Texts

Help

Select a text:
Bibliography
Select a chapter:
 (no revisions)
Show parallels  Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 5705
  • Click on a sentence to show its analysis
  • Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
vāsudeva uvāca / (1.1) Par.?
avināśaṃ saṃjaya pāṇḍavānām icchāmyahaṃ bhūtim eṣāṃ priyaṃ ca / (1.2) Par.?
tathā rājño dhṛtarāṣṭrasya sūta sadāśaṃse bahuputrasya vṛddhim // (1.3) Par.?
kāmo hi me saṃjaya nityam eva nānyad brūyāṃ tān prati śāmyateti / (2.1) Par.?
rājñaśca hi priyam etacchṛṇomi manye caitat pāṇḍavānāṃ samartham // (2.2) Par.?
suduṣkaraścātra śamo hi nūnaṃ pradarśitaḥ saṃjaya pāṇḍavena / (3.1) Par.?
yasmin gṛddho dhṛtarāṣṭraḥ saputraḥ kasmād eṣāṃ kalaho nātra mūrchet // (3.2) Par.?
tattvaṃ dharmaṃ vicaran saṃjayeha mattaśca jānāsi yudhiṣṭhirācca / (4.1) Par.?
atho kasmāt saṃjaya pāṇḍavasya utsāhinaḥ pūrayataḥ svakarma / (4.2) Par.?
yathākhyātam āvasataḥ kuṭumbaṃ purākalpāt sādhu vilopam āttha // (4.3) Par.?
asmin vidhau vartamāne yathāvad uccāvacā matayo brāhmaṇānām / (5.1) Par.?
karmaṇāhuḥ siddhim eke paratra hitvā karma vidyayā siddhim eke / (5.2) Par.?
nābhuñjāno bhakṣyabhojyasya tṛpyed vidvān apīha viditaṃ brāhmaṇānām // (5.3) Par.?
yā vai vidyāḥ sādhayantīha karma tāsāṃ phalaṃ vidyate netarāsām / (6.1) Par.?
tatreha vai dṛṣṭaphalaṃ tu karma pītvodakaṃ śāmyati tṛṣṇayārtaḥ // (6.2) Par.?
so 'yaṃ vidhir vihitaḥ karmaṇaiva tad vartate saṃjaya tatra karma / (7.1) Par.?
tatra yo 'nyat karmaṇaḥ sādhu manyenmoghaṃ tasya lapitaṃ durbalasya // (7.2) Par.?
karmaṇāmī bhānti devāḥ paratra karmaṇaiveha plavate mātariśvā / (8.1) Par.?
ahorātre vidadhat karmaṇaiva atandrito nityam udeti sūryaḥ // (8.2) Par.?
māsārdhamāsān atha nakṣatrayogān atandritaścandramā abhyupaiti / (9.1) Par.?
atandrito dahate jātavedāḥ samidhyamānaḥ karma kurvan prajābhyaḥ // (9.2) Par.?
atandritā bhāram imaṃ mahāntaṃ bibharti devī pṛthivī balena / (10.1) Par.?
atandritāḥ śīghram apo vahanti saṃtarpayantyaḥ sarvabhūtāni nadyaḥ // (10.2) Par.?
atandrito varṣati bhūritejāḥ saṃnādayann antarikṣaṃ divaṃ ca / (11.1) Par.?
atandrito brahmacaryaṃ cacāra śreṣṭhatvam icchan balabhid devatānām // (11.2) Par.?
hitvā sukhaṃ manasaśca priyāṇi tena śakraḥ karmaṇā śraiṣṭhyam āpa / (12.1) Par.?
satyaṃ dharmaṃ pālayann apramatto damaṃ titikṣāṃ samatāṃ priyaṃ ca / (12.2) Par.?
etāni sarvāṇyupasevamāno devarājyaṃ maghavān prāpa mukhyam // (12.3) Par.?
bṛhaspatir brahmacaryaṃ cacāra samāhitaḥ saṃśitātmā yathāvat / (13.1) Par.?
