Texts

Help

Select a text:
Bibliography
Select a chapter:
 (no revisions)
Show parallels  Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 2758
  • Click on a sentence to show its analysis
  • Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
mārkaṇḍeya uvāca / (1.1) Par.?
cintayitvā tad āścaryaṃ striyā proktam aśeṣataḥ / (1.2) Par.?
vinindan sa dvija ātmānam āgaskṛta ivābabhau // (1.3) Par.?
cintayānaḥ sa dharmasya sūkṣmāṃ gatim athābravīt / (2.1) Par.?
śraddadhānena bhāvyaṃ vai gacchāmi mithilām aham // (2.2) Par.?
kṛtātmā dharmavit tasyāṃ vyādho nivasate kila / (3.1) Par.?
taṃ gacchāmyaham adyaiva dharmaṃ praṣṭuṃ tapodhanam // (3.2) Par.?
iti saṃcintya manasā śraddadhānaḥ striyā vacaḥ / (4.1) Par.?
balākāpratyayenāsau dharmyaiśca vacanaiḥ śubhaiḥ / (4.2) Par.?
sampratasthe sa mithilāṃ kautūhalasamanvitaḥ // (4.3) Par.?
atikrāmann araṇyāni grāmāṃś ca nagarāṇi ca / (5.1) Par.?
tato jagāma mithilāṃ janakena surakṣitām // (5.2) Par.?
dharmasetusamākīrṇāṃ yajñotsavavatīṃ śubhām / (6.1) Par.?
gopurāṭṭālakavatīṃ gṛhaprākāraśobhitām // (6.2) Par.?
praviśya sa purīṃ ramyāṃ vimānair bahubhir vṛtām / (7.1) Par.?
paṇyaiś ca bahubhir yuktāṃ suvibhaktamahāpathām // (7.2) Par.?
aśvai rathais tathā nāgair yānaiś ca bahubhir vṛtām / (8.1) Par.?
hṛṣṭapuṣṭajanākīrṇāṃ nityotsavasamākulām // (8.2) Par.?
so 'paśyad bahuvṛttāntāṃ brāhmaṇaḥ samatikraman / (9.1) Par.?
dharmavyādham apṛcchacca sa cāsya kathito dvijaiḥ // (9.2) Par.?
apaśyat tatra gatvā taṃ sūnāmadhye vyavasthitam / (10.1) Par.?
mārgamāhiṣamāṃsāni vikrīṇantaṃ tapasvinam / (10.2) Par.?
ākulatvāt tu kretṝṇām ekānte saṃsthito dvijaḥ // (10.3) Par.?
sa tu jñātvā dvijaṃ prāptaṃ sahasā sambhramotthitaḥ / (11.1) Par.?
ājagāma yato vipraḥ sthita ekānta āsane // (11.2) Par.?
vyādha uvāca / (12.1) Par.?
abhivādaye tvā bhagavan svāgataṃ te dvijottama / (12.2) Par.?
ahaṃ vyādhas tu bhadraṃ te kiṃ karomi praśādhi mām // (12.3) Par.?
ekapatnyā yad ukto 'si gaccha tvaṃ mithilām iti / (13.1) Par.?
jānāmyetad ahaṃ sarvaṃ yadarthaṃ tvam ihāgataḥ // (13.2) Par.?
mārkaṇḍeya uvāca / (14.1) Par.?
śrutvā tu tasya tad vākyaṃ sa vipro bhṛśaharṣitaḥ / (14.2) Par.?
dvitīyam idam āścaryam ityacintayata dvijaḥ // (14.3) Par.?
adeśasthaṃ hi te sthānam iti vyādho 'bravīd dvijam / (15.1) Par.?
gṛhaṃ gacchāva bhagavan yadi rocayase 'nagha // (15.2) Par.?
bāḍham ityeva saṃhṛṣṭo vipro vacanam abravīt / (16.1) Par.?
agratas tu dvijaṃ kṛtvā sa jagāma gṛhān prati // (16.2) Par.?
praviśya ca gṛhaṃ ramyam āsanenābhipūjitaḥ / (17.1) Par.?
pādyam ācamanīyaṃ ca pratigṛhya dvijottamaḥ // (17.2) Par.?
tataḥ sukhopaviṣṭas taṃ vyādhaṃ vacanam abravīt / (18.1) Par.?
karmaitad vai na sadṛśaṃ bhavataḥ pratibhāti me / (18.2) Par.?
