UD type:
UD sub-type:
Unclear, revisit later
Texts
Help
Select a text:
Bibliography Select a chapter:
(no revisions)
Show parallels Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 6255
- Click on a sentence to show its analysis
- Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
kapila uvāca / (1.1)
Par.?
etāvad anupaśyanto yatayo yānti mārgagāḥ / (1.2)
Par.?
naiṣāṃ sarveṣu lokeṣu kaścid asti vyatikramaḥ // (1.3)
Par.?
nirdvaṃdvā nirnamaskārā nirāśīrbandhanā budhāḥ / (2.1)
Par.?
vimuktāḥ sarvapāpebhyaścaranti śucayo 'malāḥ // (2.2)
Par.?
apavarge 'tha saṃtyāge buddhau ca kṛtaniścayāḥ / (3.1)
Par.?
brahmiṣṭhā brahmabhūtāśca brahmaṇyeva kṛtālayāḥ // (3.2)
Par.?
viśokā naṣṭarajasasteṣāṃ lokāḥ sanātanāḥ / (4.1)
Par.?
teṣāṃ gatiṃ parāṃ prāpya gārhasthye kiṃ prayojanam // (4.2)
Par.?
syūmaraśmir uvāca / (5.1)
Par.?
yadyeṣā paramā niṣṭhā yadyeṣā paramā gatiḥ / (5.2)
Par.?
gṛhasthān avyapāśritya nāśramo 'nyaḥ pravartate // (5.3)
Par.?
yathā mātaram āśritya sarve jīvanti jantavaḥ / (6.1)
Par.?
evaṃ gṛhastham āśritya vartanta itare ''śramāḥ // (6.2)
Par.?
gṛhastha eva yajate gṛhasthastapyate tapaḥ / (7.1)
Par.?
gārhasthyam asya dharmasya mūlaṃ yat kiṃcid ejate // (7.2)
Par.?
prajanād dhyabhinirvṛttāḥ sarve prāṇabhṛto mune / (8.1)
Par.?
prajanaṃ cāpyutānyatra na kathaṃcana vidyate // (8.2)
Par.?
yāstāḥ syur bahir oṣadhyo bahvaraṇyāstathā dvija / (9.1)
Par.?
oṣadhibhyo bahir yasmāt prāṇī kaścinna vidyate / (9.2)
Par.?
kasyaiṣā vāg bhavet satyā mokṣo nāsti gṛhād iti // (9.3)
Par.?
aśraddadhānair aprājñaiḥ sūkṣmadarśanavarjitaiḥ / (10.1)
Par.?
nirāśair alasaiḥ śrāntaistapyamānaiḥ svakarmabhiḥ / (10.2)
Par.?
śramasyoparamo dṛṣṭaḥ pravrajyā nāma paṇḍitaiḥ // (10.3)
Par.?
trailokyasyaiva hetur hi maryādā śāśvatī dhruvā / (11.1)
Par.?
brāhmaṇo nāma bhagavāñ janmaprabhṛti pūjyate // (11.2)
Par.?
prāg garbhādhānānmantrā hi pravartante dvijātiṣu / (12.1) Par.?
aviśrambheṣu vartante viśrambheṣvapyasaṃśayam // (12.2)
Par.?
dāhaḥ punaḥ saṃśrayaṇe saṃsthite pātrabhojanam / (13.1)
Par.?
dānaṃ gavāṃ paśūnāṃ vā piṇḍānāṃ cāpsu majjanam // (13.2)
Par.?
arciṣmanto barhiṣadaḥ kravyādāḥ pitaraḥ smṛtāḥ / (14.1)
Par.?
mṛtasyāpyanumanyante mantrā mantrāśca kāraṇam // (14.2)
Par.?
evaṃ krośatsu vedeṣu kuto mokṣo 'sti kasyacit / (15.1)
Par.?
ṛṇavanto yadā martyāḥ pitṛdevadvijātiṣu // (15.2)
Par.?
