UD type:
UD sub-type:
Unclear, revisit later
Texts
Help
Select a text:
Bibliography Select a chapter:
(no revisions)
Show parallels Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 2490
- Click on a sentence to show its analysis
- Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
yudhiṣṭhira uvāca / (1.1)
Par.?
krodho hantā manuṣyāṇāṃ krodho bhāvayitā punaḥ / (1.2)
Par.?
iti viddhi mahāprājñe krodhamūlau bhavābhavau // (1.3)
Par.?
yo hi saṃharate krodhaṃ bhāvas tasya suśobhane / (2.1)
Par.?
yaḥ punaḥ puruṣaḥ krodhaṃ nityaṃ na sahate śubhe / (2.2)
Par.?
tasyābhāvāya bhavati krodhaḥ paramadāruṇaḥ // (2.3)
Par.?
krodhamūlo vināśo hi prajānām iha dṛśyate / (3.1)
Par.?
tat kathaṃ mādṛśaḥ krodham utsṛjellokanāśanam // (3.2)
Par.?
kruddhaḥ pāpaṃ naraḥ kuryāt kruddho hanyād gurūn api / (4.1)
Par.?
kruddhaḥ paruṣayā vācā śreyaso 'py avamanyate // (4.2)
Par.?
vācyāvācye hi kupito na prajānāti karhicit / (5.1)
Par.?
nākāryam asti kruddhasya nāvācyaṃ vidyate tathā // (5.2)
Par.?
hiṃsyāt krodhād avadhyāṃś ca vadhyān sampūjayed api / (6.1)
Par.?
ātmānam api ca kruddhaḥ preṣayed yamasādanam // (6.2)
Par.?
etān doṣān prapaśyadbhir jitaḥ krodho manīṣibhiḥ / (7.1)
Par.?
icchadbhiḥ paramaṃ śreya iha cāmutra cottamam // (7.2)
Par.?
taṃ krodhaṃ varjitaṃ dhīraiḥ katham asmadvidhaś caret / (8.1)
Par.?
etad draupadi saṃdhāya na me manyuḥ pravardhate // (8.2)
Par.?
ātmānaṃ ca paraṃ caiva trāyate mahato bhayāt / (9.1)
Par.?
krudhyantam apratikrudhyan dvayor eṣa cikitsakaḥ // (9.2)
Par.?
mūḍho yadi kliśyamānaḥ krudhyate 'śaktimān naraḥ / (10.1)
Par.?
balīyasāṃ manuṣyāṇāṃ tyajatyātmānam antataḥ // (10.2)
Par.?
tasyātmānaṃ saṃtyajato lokā naśyanty anātmanaḥ / (11.1)
Par.?
tasmād draupadyaśaktasya manyor niyamanaṃ smṛtam // (11.2)
Par.?
vidvāṃs tathaiva yaḥ śaktaḥ kliśyamāno na kupyati / (12.1)
Par.?
sa nāśayitvā kleṣṭāraṃ paraloke ca nandati // (12.2)
Par.?
tasmād balavatā caiva durbalena ca nityadā / (13.1)
Par.?
kṣantavyaṃ puruṣeṇāhur āpatsvapi vijānatā // (13.2)
Par.?
manyor hi vijayaṃ kṛṣṇe praśaṃsantīha sādhavaḥ / (14.1)
Par.?
kṣamāvato jayo nityaṃ sādhor iha satāṃ matam // (14.2)
Par.?
satyaṃ cānṛtataḥ śreyo nṛśaṃsāccānṛśaṃsatā / (15.1)
Par.?
tam evaṃ bahudoṣaṃ tu krodhaṃ sādhuvivarjitam / (15.2)
Par.?
mādṛśaḥ prasṛjet kasmāt suyodhanavadhād api // (15.3)
Par.?
tejasvīti yam āhur vai paṇḍitā dīrghadarśinaḥ / (16.1)
Par.?
na krodho 'bhyantaras tasya bhavatīti viniścitam // (16.2)
Par.?