anutapye bhṛśaṃ tāta tava ghoreṇa karmaṇā // (18.3) Par.?
vyādha uvāca / (19.1) Par.?
kulocitam idaṃ karma pitṛpaitāmahaṃ mama / (19.2) Par.?
vartamānasya me dharme sve manyuṃ mā kṛthā dvija // (19.3) Par.?
dhātrā tu vihitaṃ pūrvaṃ karma svaṃ pālayāmyaham / (20.1) Par.?
prayatnācca gurū vṛddhau śuśrūṣe 'haṃ dvijottama // (20.2) Par.?
satyaṃ vade nābhyasūye yathāśakti dadāmi ca / (21.1) Par.?
devatātithibhṛtyānām avaśiṣṭena vartaye // (21.2) Par.?
na kutsayāmyahaṃ kiṃcin na garhe balavattaram / (22.1) Par.?
kṛtam anveti kartāraṃ purā karma dvijottama // (22.2) Par.?
kṛṣigorakṣyavāṇijyam iha lokasya jīvanam / (23.1) Par.?
daṇḍanītis trayī vidyā tena lokā bhavantyuta // (23.2) Par.?
karma śūdre kṛṣir vaiśye saṃgrāmaḥ kṣatriye smṛtaḥ / (24.1) Par.?
brahmacaryaṃ tapo mantrāḥ satyaṃ ca brāhmaṇe sadā // (24.2) Par.?
rājā praśāsti dharmeṇa svakarmaniratāḥ prajāḥ / (25.1) Par.?
vikarmāṇaś ca ye kecit tān yunakti svakarmasu // (25.2) Par.?
bhetavyaṃ hi sadā rājñāṃ prajānām adhipā hi te / (26.1) Par.?
mārayanti vikarmasthaṃ lubdhā mṛgam iveṣubhiḥ // (26.2) Par.?
janakasyeha viprarṣe vikarmastho na vidyate / (27.1) Par.?
svakarmaniratā varṇāś catvāro 'pi dvijottama // (27.2) Par.?
sa eṣa janako rājā durvṛttam api cet sutam / (28.1) Par.?
daṇḍyaṃ daṇḍe nikṣipati tathā na glāti dhārmikam // (28.2) Par.?
suyuktacāro nṛpatiḥ sarvaṃ dharmeṇa paśyati / (29.1) Par.?
śrīś ca rājyaṃ ca daṇḍaś ca kṣatriyāṇāṃ dvijottama // (29.2) Par.?
rājāno hi svadharmeṇa śriyam icchanti bhūyasīm / (30.1) Par.?
sarveṣām eva varṇānāṃ trātā rājā bhavatyuta // (30.2) Par.?
pareṇa hi hatān brahman varāhamahiṣān aham / (31.1) Par.?
na svayaṃ hanmi viprarṣe vikrīṇāmi sadā tvaham // (31.2) Par.?
na bhakṣayāmi māṃsāni ṛtugāmī tathā hyaham / (32.1) Par.?
sadopavāsī ca tathā naktabhojī tathā dvija // (32.2) Par.?
aśīlaś cāpi puruṣo bhūtvā bhavati śīlavān / (33.1) Par.?
prāṇihiṃsārataś cāpi bhavate dhārmikaḥ punaḥ // (33.2) Par.?
vyabhicārān narendrāṇāṃ dharmaḥ saṃkīryate mahān / (34.1) Par.?
adharmo vardhate cāpi saṃkīryante tathā prajāḥ // (34.2) Par.?
uruṇḍā vāmanāḥ kubjāḥ sthūlaśīrṣās tathaiva ca / (35.1) Par.?
klībāścāndhāśca jāyante badhirā lambacūcukāḥ / (35.2) Par.?
pārthivānām adharmatvāt prajānām abhavaḥ sadā // (35.3) Par.?
sa eṣa rājā janakaḥ sarvaṃ dharmeṇa paśyati / (36.1) Par.?
anugṛhṇan prajāḥ sarvāḥ svadharmaniratāḥ sadā // (36.2) Par.?
ye caiva māṃ praśaṃsanti ye ca nindanti mānavāḥ / (37.1) Par.?
sarvān supariṇītena karmaṇā toṣayāmyaham // (37.2) Par.?
ye jīvanti svadharmeṇa saṃbhuñjante ca pārthivāḥ / (38.1) Par.?
na kiṃcid upajīvanti dakṣā utthānaśīlinaḥ // (38.2) Par.?