śriyā vihīnair alasaiḥ paṇḍitair apalāpitam / (16.1)
Par.?
vedavādāparijñānaṃ satyābhāsam ivānṛtam // (16.2)
Par.?
na vai pāpair hriyate kṛṣyate vā yo brāhmaṇo yajate vedaśāstraiḥ / (17.1)
Par.?
ūrdhvaṃ yajñaḥ paśubhiḥ sārdham eti saṃtarpitastarpayate ca kāmaiḥ // (17.2)
Par.?
na vedānāṃ paribhavānna śāṭhyena na māyayā / (18.1)
Par.?
mahat prāpnoti puruṣo brahma brahmaṇi vindati // (18.2)
Par.?
kapila uvāca / (19.1)
Par.?
darśaṃ ca paurṇamāsaṃ ca agnihotraṃ ca dhīmatām / (19.2)
Par.?
cāturmāsyāni caivāsaṃsteṣu yajñaḥ sanātanaḥ // (19.3)
Par.?
anārambhāḥ sudhṛtayaḥ śucayo brahmasaṃśritāḥ / (20.1)
Par.?
brahmaṇaiva sma te devāṃstarpayantyamṛtaiṣiṇaḥ // (20.2)
Par.?
sarvabhūtātmabhūtasya sarvabhūtāni paśyataḥ / (21.1)
Par.?
devāpi mārge muhyanti apadasya padaiṣiṇaḥ // (21.2)
Par.?
caturdvāraṃ puruṣaṃ caturmukhaṃ caturdhā cainam upayāti nindā / (22.1)
Par.?
bāhubhyāṃ vāca udarād upasthāt teṣāṃ dvāraṃ dvārapālo bubhūṣet // (22.2)
Par.?
nākṣair dīvyennādadītānyavittaṃ na vāyonīyasya śṛtaṃ pragṛhṇet / (23.1)
Par.?
kruddho na caiva prahareta dhīmāṃs tathāsya tat pāṇipādaṃ suguptam // (23.2)
Par.?
nākrośam archenna mṛṣā vadecca na paiśunaṃ janavādaṃ ca kuryāt / (24.1)
Par.?
satyavrato mitabhāṣo 'pramattas tathāsya vāgdvāram atho suguptam // (24.2)
Par.?
nānāśanaḥ syānna mahāśanaḥ syād alolupaḥ sādhubhir āgataḥ syāt / (25.1)
Par.?
yātrārtham āhāram ihādadīta tathāsya syājjāṭharī dvāraguptiḥ // (25.2)
Par.?
na vīrapatnīṃ vihareta nārīṃ na cāpi nārīm anṛtāvāhvayīta / (26.1)
Par.?
bhāryāvrataṃ hyātmani dhārayīta tathāsyopasthadvāraguptir bhaveta // (26.2)
Par.?
dvārāṇi yasya sarvāṇi suguptāni manīṣiṇaḥ / (27.1)
Par.?
upastham udaraṃ bāhū vāk caturthī sa vai dvijaḥ // (27.2)
Par.?
moghānyaguptadvārasya sarvāṇyeva bhavantyuta / (28.1)
Par.?
kiṃ tasya tapasā kāryaṃ kiṃ yajñena kim ātmanā // (28.2)
Par.?
anuttarīyavasanam anupastīrṇaśāyinam / (29.1)
Par.?
bāhūpadhānaṃ śāmyantaṃ taṃ devā brāhmaṇaṃ viduḥ // (29.2)
Par.?
dvaṃdvārāmeṣu sarveṣu ya eko ramate muniḥ / (30.1)
Par.?
pareṣām ananudhyāyaṃstaṃ devā brāhmaṇaṃ viduḥ // (30.2)
Par.?
yena sarvam idaṃ buddhaṃ prakṛtir vikṛtiśca yā / (31.1)
Par.?