hitvā sukhaṃ pratirudhyendriyāṇi tena devānām agamad gauravaṃ saḥ // (13.2) Par.?
nakṣatrāṇi karmaṇāmutra bhānti rudrādityā vasavo 'thāpi viśve / (14.1) Par.?
yamo rājā vaiśravaṇaḥ kubero gandharvayakṣāpsarasaśca śubhrāḥ / (14.2) Par.?
brahmacaryaṃ vedavidyāḥ kriyāśca niṣevamāṇā munayo 'mutra bhānti // (14.3) Par.?
jānann imaṃ sarvalokasya dharmaṃ brāhmaṇānāṃ kṣatriyāṇāṃ viśāṃ ca / (15.1) Par.?
sa kasmāt tvaṃ jānatāṃ jñānavān san vyāyacchase saṃjaya kauravārthe // (15.2) Par.?
āmnāyeṣu nityasaṃyogam asya tathāśvamedhe rājasūye ca viddhi / (16.1) Par.?
saṃyujyate dhanuṣā varmaṇā ca hastatrāṇai rathaśastraiśca bhūyaḥ // (16.2) Par.?
te ced ime kauravāṇām upāyam adhigaccheyur avadhenaiva pārthāḥ / (17.1) Par.?
dharmatrāṇaṃ puṇyam eṣāṃ kṛtaṃ syād ārye vṛtte bhīmasenaṃ nigṛhya // (17.2) Par.?
te cet pitrye karmaṇi vartamānā āpadyeran diṣṭavaśena mṛtyum / (18.1) Par.?
yathāśaktyā pūrayantaḥ svakarma tad apyeṣāṃ nidhanaṃ syāt praśastam // (18.2) Par.?
utāho tvaṃ manyase sarvam eva rājñāṃ yuddhe vartate dharmatantram / (19.1) Par.?
ayuddhe vā vartate dharmatantraṃ tathaiva te vācam imāṃ śṛṇomi // (19.2) Par.?
cāturvarṇyasya prathamaṃ vibhāgam avekṣya tvaṃ saṃjaya svaṃ ca karma / (20.1) Par.?
niśamyātho pāṇḍavānāṃ svakarma praśaṃsa vā ninda vā yā matiste // (20.2) Par.?
adhīyīta brāhmaṇo 'tho yajeta dadyād iyāt tīrthamukhyāni caiva / (21.1) Par.?
adhyāpayed yājayeccāpi yājyān pratigrahān vā viditān pratīcchet // (21.2) Par.?
tathā rājanyo rakṣaṇaṃ vai prajānāṃ kṛtvā dharmeṇāpramatto 'tha dattvā / (22.1) Par.?
yajñair iṣṭvā sarvavedān adhītya dārān kṛtvā puṇyakṛd āvased gṛhān // (22.2) Par.?
vaiśyo 'dhītya kṛṣigorakṣapaṇyair vittaṃ cinvan pālayann apramattaḥ / (23.1) Par.?
priyaṃ kurvan brāhmaṇakṣatriyāṇāṃ dharmaśīlaḥ puṇyakṛd āvased gṛhān // (23.2) Par.?
paricaryā vandanaṃ brāhmaṇānāṃ nādhīyīta pratiṣiddho 'sya yajñaḥ / (24.1) Par.?
nityotthito bhūtaye 'tandritaḥ syād eṣa smṛtaḥ śūdradharmaḥ purāṇaḥ // (24.2) Par.?
etān rājā pālayann apramatto niyojayan sarvavarṇān svadharme / (25.1) Par.?
akāmātmā samavṛttiḥ prajāsu nādhārmikān anurudhyeta kāmān // (25.2) Par.?