śaktyānnadānaṃ satataṃ titikṣā dharmanityatā / (39.1) Par.?
yathārhaṃ pratipūjā ca sarvabhūteṣu vai dayā / (39.2) Par.?
tyāgān nānyatra martyānāṃ guṇās tiṣṭhanti pūruṣe // (39.3) Par.?
mṛṣāvādaṃ pariharet kuryāt priyam ayācitaḥ / (40.1) Par.?
na ca kāmān na saṃrambhān na dveṣād dharmam utsṛjet // (40.2) Par.?
priye nātibhṛśaṃ hṛṣyed apriye na ca saṃjvaret / (41.1) Par.?
na muhyed arthakṛcchreṣu na ca dharmaṃ parityajet // (41.2) Par.?
karma cet kiṃcid anyat syād itaran na samācaret / (42.1) Par.?
yat kalyāṇam abhidhyāyet tatrātmānaṃ niyojayet // (42.2) Par.?
na pāpaṃ prati pāpaḥ syāt sādhur eva sadā bhavet / (43.1) Par.?
ātmanaiva hataḥ pāpo yaḥ pāpaṃ kartum icchati // (43.2) Par.?
karma caitad asādhūnāṃ vṛjinānām asādhuvat / (44.1) Par.?
na dharmo 'stīti manvānāḥ śucīn avahasanti ye / (44.2) Par.?
aśraddadhānā dharmasya te naśyanti na saṃśayaḥ // (44.3) Par.?
mahādṛtir ivādhmātaḥ pāpo bhavati nityadā / (45.1) Par.?
mūḍhānām avaliptānām asāraṃ bhāṣitaṃ bhavet / (45.2) Par.?
darśayatyantarātmānaṃ divā rūpam ivāṃśumān // (45.3) Par.?
na loke rājate mūrkhaḥ kevalātmapraśaṃsayā / (46.1) Par.?
api ceha mṛjā hīnaḥ kṛtavidyaḥ prakāśate // (46.2) Par.?
abruvan kasyacin nindām ātmapūjām avarṇayan / (47.1) Par.?
na kaścid guṇasampannaḥ prakāśo bhuvi dṛśyate // (47.2) Par.?
vikarmaṇā tapyamānaḥ pāpād viparimucyate / (48.1) Par.?
naitat kuryāṃ punar iti dvitīyāt parimucyate // (48.2) Par.?
karmaṇā yena teneha pāpād dvijavarottama / (49.1) Par.?
evaṃ śrutir iyaṃ brahman dharmeṣu paridṛśyate // (49.2) Par.?
pāpāny abuddhveha purā kṛtāni prāg dharmaśīlo vinihanti paścāt / (50.1) Par.?
dharmo brahman nudate pūruṣāṇāṃ yat kurvate pāpam iha pramādāt // (50.2) Par.?
pāpaṃ kṛtvā hi manyeta nāham asmīti pūruṣaḥ / (51.1) Par.?
cikīrṣed eva kalyāṇaṃ śraddadhāno 'nasūyakaḥ // (51.2) Par.?
vasanasyeva chidrāṇi sādhūnāṃ vivṛṇoti yaḥ / (52.1) Par.?
pāpaṃ cet puruṣaḥ kṛtvā kalyāṇam abhipadyate / (52.2) Par.?
mucyate sarvapāpebhyo mahābhrair iva candramāḥ // (52.3) Par.?
yathādityaḥ samudyan vai tamaḥ sarvaṃ vyapohati / (53.1) Par.?
evaṃ kalyāṇam ātiṣṭhan sarvapāpaiḥ pramucyate // (53.2) Par.?
pāpānāṃ viddhyadhiṣṭhānaṃ lobham eva dvijottama / (54.1) Par.?
lubdhāḥ pāpaṃ vyavasyanti narā nātibahuśrutāḥ / (54.2) Par.?
adharmā dharmarūpeṇa tṛṇaiḥ kūpā ivāvṛtāḥ // (54.3) Par.?
teṣāṃ damaḥ pavitrāṇi pralāpā dharmasaṃśritāḥ / (55.1) Par.?
sarvaṃ hi vidyate teṣu śiṣṭācāraḥ sudurlabhaḥ // (55.2) Par.?
mārkaṇḍeya uvāca / (56.1) Par.?
sa tu vipro mahāprājño dharmavyādham apṛcchata / (56.2) Par.?