gatijñaḥ sarvabhūtānāṃ taṃ devā brāhmaṇaṃ viduḥ // (31.2)
Par.?
abhayaṃ sarvabhūtebhyaḥ sarveṣām abhayaṃ yataḥ / (32.1)
Par.?
sarvabhūtātmabhūto yastaṃ devā brāhmaṇaṃ viduḥ // (32.2)
Par.?
nāntareṇānujānanti vedānāṃ yat kriyāphalam / (33.1)
Par.?
anujñāya ca tat sarvam anyad rocayate 'phalam // (33.2)
Par.?
phalavanti ca karmāṇi vyuṣṭimanti dhruvāṇi ca / (34.1)
Par.?
viguṇāni ca paśyanti tathānaikāntikāni ca // (34.2)
Par.?
guṇāścātra sudurjñeyā jñātāścāpi suduṣkarāḥ / (35.1)
Par.?
anuṣṭhitāścāntavanta iti tvam anupaśyasi // (35.2)
Par.?
syūmaraśmir uvāca / (36.1)
Par.?
yathā ca vedaprāmāṇyaṃ tyāgaśca saphalo yathā / (36.2)
Par.?
tau panthānāvubhau vyaktau bhagavaṃstad bravīhi me // (36.3)
Par.?
kapila uvāca / (37.1)
Par.?
pratyakṣam iha paśyanti bhavantaḥ satpathe sthitāḥ / (37.2)
Par.?
pratyakṣaṃ tu kim atrāsti yad bhavanta upāsate // (37.3)
Par.?
syūmaraśmir uvāca / (38.1)
Par.?
syūmaraśmir ahaṃ brahmañ jijñāsārtham ihāgataḥ / (38.2)
Par.?
śreyaskāmaḥ pratyavocam ārjavānna vivakṣayā / (38.3)
Par.?
imaṃ ca saṃśayaṃ ghoraṃ bhagavān prabravītu me // (38.4)
Par.?
pratyakṣam iha paśyanto bhavantaḥ satpathe sthitāḥ / (39.1)
Par.?
kim atra pratyakṣatamaṃ bhavanto yad upāsate / (39.2)
Par.?
anyatra tarkaśāstrebhya āgamācca yathāgamam // (39.3)
Par.?
āgamo vedavādastu tarkaśāstrāṇi cāgamaḥ / (40.1)
Par.?
yathāgamam upāsīta āgamastatra sidhyati / (40.2)
Par.?
siddhiḥ pratyakṣarūpā ca dṛśyatyāgamaniścayāt // (40.3)
Par.?
naur nāvīva nibaddhā hi srotasā sanibandhanā / (41.1)
Par.?
hriyamāṇā kathaṃ vipra kubuddhīṃstārayiṣyati / (41.2)
Par.?
etad bravītu bhagavān upapanno 'smyadhīhi bhoḥ // (41.3)
Par.?
naiva tyāgī na saṃtuṣṭo nāśoko na nirāmayaḥ / (42.1)
Par.?
na nirvivitso nāvṛtto nāpavṛtto 'sti kaścana // (42.2)
Par.?
bhavanto 'pi ca hṛṣyanti śocanti ca yathā vayam / (43.1)
Par.?
indriyārthāśca bhavatāṃ samānāḥ sarvajantuṣu // (43.2)
Par.?
evaṃ caturṇāṃ varṇānām āśramāṇāṃ pravṛttiṣu / (44.1)
Par.?
ekam ālambamānānāṃ nirṇaye kiṃ nirāmayam // (44.2)
Par.?
kapila uvāca / (45.1)
Par.?
yad yad ācarate śāstram atha sarvapravṛttiṣu / (45.2)
Par.?
yasya yatra hyanuṣṭhānaṃ tatra tatra nirāmayam // (45.3)
Par.?
sarvaṃ pāvayate jñānaṃ yo jñānaṃ hyanuvartate / (46.1)
Par.?
jñānād apetya yā vṛttiḥ sā vināśayati prajāḥ // (46.2)
Par.?
bhavanto jñānino nityaṃ sarvataśca nirāgamāḥ / (47.1)
Par.?
aikātmyaṃ nāma kaściddhi kadācid abhipadyate // (47.2)
Par.?
