāptā mātṛṣaṣṭhā mahābalāḥ / (17.2)
Par.?
*
dāśānāṃ bhujavegena nadyāḥ srotojavena ca / (17.3)
Par.?
*
vāyunā cānukūlena tūrṇaṃ pāram avāpnuvan / (17.4)
Par.?
javena prayayū rājan dakṣiṇāṃ diśam āśritāḥ // (17.5)
Par.?
vijñāya niśi panthānaṃ nakṣatrair dakṣiṇāmukhāḥ / (18.1)
Par.?
yatamānā vanaṃ rājan gahanaṃ pratipedire // (18.2)
Par.?
tataḥ śrāntāḥ pipāsārtā nidrāndhāḥ pāṇḍunandanāḥ / (19.1)
Par.?
punar ūcur mahāvīryaṃ bhīmasenam idaṃ vacaḥ // (19.2)
Par.?
itaḥ kaṣṭataraṃ kiṃ nu yad vayaṃ gahane vane / (20.1)
Par.?
diśaśca na prajānīmo gantuṃ caiva na śaknumaḥ // (20.2)
Par.?
taṃ ca pāpaṃ na jānīmo yadi dagdhaḥ purocanaḥ / (21.1)
Par.?
kathaṃ nu vipramucyema bhayād asmād alakṣitāḥ // (21.2)
Par.?
punar asmān upādāya tathaiva vraja bhārata / (22.1)
Par.?
tvaṃ hi no balavān eko yathā satatagastathā // (22.2)
Par.?
ityukto dharmarājena bhīmaseno mahābalaḥ / (23.1)
Par.?
ādāya kuntīṃ bhrātṝṃśca jagāmāśu mahābalaḥ // (23.2)
Par.?
Duration=0.28262400627136 secs.