śreyāṃstasmād yadi vidyeta kaścid abhijñātaḥ sarvadharmopapannaḥ / (26.1) Par.?
sa taṃ duṣṭam anuśiṣyāt prajānan na ced gṛdhyed iti tasminna sādhu // (26.2) Par.?
yadā gṛdhyet parabhūmiṃ nṛśaṃso vidhiprakopād balam ādadānaḥ / (27.1) Par.?
tato rājñāṃ bhavitā yuddham etat tatra jātaṃ varma śastraṃ dhanuśca / (27.2) Par.?
indreṇedaṃ dasyuvadhāya karma utpāditaṃ varma śastraṃ dhanuśca // (27.3) Par.?
steno hared yatra dhanaṃ hyadṛṣṭaḥ prasahya vā yatra hareta dṛṣṭaḥ / (28.1) Par.?
ubhau garhyau bhavataḥ saṃjayaitau kiṃ vai pṛthak tvaṃ dhṛtarāṣṭrasya putre / (28.2) Par.?
yo 'yaṃ lobhānmanyate dharmam etaṃ yam icchate manyuvaśānugāmī // (28.3) Par.?
bhāgaḥ punaḥ pāṇḍavānāṃ niviṣṭas taṃ no 'kasmād ādadīran pare vai / (29.1) Par.?
asmin pade yudhyatāṃ no vadho 'pi ślāghyaḥ pitryaḥ pararājyād viśiṣṭaḥ / (29.2) Par.?
etān dharmān kauravāṇāṃ purāṇān ācakṣīthāḥ saṃjaya rājyamadhye // (29.3) Par.?
ye te mandā mṛtyuvaśābhipannāḥ samānītā dhārtarāṣṭreṇa mūḍhāḥ / (30.1) Par.?
idaṃ punaḥ karma pāpīya eva sabhāmadhye paśya vṛttaṃ kurūṇām // (30.2) Par.?
priyāṃ bhāryāṃ draupadīṃ pāṇḍavānāṃ yaśasvinīṃ śīlavṛttopapannām / (31.1) Par.?
yad upekṣanta kuravo bhīṣmamukhyāḥ kāmānugenoparuddhāṃ rudantīm // (31.2) Par.?
taṃ cet tadā te sakumāravṛddhā avārayiṣyan kuravaḥ sametāḥ / (32.1) Par.?
mama priyaṃ dhṛtarāṣṭro 'kariṣyat putrāṇāṃ ca kṛtam asyābhaviṣyat // (32.2) Par.?
duḥśāsanaḥ prātilomyānnināya sabhāmadhye śvaśurāṇāṃ ca kṛṣṇām / (33.1) Par.?
sā tatra nītā karuṇānyavocan nānyaṃ kṣattur nātham adṛṣṭa kaṃcit // (33.2) Par.?
kārpaṇyād eva sahitāstatra rājño nāśaknuvan prativaktuṃ sabhāyām / (34.1) Par.?
ekaḥ kṣattā dharmyam arthaṃ bruvāṇo dharmaṃ buddhvā pratyuvācālpabuddhim // (34.2) Par.?
anuktvā tvaṃ dharmam evaṃ sabhāyām athecchase pāṇḍavasyopadeṣṭum / (35.1) Par.?
kṛṣṇā tvetat karma cakāra śuddhaṃ suduṣkaraṃ taddhi sabhāṃ sametya / (35.2) Par.?
yena kṛcchrāt pāṇḍavān ujjahāra tathātmānaṃ naur iva sāgaraughāt // (35.3) Par.?
yatrābravīt sūtaputraḥ sabhāyāṃ kṛṣṇāṃ sthitāṃ śvaśurāṇāṃ samīpe / (36.1) Par.?
na te gatir vidyate yājñaseni prapadyedānīṃ dhārtarāṣṭrasya veśma / (36.2) Par.?
parājitāste patayo na santi patiṃ cānyaṃ bhāmini tvaṃ vṛṇīṣva // (36.3) Par.?
yo bībhatsor hṛdaye prauḍha āsīd asthipracchinmarmaghātī sughoraḥ / (37.1) Par.?
karṇāccharo vāṅmayastigmatejāḥ pratiṣṭhito hṛdaye phalgunasya // (37.2) Par.?