śiṣṭācāraṃ katham ahaṃ vidyām iti narottama / (56.3) Par.?
etan mahāmate vyādha prabravīhi yathātatham // (56.4) Par.?
vyādha uvāca / (57.1) Par.?
yajño dānaṃ tapo vedāḥ satyaṃ ca dvijasattama / (57.2) Par.?
pañcaitāni pavitrāṇi śiṣṭācāreṣu nityadā // (57.3) Par.?
kāmakrodhau vaśe kṛtvā dambhaṃ lobham anārjavam / (58.1) Par.?
dharma ityeva saṃtuṣṭās te śiṣṭāḥ śiṣṭasaṃmatāḥ // (58.2) Par.?
na teṣāṃ vidyate 'vṛttaṃ yajñasvādhyāyaśīlinām / (59.1) Par.?
ācārapālanaṃ caiva dvitīyaṃ śiṣṭalakṣaṇam // (59.2) Par.?
guruśuśrūṣaṇaṃ satyam akrodho dānam eva ca / (60.1) Par.?
etaccatuṣṭayaṃ brahmañ śiṣṭācāreṣu nityadā // (60.2) Par.?
śiṣṭācāre manaḥ kṛtvā pratiṣṭhāpya ca sarvaśaḥ / (61.1) Par.?
yām ayaṃ labhate tuṣṭiṃ sā na śakyā hyato 'nyathā // (61.2) Par.?
vedasyopaniṣat satyaṃ satyasyopaniṣad damaḥ / (62.1) Par.?
damasyopaniṣat tyāgaḥ śiṣṭācāreṣu nityadā // (62.2) Par.?
ye tu dharmam asūyante buddhimohānvitā narāḥ / (63.1) Par.?
apathā gacchatāṃ teṣām anuyātāpi pīḍyate // (63.2) Par.?
ye tu śiṣṭāḥ suniyatāḥ śrutityāgaparāyaṇāḥ / (64.1) Par.?
dharmyaṃ panthānam ārūḍhāḥ satyadharmaparāyaṇāḥ // (64.2) Par.?
niyacchanti parāṃ buddhiṃ śiṣṭācārānvitā narāḥ / (65.1) Par.?
upādhyāyamate yuktāḥ sthityā dharmārthadarśinaḥ // (65.2) Par.?
nāstikān bhinnamaryādān krūrān pāpamatau sthitān / (66.1) Par.?
tyaja tāñ jñānam āśritya dhārmikān upasevya ca // (66.2) Par.?
kāmalobhagrahākīrṇāṃ pañcendriyajalāṃ nadīm / (67.1) Par.?
nāvaṃ dhṛtimayīṃ kṛtvā janmadurgāṇi saṃtara // (67.2) Par.?
krameṇa saṃcito dharmo buddhiyogamayo mahān / (68.1) Par.?
śiṣṭācāre bhavet sādhū rāgaḥ śukleva vāsasi // (68.2) Par.?
ahiṃsā satyavacanaṃ sarvabhūtahitaṃ param / (69.1) Par.?
ahiṃsā paramo dharmaḥ sa ca satye pratiṣṭhitaḥ / (69.2) Par.?
satye kṛtvā pratiṣṭhāṃ tu pravartante pravṛttayaḥ // (69.3) Par.?
satyam eva garīyas tu śiṣṭācāraniṣevitam / (70.1) Par.?
ācāraś ca satāṃ dharmaḥ santaś cācāralakṣaṇāḥ // (70.2) Par.?
yo yathāprakṛtir jantuḥ svāṃ svāṃ prakṛtim aśnute / (71.1) Par.?
pāpātmā krodhakāmādīn doṣān āpnotyanātmavān // (71.2) Par.?
ārambho nyāyayukto yaḥ sa hi dharma iti smṛtaḥ / (72.1) Par.?
anācāras tvadharmeti etacchiṣṭānuśāsanam // (72.2) Par.?
akrudhyanto 'nasūyanto nirahaṃkāramatsarāḥ / (73.1) Par.?
ṛjavaḥ śamasampannāḥ śiṣṭācārā bhavanti te // (73.2) Par.?
traividyavṛddhāḥ śucayo vṛttavanto manasvinaḥ / (74.1) Par.?
guruśuśrūṣavo dāntāḥ śiṣṭācārā bhavantyuta // (74.2) Par.?
teṣām adīnasattvānāṃ duṣkarācārakarmaṇām / (75.1) Par.?
svaiḥ karmabhiḥ satkṛtānāṃ ghoratvaṃ saṃpraṇaśyati // (75.2) Par.?
taṃ sadācāram āścaryaṃ purāṇaṃ śāśvataṃ dhruvam / (76.1) Par.?
dharmaṃ dharmeṇa paśyantaḥ svargaṃ yānti manīṣiṇaḥ // (76.2) Par.?
