Texts

Help

Select a text:
Bibliography
Select a chapter:
 (no revisions)
Show parallels  Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 8593
  • Click on a sentence to show its analysis
  • Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
duryodhana uvāca / (1.1) Par.?
ayaṃ te karṇa sārathyaṃ madrarājaḥ kariṣyati / (1.2) Par.?
kṛṣṇād abhyadhiko yantā devendrasyeva mātaliḥ // (1.3) Par.?
yathā harihayair yuktaṃ saṃgṛhṇāti sa mātaliḥ / (2.1) Par.?
śalyas tava tathādyāyaṃ saṃyantā rathavājinām // (2.2) Par.?
yodhe tvayi rathasthe ca madrarāje ca sārathau / (3.1) Par.?
rathaśreṣṭho dhruvaṃ saṃkhye pārtho nābhibhaviṣyati // (3.2) Par.?
saṃjaya uvāca / (4.1) Par.?
tato duryodhano bhūyo madrarājaṃ tarasvinam / (4.2) Par.?
uvāca rājan saṃgrāme saṃyacchantaṃ hayottamān // (4.3) Par.?
tvayābhigupto rādheyo vijeṣyati dhanaṃjayam / (5.1) Par.?
ity ukto ratham āsthāya tatheti prāha bhārata // (5.2) Par.?
śalye 'bhyupagate karṇaḥ sārathiṃ sumano 'bravīt / (6.1) Par.?
svaṃ sūta syandanaṃ mahyaṃ kalpayety asakṛt tvaran // (6.2) Par.?
tato jaitraṃ rathavaraṃ gandharvanagaropamam / (7.1) Par.?
vidhivat kalpitaṃ bhartre jayety uktvā nyavedayat // (7.2) Par.?
taṃ rathaṃ rathināṃ śreṣṭhaḥ karṇo 'bhyarcya yathāvidhi / (8.1) Par.?
sampāditaṃ brahmavidā pūrvam eva purodhasā // (8.2) Par.?
kṛtvā pradakṣiṇaṃ yatnād upasthāya ca bhāskaram / (9.1) Par.?
samīpasthaṃ madrarājaṃ samāropayad agrataḥ // (9.2) Par.?
tataḥ karṇasya durdharṣaṃ syandanapravaraṃ mahat / (10.1) Par.?
āruroha mahātejāḥ śalyaḥ siṃha ivācalam // (10.2) Par.?
tataḥ śalyāsthitaṃ rājan karṇaḥ svaratham uttamam / (11.1) Par.?
adhyatiṣṭhad yathāmbhodaṃ vidyutvantaṃ divākaraḥ // (11.2) Par.?
tāv ekaratham ārūḍhāv ādityāgnisamatviṣau / (12.1) Par.?
vyabhrājetāṃ yathā meghaṃ sūryāgnī sahitau divi // (12.2) Par.?
saṃstūyamānau tau vīrau tadāstāṃ dyutimattarau / (13.1) Par.?
ṛtviksadasyair indrāgnī hūyamānāv ivādhvare // (13.2) Par.?
sa śalyasaṃgṛhītāśve rathe karṇaḥ sthito 'bhavat / (14.1) Par.?
dhanur visphārayan ghoraṃ pariveṣīva bhāskaraḥ // (14.2) Par.?
āsthitaḥ sa rathaśreṣṭhaṃ karṇaḥ śaragabhastimān / (15.1) Par.?
prababhau puruṣavyāghro mandarastha ivāṃśumān // (15.2) Par.?
taṃ rathasthaṃ mahāvīraṃ yāntaṃ cāmitatejasam / (16.1) Par.?
duryodhanaḥ sma rādheyam idaṃ vacanam abravīt // (16.2) Par.?
akṛtaṃ droṇabhīṣmābhyāṃ duṣkaraṃ karma saṃyuge / (17.1) Par.?
kuruṣvādhirathe vīra miṣatāṃ sarvadhanvinām // (17.2) Par.?
manogataṃ mama hy āsīd bhīṣmadroṇau mahārathau / (18.1) Par.?
arjunaṃ bhīmasenaṃ ca nihantārāv iti dhruvam // (18.2) Par.?
tābhyāṃ yad akṛtaṃ vīra vīrakarma mahāmṛdhe / (19.1) Par.?
tat karma kuru rādheya vajrapāṇir ivāparaḥ // (19.2) Par.?
gṛhāṇa dharmarājaṃ vā jahi vā tvaṃ dhanaṃjayam / (20.1) Par.?
bhīmasenaṃ ca rādheya mādrīputrau yamāv api // (20.2) Par.?