yas tu krodhaṃ samutpannaṃ prajñayā pratibādhate / (17.1)
Par.?
tejasvinaṃ taṃ vidvāṃso manyante tattvadarśinaḥ // (17.2)
Par.?
kruddho hi kāryaṃ suśroṇi na yathāvat prapaśyati / (18.1)
Par.?
na kāryaṃ na ca maryādāṃ naraḥ kruddho 'nupaśyati // (18.2)
Par.?
hantyavadhyān api kruddho gurūn rūkṣais tudaty api / (19.1)
Par.?
tasmāt tejasi kartavye krodho dūrāt pratiṣṭhitaḥ // (19.2)
Par.?
dākṣyaṃ hyamarṣaḥ śauryaṃ ca śīghratvam iti tejasaḥ / (20.1)
Par.?
guṇāḥ krodhābhibhūtena na śakyāḥ prāptum añjasā // (20.2)
Par.?
krodhaṃ tyaktvā tu puruṣaḥ samyak tejo 'bhipadyate / (21.1)
Par.?
kālayuktaṃ mahāprājñe kruddhais tejaḥ suduḥsaham // (21.2)
Par.?
krodhas tvapaṇḍitaiḥ śaśvat teja ity abhidhīyate / (22.1)
Par.?
rajas tallokanāśāya vihitaṃ mānuṣān prati // (22.2)
Par.?
tasmācchaśvat tyajet krodhaṃ puruṣaḥ samyag ācaran / (23.1)
Par.?
śreyān svadharmānapago na kruddha iti niścitam // (23.2)
Par.?
yadi sarvam abuddhīnām atikrāntam amedhasām / (24.1)
Par.?
atikramo madvidhasya kathaṃ svit syād anindite // (24.2)
Par.?
yadi na syur manuṣyeṣu kṣamiṇaḥ pṛthivīsamāḥ / (25.1)
Par.?
na syāt saṃdhir manuṣyāṇāṃ krodhamūlo hi vigrahaḥ // (25.2)
Par.?
abhiṣakto hyabhiṣajed āhanyād guruṇā hataḥ / (26.1)
Par.?
evaṃ vināśo bhūtānām adharmaḥ prathito bhavet // (26.2)
Par.?
ākruṣṭaḥ puruṣaḥ sarvaḥ pratyākrośed anantaram / (27.1)
Par.?
pratihanyāddhataś caiva tathā hiṃsyācca hiṃsitaḥ // (27.2)
Par.?
hanyur hi pitaraḥ putrān putrāś cāpi tathā pitṝn / (28.1)
Par.?
hanyuś ca patayo bhāryāḥ patīn bhāryās tathaiva ca // (28.2)
Par.?
evaṃ saṃkupite loke janma kṛṣṇe na vidyate / (29.1)
Par.?
prajānāṃ saṃdhimūlaṃ hi janma viddhi śubhānane // (29.2)
Par.?
tāḥ kṣīyeran prajāḥ sarvāḥ kṣipraṃ draupadi tādṛśe / (30.1)
Par.?
tasmānmanyur vināśāya prajānām abhavāya ca // (30.2)
Par.?
yasmāt tu loke dṛśyante kṣamiṇaḥ pṛthivīsamāḥ / (31.1)
Par.?
tasmājjanma ca bhūtānāṃ bhavaś ca pratipadyate // (31.2)
Par.?
kṣantavyaṃ puruṣeṇeha sarvāsvāpatsu śobhane / (32.1)
Par.?
kṣamā bhavo hi bhūtānāṃ janma caiva prakīrtitam // (32.2)
Par.?
