Texts

Help

Select a text:
Bibliography
Select a chapter:
 (no revisions)
Associated topic(s): King, rājanīti

Show parallels  Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 6053
  • Click on a sentence to show its analysis
  • Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
bhīṣma uvāca / (1.1) Par.?
etat te rājadharmāṇāṃ navanītaṃ yudhiṣṭhira / (1.2) Par.?
bṛhaspatir hi bhagavānnānyaṃ dharmaṃ praśaṃsati // (1.3) Par.?
viśālākṣaśca bhagavān kāvyaścaiva mahātapāḥ / (2.1) Par.?
sahasrākṣo mahendraśca tathā prācetaso manuḥ // (2.2) Par.?
bharadvājaśca bhagavāṃstathā gauraśirā muniḥ / (3.1) Par.?
rājaśāstrapraṇetāro brahmaṇyā brahmavādinaḥ // (3.2) Par.?
rakṣām eva praśaṃsanti dharmaṃ dharmabhṛtāṃ vara / (4.1) Par.?
rājñāṃ rājīvatāmrākṣa sādhanaṃ cātra vai śṛṇu // (4.2) Par.?
cāraśca praṇidhiścaiva kāle dānam amatsaraḥ / (5.1) Par.?
yuktyādānaṃ na cādānam ayogena yudhiṣṭhira // (5.2) Par.?
satāṃ saṃgrahaṇaṃ śauryaṃ dākṣyaṃ satyaṃ prajāhitam / (6.1) Par.?
anārjavair ārjavaiśca śatrupakṣasya bhedanam // (6.2) Par.?
sādhūnām aparityāgaḥ kulīnānāṃ ca dhāraṇam / (7.1) Par.?
nicayaśca niceyānāṃ sevā buddhimatām api // (7.2) Par.?
balānāṃ harṣaṇaṃ nityaṃ prajānām anvavekṣaṇam / (8.1) Par.?
kāryeṣvakhedaḥ kośasya tathaiva ca vivardhanam // (8.2) Par.?
puraguptir aviśvāsaḥ paurasaṃghātabhedanam / (9.1) Par.?
ketanānāṃ ca jīrṇānām avekṣā caiva sīdatām // (9.2) Par.?
dvividhasya ca daṇḍasya prayogaḥ kālacoditaḥ / (10.1) Par.?
arimadhyasthamitrāṇāṃ yathāvaccānvavekṣaṇam // (10.2) Par.?
upajāpaśca bhṛtyānām ātmanaḥ paradarśanāt / (11.1) Par.?
aviśvāsaḥ svayaṃ caiva parasyāśvāsanaṃ tathā // (11.2) Par.?
nītidharmānusaraṇaṃ nityam utthānam eva ca / (12.1) Par.?
ripūṇām anavajñānaṃ nityaṃ cānāryavarjanam // (12.2) Par.?
utthānaṃ hi narendrāṇāṃ bṛhaspatir abhāṣata / (13.1) Par.?
rājadharmasya yanmūlaṃ ślokāṃścātra nibodha me // (13.2) Par.?
utthānenāmṛtaṃ labdham utthānenāsurā hatāḥ / (14.1) Par.?
utthānena mahendreṇa śraiṣṭhyaṃ prāptaṃ divīha ca // (14.2) Par.?
utthānadhīraḥ puruṣo vāgdhīrān adhitiṣṭhati / (15.1) Par.?
utthānadhīraṃ vāgdhīrā ramayanta upāsate // (15.2) Par.?
utthānahīno rājā hi buddhimān api nityaśaḥ / (16.1) Par.?
dharṣaṇīyo ripūṇāṃ syād bhujaṃga iva nirviṣaḥ // (16.2) Par.?
na ca śatrur avajñeyo durbalo 'pi balīyasā / (17.1) Par.?
alpo 'pi hi dahatyagnir viṣam alpaṃ hinasti ca // (17.2) Par.?
ekāśvenāpi sambhūtaḥ śatrur durgasamāśritaḥ / (18.1) Par.?
taṃ taṃ tāpayate deśam api rājñaḥ samṛddhinaḥ // (18.2) Par.?
rājño rahasyaṃ yad vākyaṃ jayārthaṃ lokasaṃgrahaḥ / (19.1) Par.?
hṛdi yaccāsya jihmaṃ syāt kāraṇārthaṃ ca yad bhavet // (19.2) Par.?
yaccāsya kāryaṃ vṛjinam ārjavenaiva dhāryate / (20.1) Par.?
dambhanārthāya lokasya dharmiṣṭhām ācaret kriyām // (20.2) Par.?
rājyaṃ hi sumahat tantraṃ durdhāryam akṛtātmabhiḥ / (21.1) Par.?
na śakyaṃ mṛdunā voḍhum āghātasthānam uttamam // (21.2) Par.?
rājyaṃ sarvāmiṣaṃ nityam ārjaveneha dhāryate / (22.1) Par.?
tasmānmiśreṇa satataṃ vartitavyaṃ yudhiṣṭhira // (22.2) Par.?
yadyapyasya vipattiḥ syād rakṣamāṇasya vai prajāḥ / (23.1) Par.?
so 'pyasya vipulo dharma evaṃvṛttā hi bhūmipāḥ // (23.2) Par.?
eṣa te rājadharmāṇāṃ leśaḥ samanuvarṇitaḥ / (24.1) Par.?
bhūyaste yatra saṃdehastad brūhi vadatāṃ vara // (24.2) Par.?
vaiśaṃpāyana uvāca / (25.1) Par.?
tato vyāsaśca bhagavān devasthāno 'śmanā saha / (25.2) Par.?
vāsudevaḥ kṛpaścaiva sātyakiḥ saṃjayastathā // (25.3) Par.?
sādhu sādhviti saṃhṛṣṭāḥ puṣyamāṇair ivānanaiḥ / (26.1) Par.?
astuvaṃste naravyāghraṃ bhīṣmaṃ dharmabhṛtāṃ varam // (26.2) Par.?
tato dīnamanā bhīṣmam uvāca kurusattamaḥ / (27.1) Par.?
netrābhyām aśrupūrṇābhyāṃ pādau tasya śanaiḥ spṛśan // (27.2) Par.?
śva idānīṃ svasaṃdehaṃ prakṣyāmi tvaṃ pitāmaha / (28.1) Par.?
upaiti savitāpyastaṃ rasam āpīya pārthivam // (28.2) Par.?
tato dvijātīn abhivādya keśavaḥ kṛpaśca te caiva yudhiṣṭhirādayaḥ / (29.1) Par.?
pradakṣiṇīkṛtya mahānadīsutaṃ tato rathān āruruhur mudā yutāḥ // (29.2) Par.?
dṛṣadvatīṃ cāpyavagāhya suvratāḥ kṛtodakāryāḥ kṛtajapyamaṅgalāḥ / (30.1) Par.?
upāsya saṃdhyāṃ vidhivat paraṃtapās tataḥ puraṃ te viviśur gajāhvayam // (30.2) Par.?
Duration=0.090689897537231 secs.