śāstraṃ hy abuddhvā tattvena kecid vādabalā janāḥ / (48.1)
Par.?
kāmadveṣābhibhūtatvād ahaṃkāravaśaṃ gatāḥ // (48.2)
Par.?
yāthātathyam avijñāya śāstrāṇāṃ śāstradasyavaḥ / (49.1)
Par.?
brahmastenā nirārambhā apakvamatayo 'śivāḥ // (49.2)
Par.?
vaiguṇyam eva paśyanti na guṇān anuyuñjate / (50.1)
Par.?
teṣāṃ tamaḥśarīrāṇāṃ tama eva parāyaṇam // (50.2)
Par.?
yo yathāprakṛtir jantuḥ prakṛteḥ syād vaśānugaḥ / (51.1)
Par.?
tasya dveṣaśca kāmaśca krodho dambho 'nṛtaṃ madaḥ / (51.2)
Par.?
nityam evābhivartante guṇāḥ prakṛtisaṃbhavāḥ // (51.3)
Par.?
etad buddhyānupaśyantaḥ saṃtyajeyuḥ śubhāśubham / (52.1)
Par.?
parāṃ gatim abhīpsanto yatayaḥ saṃyame ratāḥ // (52.2)
Par.?
syūmaraśmir uvāca / (53.1)
Par.?
sarvam etanmayā brahmañ śāstrataḥ parikīrtitam / (53.2)
Par.?
na hy avijñāya śāstrārthaṃ pravartante pravṛttayaḥ // (53.3)
Par.?
yaḥ kaścinnyāyya ācāraḥ sarvaṃ śāstram iti śrutiḥ / (54.1)
Par.?
yad anyāyyam aśāstraṃ tad ityeṣā śrūyate śrutiḥ // (54.2)
Par.?
na pravṛttir ṛte śāstrāt kācid astīti niścayaḥ / (55.1)
Par.?
yad anyad vedavādebhyastad aśāstram iti śrutiḥ // (55.2)
Par.?
śāstrād apetaṃ paśyanti bahavo vyaktamāninaḥ / (56.1)
Par.?
śāstradoṣānna paśyanti iha cāmutra cāpare / (56.2)
Par.?
avijñānahataprajñā hīnaprajñāstamovṛtāḥ // (56.3)
Par.?
śakyaṃ tvekena muktena kṛtakṛtyena sarvaśaḥ / (57.1)
Par.?
piṇḍamātraṃ vyapāśritya carituṃ sarvatodiśam / (57.2)
Par.?
vedavādaṃ vyapāśritya mokṣo 'stīti prabhāṣitum // (57.3)
Par.?
idaṃ tu duṣkaraṃ karma kuṭumbam abhisaṃśritam / (58.1)
Par.?
dānam adhyayanaṃ yajñaḥ prajāsaṃtānam ārjavam // (58.2)
Par.?
yadyetad evaṃ kṛtvāpi na vimokṣo 'sti kasyacit / (59.1)
Par.?
dhik kartāraṃ ca kāryaṃ ca śramaścāyaṃ nirarthakaḥ // (59.2)
Par.?
nāstikyam anyathā ca syād vedānāṃ pṛṣṭhataḥkriyā / (60.1)
Par.?
etasyānantyam icchāmi bhagavañ śrotum añjasā // (60.2)
Par.?
tathyaṃ vadasva me brahmann upasanno 'smyadhīhi bhoḥ / (61.1)
Par.?
yathā te vidito mokṣastathecchāmyupaśikṣitum // (61.2)
Par.?
Duration=0.36221814155579 secs.