kṛṣṇājināni paridhitsamānān duḥśāsanaḥ kaṭukānyabhyabhāṣat / (38.1) Par.?
ete sarve ṣaṇḍhatilā vinaṣṭāḥ kṣayaṃ gatā narakaṃ dīrghakālam // (38.2) Par.?
gāndhārarājaḥ śakunir nikṛtyā yad abravīd dyūtakāle sa pārthān / (39.1) Par.?
parājito nakulaḥ kiṃ tavāsti kṛṣṇayā tvaṃ dīvya vai yājñasenyā // (39.2) Par.?
jānāsi tvaṃ saṃjaya sarvam etad dyūte 'vācyaṃ vākyam evaṃ yathoktam / (40.1) Par.?
svayaṃ tvahaṃ prārthaye tatra gantuṃ samādhātuṃ kāryam etad vipannam // (40.2) Par.?
ahāpayitvā yadi pāṇḍavārthaṃ śamaṃ kurūṇām atha ceccareyam / (41.1) Par.?
puṇyaṃ ca me syāccaritaṃ mahodayaṃ mucyeraṃśca kuravo mṛtyupāśāt // (41.2) Par.?
api vācaṃ bhāṣamāṇasya kāvyāṃ dharmārāmām arthavatīm ahiṃsrām / (42.1) Par.?
avekṣeran dhārtarāṣṭrāḥ samakṣaṃ māṃ ca prāptaṃ kuravaḥ pūjayeyuḥ // (42.2) Par.?
ato 'nyathā rathinā phalgunena bhīmena caivāhavadaṃśitena / (43.1) Par.?
parāsiktān dhārtarāṣṭrāṃstu viddhi pradahyamānān karmaṇā svena mandān // (43.2) Par.?
parājitān pāṇḍaveyāṃstu vāco raudrarūpā bhāṣate dhārtarāṣṭraḥ / (44.1) Par.?
gadāhasto bhīmaseno 'pramatto duryodhanaṃ smārayitvā hi kāle // (44.2) Par.?
suyodhano manyumayo mahādrumaḥ skandhaḥ karṇaḥ śakunistasya śākhāḥ / (45.1) Par.?
duḥśāsanaḥ puṣpaphale samṛddhe mūlaṃ rājā dhṛtarāṣṭro 'manīṣī // (45.2) Par.?
yudhiṣṭhiro dharmamayo mahādrumaḥ skandho 'rjuno bhīmaseno 'sya śākhāḥ / (46.1) Par.?
mādrīputrau puṣpaphale samṛddhe mūlaṃ tvahaṃ brahma ca brāhmaṇāśca // (46.2) Par.?
vanaṃ rājā dhṛtarāṣṭraḥ saputro vyāghrā vane saṃjaya pāṇḍaveyāḥ / (47.1) Par.?
mā vanaṃ chinddhi savyāghraṃ mā vyāghrānnīnaśo vanāt // (47.2) Par.?
nirvano vadhyate vyāghro nirvyāghraṃ chidyate vanam / (48.1) Par.?
tasmād vyāghro vanaṃ rakṣed vanaṃ vyāghraṃ ca pālayet // (48.2) Par.?
latādharmā dhārtarāṣṭrāḥ śālāḥ saṃjaya pāṇḍavāḥ / (49.1) Par.?
na latā vardhate jātu anāśritya mahādrumam // (49.2) Par.?
sthitāḥ śuśrūṣituṃ pārthāḥ sthitā yoddhum ariṃdamāḥ / (50.1) Par.?
yatkṛtyaṃ dhṛtarāṣṭrasya tat karotu narādhipaḥ // (50.2) Par.?
sthitāḥ śame mahātmānaḥ pāṇḍavā dharmacāriṇaḥ / (51.1) Par.?
yodhāḥ samṛddhāstad vidvannācakṣīthā yathātatham // (51.2) Par.?
Duration=0.33711910247803 secs.