jayaś ca te 'stu bhadraṃ ca prayāhi puruṣarṣabha / (21.1) Par.?
pāṇḍuputrasya sainyāni kuru sarvāṇi bhasmasāt // (21.2) Par.?
tatas tūryasahasrāṇi bherīṇām ayutāni ca / (22.1) Par.?
vādyamānāny arocanta meghaśabdā yathā divi // (22.2) Par.?
pratigṛhya tu tad vākyaṃ rathastho rathasattamaḥ / (23.1) Par.?
abhyabhāṣata rādheyaḥ śalyaṃ yuddhaviśāradam // (23.2) Par.?
codayāśvān mahābāho yāvaddhanmi dhanaṃjayam / (24.1) Par.?
bhīmasenaṃ yamau cobhau rājānaṃ ca yudhiṣṭhiram // (24.2) Par.?
adya paśyatu me śalya bāhuvīryaṃ dhanaṃjayaḥ / (25.1) Par.?
asyataḥ kaṅkapatrāṇāṃ sahasrāṇi śatāni ca // (25.2) Par.?
adya kṣepsyāmy ahaṃ śalya śarān paramatejanān / (26.1) Par.?
pāṇḍavānāṃ vināśāya duryodhanajayāya ca // (26.2) Par.?
śalya uvāca / (27.1) Par.?
sūtaputra kathaṃ nu tvaṃ pāṇḍavān avamanyase / (27.2) Par.?
sarvāstrajñān maheṣvāsān sarvān eva mahārathān // (27.3) Par.?
anivartino mahābhāgān ajeyān satyavikramān / (28.1) Par.?
api saṃjanayeyur ye bhayaṃ sākṣācchatakratoḥ // (28.2) Par.?
yadā śroṣyasi nirghoṣaṃ visphūrjitam ivāśaneḥ / (29.1) Par.?
rādheya gāṇḍivasyājau tadā naivaṃ vadiṣyasi // (29.2) Par.?
saṃjaya uvāca / (30.1) Par.?
anādṛtya tu tad vākyaṃ madrarājena bhāṣitam / (30.2) Par.?
drakṣyasy adyety avocad vai śalyaṃ karṇo nareśvara // (30.3) Par.?
dṛṣṭvā karṇaṃ maheṣvāsaṃ yuyutsuṃ samavasthitam / (31.1) Par.?
cukruśuḥ kuravaḥ sarve hṛṣṭarūpāḥ paraṃtapa // (31.2) Par.?
tato dundubhighoṣeṇa bherīṇāṃ ninadena ca / (32.1) Par.?
bāṇaśabdaiś ca vividhair garjitaiś ca tarasvinām / (32.2) Par.?
niryayus tāvakā yuddhe mṛtyuṃ kṛtvā nivartanam // (32.3) Par.?
prayāte tu tataḥ karṇe yodheṣu muditeṣu ca / (33.1) Par.?
cacāla pṛthivī rājan rarāsa ca suvisvaram // (33.2) Par.?
niścaranto vyadṛśyanta sūryāt sapta mahāgrahāḥ / (34.1) Par.?
ulkāpātaś ca saṃjajñe diśāṃ dāhas tathaiva ca / (34.2) Par.?
tathāśanyaś ca saṃpetur vavur vātāś ca dāruṇāḥ // (34.3) Par.?
mṛgapakṣigaṇāś caiva bahuśaḥ pṛtanāṃ tava / (35.1) Par.?
apasavyaṃ tadā cakrur vedayanto mahad bhayam // (35.2) Par.?
prasthitasya ca karṇasya nipetus turagā bhuvi / (36.1) Par.?
asthivarṣaṃ ca patitam antarikṣād bhayānakam // (36.2) Par.?
jajvaluś caiva śastrāṇi dhvajāś caiva cakampire / (37.1) Par.?
aśrūṇi ca vyamuñcanta vāhanāni viśāṃ pate // (37.2) Par.?
ete cānye ca bahava utpātās tatra māriṣa / (38.1) Par.?
samutpetur vināśāya kauravāṇāṃ sudāruṇāḥ // (38.2) Par.?
na ca tān gaṇayāmāsuḥ sarve te daivamohitāḥ / (39.1) Par.?
prasthitaṃ sūtaputraṃ ca jayety ūcur narā bhuvi / (39.2) Par.?
nirjitān pāṇḍavāṃś caiva menire tava kauravāḥ // (39.3) Par.?
tato rathasthaḥ paravīrahantā bhīṣmadroṇāv āttavīryau nirīkṣya / (40.1) Par.?