āstikā mānahīnāś ca dvijātijanapūjakāḥ / (77.1) Par.?
śrutavṛttopasaṃpannāḥ te santaḥ svargagāminaḥ // (77.2) Par.?
vedoktaḥ paramo dharmo dharmaśāstreṣu cāparaḥ / (78.1) Par.?
śiṣṭācīrṇaś ca śiṣṭānāṃ trividhaṃ dharmalakṣaṇam // (78.2) Par.?
pāraṇaṃ cāpi vidyānāṃ tīrthānām avagāhanam / (79.1) Par.?
kṣamā satyārjavaṃ śaucaṃ śiṣṭācāranidarśanam // (79.2) Par.?
sarvabhūtadayāvanto 'hiṃsāniratāḥ sadā / (80.1) Par.?
paruṣaṃ na prabhāṣante sadā santo dvijapriyāḥ // (80.2) Par.?
śubhānām aśubhānāṃ ca karmaṇāṃ phalasaṃcaye / (81.1) Par.?
vipākam abhijānanti te śiṣṭāḥ śiṣṭasaṃmatāḥ // (81.2) Par.?
nyāyopetā guṇopetāḥ sarvalokahitaiṣiṇaḥ / (82.1) Par.?
santaḥ svargajitaḥ śuklāḥ saṃniviṣṭāś ca satpathe // (82.2) Par.?
dātāraḥ saṃvibhaktāro dīnānugrahakāriṇaḥ / (83.1) Par.?
sarvabhūtadayāvantas te śiṣṭāḥ śiṣṭasaṃmatāḥ // (83.2) Par.?
sarvapūjyāḥ śrutadhanās tathaiva ca tapasvinaḥ / (84.1) Par.?
dānanityāḥ sukhāṃllokān āpnuvantīha ca śriyam // (84.2) Par.?
pīḍayā ca kalatrasya bhṛtyānāṃ ca samāhitāḥ / (85.1) Par.?
atiśaktyā prayacchanti santaḥ sadbhiḥ samāgatāḥ // (85.2) Par.?
lokayātrāṃ ca paśyanto dharmam ātmahitāni ca / (86.1) Par.?
evaṃ santo vartamānā edhante śāśvatīḥ samāḥ // (86.2) Par.?
ahiṃsā satyavacanam ānṛśaṃsyam athārjavam / (87.1) Par.?
adroho nātimānaśca hrīstitikṣā damaḥ śamaḥ // (87.2) Par.?
dhīmanto dhṛtimantaś ca bhūtānām anukampakāḥ / (88.1) Par.?
akāmadveṣasaṃyuktās te santo lokasatkṛtāḥ // (88.2) Par.?
trīṇyeva tu padānyāhuḥ satāṃ vṛttam anuttamam / (89.1) Par.?
na druhyeccaiva dadyācca satyaṃ caiva sadā vadet // (89.2) Par.?
sarvatra ca dayāvantaḥ santaḥ karuṇavedinaḥ / (90.1) Par.?
gacchantīha susaṃtuṣṭā dharmyaṃ panthānam uttamam / (90.2) Par.?
śiṣṭācārā mahātmāno yeṣāṃ dharmaḥ suniścitaḥ // (90.3) Par.?
anasūyā kṣamā śāntiḥ saṃtoṣaḥ priyavāditā / (91.1) Par.?
kāmakrodhaparityāgaḥ śiṣṭācāraniṣevaṇam // (91.2) Par.?
karmaṇā śrutasampannaṃ satāṃ mārgam anuttamam / (92.1) Par.?
śiṣṭācāraṃ niṣevante nityaṃ dharmeṣvatandritāḥ // (92.2) Par.?
prajñāprāsādam āruhya muhyato mahato janān / (93.1) Par.?
prekṣanto lokavṛttāni vividhāni dvijottama / (93.2) Par.?
atipuṇyāni pāpāni tāni dvijavarottama // (93.3) Par.?
etat te sarvam ākhyātaṃ yathāprajñaṃ yathāśrutam / (94.1) Par.?
śiṣṭācāraguṇān brahman puraskṛtya dvijarṣabha // (94.2) Par.?
Duration=0.45072388648987 secs.