Texts

dhṛtarāṣṭra uvāca / (1.1) Par.?

aho 'bhihitam ākhyānaṃ bhavatā tattvadarśinā / (1.2) Par.?

bhūya eva tu me harṣaḥ śrotuṃ vāgamṛtaṃ tava // (1.3) Par.?

vidura uvāca / (2.1) Par.?

śṛṇu bhūyaḥ pravakṣyāmi mārgasyaitasya vistaram / (2.2) Par.?

yacchrutvā vipramucyante saṃsārebhyo vicakṣaṇāḥ // (2.3) Par.?

yathā tu puruṣo rājan dīrgham adhvānam āsthitaḥ / (3.1) Par.?

kvacit kvacicchramāt sthātā kurute vāsam eva vā // (3.2) Par.?

evaṃ saṃsāraparyāye garbhavāseṣu bhārata / (4.1) Par.?

kurvanti durbudhā vāsaṃ mucyante tatra paṇḍitāḥ // (4.2) Par.?

tasmād adhvānam evaitam āhuḥ śāstravido janāḥ / (5.1) Par.?

yat tu saṃsāragahanaṃ vanam āhur manīṣiṇaḥ // (5.2) Par.?

so 'yaṃ lokasamāvarto martyānāṃ bharatarṣabha / (6.1) Par.?

carāṇāṃ sthāvarāṇāṃ ca gṛdhyet tatra na paṇḍitaḥ // (6.2) Par.?

śārīrā mānasāścaiva martyānāṃ ye tu vyādhayaḥ / (7.1) Par.?

pratyakṣāśca parokṣāśca te vyālāḥ kathitā budhaiḥ // (7.2) Par.?

kliśyamānāśca tair nityaṃ hanyamānāśca bhārata / (8.1) Par.?

svakarmabhir mahāvyālair nodvijantyalpabuddhayaḥ // (8.2) Par.?

athāpi tair vimucyeta vyādhibhiḥ puruṣo nṛpa / (9.1) Par.?

āvṛṇotyeva taṃ paścājjarā rūpavināśinī // (9.2) Par.?

śabdarūparasasparśair gandhaiśca vividhair api / (10.1) Par.?

majjamānaṃ mahāpaṅke nirālambe samantataḥ // (10.2) Par.?

saṃvatsarartavo māsāḥ pakṣāhorātrasaṃdhayaḥ / (11.1) Par.?

krameṇāsya pralumpanti rūpam āyustathaiva ca // (11.2) Par.?

ete kālasya nidhayo naitāñ jānanti durbudhāḥ / (12.1) Par.?

atrābhilikhitānyāhuḥ sarvabhūtāni karmaṇā // (12.2) Par.?

rathaṃ śarīraṃ bhūtānāṃ sattvam āhustu sārathim / (13.1) Par.?

indriyāṇi hayān āhuḥ karma buddhiśca raśmayaḥ // (13.2) Par.?

teṣāṃ hayānāṃ yo vegaṃ dhāvatām anudhāvati / (14.1) Par.?

sa tu saṃsāracakre 'smiṃścakravat parivartate // (14.2) Par.?

yastān yamayate buddhyā sa yantā na nivartate / (15.1) Par.?

yāmyam āhū rathaṃ hyenaṃ muhyante yena durbudhāḥ // (15.2) Par.?

sa caitat prāpnute rājan yat tvaṃ prāpto narādhipa / (16.1) Par.?

rājyanāśaṃ suhṛnnāśaṃ sutanāśaṃ ca bhārata // (16.2) Par.?

anutarṣulam evaitad duḥkhaṃ bhavati bhārata / (17.1) Par.?

sādhuḥ paramaduḥkhānāṃ duḥkhabhaiṣajyam ācaret // (17.2) Par.?

na vikramo na cāpyartho na mitraṃ na suhṛjjanaḥ / (18.1) Par.?

tathonmocayate duḥkhād yathātmā sthirasaṃyamaḥ // (18.2) Par.?

tasmānmaitraṃ samāsthāya śīlam āpadya bhārata / (19.1) Par.?

damastyāgo 'pramādaśca te trayo brahmaṇo hayāḥ // (19.2) Par.?

śīlaraśmisamāyukte sthito yo mānase rathe / (20.1) Par.?

tyaktvā mṛtyubhayaṃ rājan brahmalokaṃ sa gacchati // (20.2) Par.?