samajvalad bhārata pāvakābho vaikartano 'sau rathakuñjaro vṛṣaḥ // (40.2) Par.?
sa śalyam ābhāṣya jagāda vākyaṃ pārthasya karmāpratimaṃ ca dṛṣṭvā / (41.1) Par.?
mānena darpeṇa ca dahyamānaḥ krodhena dīpyann iva niḥśvasitvā // (41.2) Par.?
nāhaṃ mahendrād api vajrapāṇeḥ kruddhād bibhemy āttadhanū rathasthaḥ / (42.1) Par.?
dṛṣṭvā tu bhīṣmapramukhāñ śayānān na tv eva māṃ sthiratā saṃjahāti // (42.2) Par.?
mahendraviṣṇupratimāv aninditau rathāśvanāgapravarapramāthinau / (43.1) Par.?
avadhyakalpau nihatau yadā parais tato mamādyāpi raṇe 'sti sādhvasam // (43.2) Par.?
samīkṣya saṃkhye 'tibalān narādhipair narāśvamātaṅgarathāñ śarair hatān / (44.1) Par.?
kathaṃ na sarvān ahitān raṇe 'vadhīn mahāstravid brāhmaṇapuṃgavo guruḥ // (44.2) Par.?
sa saṃsmaran droṇahavaṃ mahāhave bravīmi satyaṃ kuravo nibodhata / (45.1) Par.?
na vo mad anyaḥ prasahed raṇe 'rjunaṃ kramāgataṃ mṛtyum ivograrūpiṇam // (45.2) Par.?
śikṣā prasādaś ca balaṃ dhṛtiś ca droṇe mahāstrāṇi ca saṃnatiś ca / (46.1) Par.?
sa ced agān mṛtyuvaśaṃ mahātmā sarvān anyān āturān adya manye // (46.2) Par.?
neha dhruvaṃ kiṃcid api pracintyaṃ vidur loke karmaṇo 'nityayogāt / (47.1) Par.?
sūryodaye ko hi vimuktasaṃśayo garvaṃ kurvītādya gurau nipātite // (47.2) Par.?
na nūnam astrāṇi balaṃ parākramaḥ kriyā sunītaṃ paramāyudhāni vā / (48.1) Par.?
alaṃ manuṣyasya sukhāya vartituṃ tathā hi yuddhe nihataḥ parair guruḥ // (48.2) Par.?
hutāśanādityasamānatejasaṃ parākrame viṣṇupuraṃdaropamam / (49.1) Par.?
naye bṛhaspatyuśanaḥsamaṃ sadā na cainam astraṃ tad apāt suduḥsaham // (49.2) Par.?
saṃprakruṣṭe ruditastrīkumāre parābhūte pauruṣe dhārtarāṣṭre / (50.1) Par.?
mayā kṛtyam iti jānāmi śalya prayāhi tasmād dviṣatām anīkam // (50.2) Par.?
yatra rājā pāṇḍavaḥ satyasaṃdho vyavasthito bhīmasenārjunau ca / (51.1) Par.?
vāsudevaḥ sṛñjayāḥ sātyakiś ca yamau ca kas tau viṣahen mad anyaḥ // (51.2) Par.?
tasmāt kṣipraṃ madrapate prayāhi raṇe pāñcālān pāṇḍavān sṛñjayāṃś ca / (52.1) Par.?
tān vā haniṣyāmi sametya saṃkhye yāsyāmi vā droṇamukhāya manye // (52.2) Par.?
na tv evāhaṃ na gamiṣyāmi madhyaṃ teṣāṃ śūrāṇām iti mā śalya viddhi / (53.1) Par.?
mitradroho marṣaṇīyo na me 'yaṃ tyaktvā prāṇān anuyāsyāmi droṇam // (53.2) Par.?
prājñasya mūḍhasya ca jīvitānte prāṇapramokṣo 'ntakavaktragasya / (54.1) Par.?
ato vidvann abhiyāsyāmi pārthaṃ diṣṭaṃ na śakyaṃ vyativartituṃ vai // (54.2) Par.?
kalyāṇavṛttaḥ satataṃ hi rājan vaicitravīryasya suto mamāsīt / (55.1) Par.?
tasyārthasiddhyartham ahaṃ tyajāmi priyān bhogān dustyajaṃ jīvitaṃ ca // (55.2) Par.?
vaiyāghracarmāṇam akūjanākṣaṃ haimatrikośaṃ rajatatriveṇum / (56.1) Par.?
rathaprabarhaṃ turagaprabarhair yuktaṃ prādān mahyam idaṃ hi rāmaḥ // (56.2) Par.?