ākruṣṭas tāḍitaḥ kruddhaḥ kṣamate yo balīyasā / (33.1)
Par.?
yaś ca nityaṃ jitakrodho vidvān uttamapūruṣaḥ // (33.2)
Par.?
prabhāvavān api naras tasya lokāḥ sanātanāḥ / (34.1)
Par.?
krodhanas tvalpavijñānaḥ pretya ceha ca naśyati // (34.2)
Par.?
atrāpyudāharantīmā gāthā nityaṃ kṣamāvatām / (35.1)
Par.?
gītāḥ kṣamāvatā kṛṣṇe kāśyapena mahātmanā // (35.2)
Par.?
kṣamā dharmaḥ kṣamā yajñaḥ kṣamā vedāḥ kṣamā śrutam / (36.1)
Par.?
yas tām evaṃ vijānāti sa sarvaṃ kṣantum arhati // (36.2)
Par.?
kṣamā brahma kṣamā satyaṃ kṣamā bhūtaṃ ca bhāvi ca / (37.1)
Par.?
kṣamā tapaḥ kṣamā śaucaṃ kṣamayā coddhṛtaṃ jagat // (37.2)
Par.?
ati brahmavidāṃ lokān ati cāpi tapasvinām / (38.1)
Par.?
ati yajñavidāṃ caiva kṣamiṇaḥ prāpnuvanti tān // (38.2)
Par.?
kṣamā tejasvināṃ tejaḥ kṣamā brahma tapasvinām / (39.1)
Par.?
kṣamā satyaṃ satyavatāṃ kṣamā dānaṃ kṣamā yaśaḥ // (39.2)
Par.?
tāṃ kṣamām īdṛśīṃ kṛṣṇe katham asmadvidhas tyajet / (40.1)
Par.?
yasyāṃ brahma ca satyaṃ ca yajñā lokāś ca viṣṭhitāḥ / (40.2)
Par.?
bhujyante yajvanāṃ lokāḥ kṣamiṇām apare tathā // (40.3)
Par.?
kṣantavyam eva satataṃ puruṣeṇa vijānatā / (41.1)
Par.?
yadā hi kṣamate sarvaṃ brahma sampadyate tadā // (41.2)
Par.?
kṣamāvatām ayaṃ lokaḥ paraś caiva kṣamāvatām / (42.1)
Par.?
iha sammānam ṛcchanti paratra ca śubhāṃ gatim // (42.2) Par.?
yeṣāṃ manyur manuṣyāṇāṃ kṣamayā nihataḥ sadā / (43.1)
Par.?
teṣāṃ paratare lokās tasmāt kṣāntiḥ parā matā // (43.2)
Par.?
iti gītāḥ kāśyapena gāthā nityaṃ kṣamāvatām / (44.1)
Par.?
śrutvā gāthāḥ kṣamāyās tvaṃ tuṣya draupadi mā krudhaḥ // (44.2)
Par.?
pitāmahaḥ śāṃtanavaḥ śamaṃ saṃpūjayiṣyati / (45.1)
Par.?
ācāryo viduraḥ kṣattā śamam eva vadiṣyataḥ / (45.2)
Par.?
kṛpaś ca saṃjayaś caiva śamam eva vadiṣyataḥ // (45.3)
Par.?
somadatto yuyutsuś ca droṇaputras tathaiva ca / (46.1)
Par.?
pitāmahaś ca no vyāsaḥ śamaṃ vadati nityaśaḥ // (46.2)
Par.?
etair hi rājā niyataṃ codyamānaḥ śamaṃ prati / (47.1)
Par.?
rājyaṃ dāteti me buddhir na cel lobhān naśiṣyati // (47.2)
Par.?
kālo 'yaṃ dāruṇaḥ prāpto bharatānām abhūtaye / (48.1)
Par.?
niścitaṃ me sadaivaitat purastād api bhāmini // (48.2)
Par.?
suyodhano nārhatīti kṣamām evaṃ na vindati / (49.1)
Par.?
arhas tasyāham ity eva tasmān māṃ vindate kṣamā // (49.2)
Par.?
etad ātmavatāṃ vṛttam eṣa dharmaḥ sanātanaḥ / (50.1)
Par.?
kṣamā caivānṛśaṃsyaṃ ca tat kartāsmy aham añjasā // (50.2)
Par.?
Duration=0.14913082122803 secs.