dhanūṃṣi citrāṇi nirīkṣya śalya dhvajaṃ gadāṃ sāyakāṃś cograrūpān / (57.1) Par.?
asiṃ ca dīptaṃ paramāyudhaṃ ca śaṅkhaṃ ca śubhraṃ svanavantam ugram // (57.2) Par.?
patākinaṃ vajranipātanisvanaṃ sitāśvayuktaṃ śubhatūṇaśobhitam / (58.1) Par.?
imaṃ samāsthāya rathaṃ ratharṣabhaṃ raṇe haniṣyāmy aham arjunaṃ balāt // (58.2) Par.?
taṃ cen mṛtyuḥ sarvaharo 'bhirakṣate sadāpramattaḥ samare pāṇḍuputram / (59.1) Par.?
taṃ vā haniṣyāmi sametya yuddhe yāsyāmi vā bhīṣmamukho yamāya // (59.2) Par.?
yamavaruṇakuberavāsavā vā yadi yugapat sagaṇā mahāhave / (60.1) Par.?
jugupiṣava ihaitya pāṇḍavaṃ kim u bahunā saha tair jayāmi tam // (60.2) Par.?
iti raṇarabhasasya katthatas tad upaniśamya vacaḥ sa madrarāṭ / (61.1) Par.?
avahasad avamanya vīryavān pratiṣiṣidhe ca jagāda cottaram // (61.2) Par.?
virama virama karṇa katthanād atirabhaso 'syati cāpy ayuktavāk / (62.1) Par.?
kva ca hi naravaro dhanaṃjayaḥ kva punar iha tvam upāramābudha // (62.2) Par.?
yadusadanam upendrapālitaṃ tridivam ivāmararājarakṣitam / (63.1) Par.?
prasabham iha vilokya ko haret puruṣavarāvarajām ṛte 'rjunāt // (63.2) Par.?
tribhuvanasṛjam īśvareśvaraṃ ka iha pumān bhavam āhvayed yudhi / (64.1) Par.?
mṛgavadhakalahe ṛte 'rjunāt surapativīryasamaprabhāvataḥ // (64.2) Par.?
asurasuramahoragān narān garuḍapiśācasayakṣarākṣasān / (65.1) Par.?
iṣubhir ajayad agnigauravāt svabhilaṣitaṃ ca havir dadau jayaḥ // (65.2) Par.?
smarasi nanu yadā parair hṛtaḥ sa ca dhṛtarāṣṭrasuto vimokṣitaḥ / (66.1) Par.?
dinakaraja narottamair yadā maruṣu bahūn vinihatya tān arīn // (66.2) Par.?
prathamam api palāyite tvayi priyakalahā dhṛtarāṣṭrasūnavaḥ / (67.1) Par.?
smarasi nanu yadā pramocitāḥ khacaragaṇān avajitya pāṇḍavaiḥ // (67.2) Par.?
samuditabalavāhanāḥ punaḥ puruṣavareṇa jitāḥ stha gograhe / (68.1) Par.?
sagurugurusutāḥ sabhīṣmakāḥ kimu na jitaḥ sa tadā tvayārjunaḥ // (68.2) Par.?
idam aparam upasthitaṃ punas tava nidhanāya suyuddham adya vai / (69.1) Par.?
yadi na ripubhayāt palāyase samaragato 'dya hato 'si sūtaja // (69.2) Par.?
saṃjaya uvāca / (70.1) Par.?
iti bahuparuṣaṃ prabhāṣati pramanasi madrapatau ripustavam / (70.2) Par.?
bhṛśam atiruṣitaḥ paraṃ vṛṣaḥ kurupṛtanāpatir āha madrapam // (70.3) Par.?
bhavatu bhavatu kiṃ vikatthase nanu mama tasya ca yuddham udyatam / (71.1) Par.?
yadi sa jayati māṃ mahāhave tata idam astu sukatthitaṃ tava // (71.2) Par.?
evam astv iti madreśa uktvā nottaram uktavān / (72.1) Par.?
yāhi madreśa cāpy enaṃ karṇaḥ prāha yuyutsayā // (72.2) Par.?
sa rathaḥ prayayau śatrūñ śvetāśvaḥ śalyasārathiḥ / (73.1) Par.?
nighnann amitrān samare tamo ghnan savitā yathā // (73.2) Par.?
tataḥ prāyāt prītimān vai rathena vaiyāghreṇa śvetayujātha karṇaḥ / (74.1) Par.?
sa cālokya dhvajinīṃ pāṇḍavānāṃ dhanaṃjayaṃ tvarayā paryapṛcchat // (74.2) Par.?
Duration=0.30793404579163 secs.