Texts

Help

Select a text:
Bibliography

Select a chapter:
(no revisions)
Show parallels Show headlines
Use dependency labeler

Chapter id: 2505

Click on a sentence to show its analysis
Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.

ṛṣaya ūcuḥ / (1.1) Par.?

yadidaṃ bhārataṃ varṣaṃ yasmin svāyambhuvādayaḥ / (1.2) Par.?

caturdaśaiva manavaḥ prajāsargaṃ sasarjire // (1.3) Par.?

etad veditum icchāmaḥ sakāśāttava suvrata / (2.1) Par.?

uttaraśravaṇaṃ bhūyaḥ prabrūhi vadatāṃ vara // (2.2) Par.?

etacchrutvā ṛṣīṇāṃ tu prābravīllaumaharṣaṇiḥ / (3.1) Par.?

paurāṇikastadā sūta ṛṣīṇāṃ bhāvitātmanām // (3.2) Par.?

buddhyā vicārya bahudhā vimṛśya ca punaḥ punaḥ / (4.1) Par.?

tebhyastu kathayāmāsa uttaraśravaṇaṃ tadā // (4.2) Par.?

sūta uvāca / (5.1) Par.?

athāhaṃ varṇayiṣyāmi varṣe'sminbhārate prajāḥ / (5.2) Par.?

bharaṇātprajanāccaiva manurbharata ucyate // (5.3) Par.?

niruktavacanaiścaiva varṣaṃ tadbhārataṃ smṛtam / (6.1) Par.?

yataḥ svargaśca mokṣaśca madhyamaścāpi hi smṛtaḥ // (6.2) Par.?

na khalvanyatra martyānāṃ bhūmau karmavidhiḥ smṛtaḥ / (7.1) Par.?

bhāratasyāsya varṣasya nava bhedānnibodhata // (7.2) Par.?

indradvīpaḥ kaśeruśca tāmraparṇo gabhastimān / (8.1) Par.?

nāgadvīpastathā saumyo gandharvastvatha vāruṇaḥ // (8.2) Par.?

ayaṃ tu navamasteṣāṃ dvīpaḥ sāgarasaṃvṛtaḥ / (9.1) Par.?

yojanānāṃ sahasraṃ tu dvīpo'yaṃ dakṣiṇottaraḥ // (9.2) Par.?

āyatastu kumārīto gaṅgāyāḥ pravahāvadhiḥ / (10.1) Par.?

tiryagūrdhvaṃ tu vistīrṇaḥ sahasrāṇi daśaiva tu // (10.2) Par.?

dvīpo hyupaniviṣṭo'yaṃ mlecchairanteṣu sarvaśaḥ / (11.1) Par.?

yavanāśca kirātāśca tasyānte pūrvapaścime // (11.2) Par.?

brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyā madhye śūdrāśca bhāgaśaḥ / (12.1) Par.?

ijyāyutavaṇijyādi vartayanto vyavasthitāḥ // (12.2) Par.?

teṣāṃ sa vyavahāro'yaṃ vartanaṃ tu parasparam / (13.1) Par.?

dharmārthakāmasaṃyukto varṇānāṃ tu svakarmasu // (13.2) Par.?

saṃkalpapañcamānāṃ tu āśramāṇāṃ yathāvidhi / (14.1) Par.?

iha svargāpavargārthaṃ pravṛttiriha mānuṣe // (14.2) Par.?

yastvayaṃ mānavo dvīpastiryagyāmaḥ prakīrtitaḥ / (15.1) Par.?

ya enaṃ jayate kṛtsnaṃ sa samrāḍiti kīrtitaḥ // (15.2) Par.?

ayaṃ lokastu vai samrāḍantarikṣajitāṃ smṛtaḥ / (16.1) Par.?

svarāḍasau smṛto lokaḥ punarvakṣyāmi vistarāt // (16.2) Par.?

sapta cāsminmahāvarṣe viśrutāḥ kulaparvatāḥ / (17.1) Par.?

mahendro malayaḥ sahyaḥ śuktimānṛkṣavānapi // (17.2) Par.?

vindhyaśca pāriyātraśca ityete kulaparvatāḥ / (18.1) Par.?

teṣāṃ sahasraśaścānye parvatāstu samīpataḥ // (18.2) Par.?

abhijñātāstataścānye vipulāścitrasānavaḥ / (19.1) Par.?

anye tebhyaḥ parijñātā hrasvā hrasvopajīvinaḥ // (19.2) Par.?

tairvimiśrā jānapadā āryā mlecchāśca sarvataḥ / (20.1) Par.?

pibanti bahulā nadyo gaṅgā sindhuḥ sarasvatī // (20.2) Par.?

śatadruścandrabhāgā ca yamunā sarayūstathā / (21.1) Par.?

airāvatī vitastā ca viśālā devikā kuhūḥ // (21.2) Par.?

gomatī dhautapāpā ca bāhudā ca dṛṣadvatī / (22.1) Par.?

kauśikī tu tṛtīyā ca niścalā gaṇḍakī tathā // (22.2) Par.?

ikṣurlauhitam ityetā himavatpārśvaniḥsṛtāḥ / (23.1) Par.?

vedasmṛtir vetravatī vṛtraghnī sindhureva ca / (23.2) Par.?

parṇāśā narmadā caiva kāverī mahatī tathā // (23.3) Par.?

pārā ca dhanvatīrūpā viduṣā veṇumatyapi / (24.1) Par.?

śiprā hyavantī kuntī ca pāriyātrāśritāḥ smṛtāḥ // (24.2) Par.?

śoṇo mahānadaścaiva nandanā sukṛśā kṣamā / (25.1) Par.?

mandākinī daśārṇā ca citrakūṭā tathaiva ca / (25.2) Par.?

tamasā pippalī śyenī tathā citrotpalāpi ca // (25.3) Par.?

vimalā cañcalā caiva tathā ca dhūtavāhinī / (26.1) Par.?

śuktimantī śunī lajjā mukuṭā hrādikāpi ca / (26.2) Par.?

ṛṣyavantaprasūtās tā nadyo'malajalāḥ śubhāḥ // (26.3) Par.?

tāpī payoṣṇī nirvindhyā kṣiprā ca ṛṣabhā nadī / (27.1) Par.?

veṇā vaitaraṇī caiva viśvamālā kumudvatī // (27.2) Par.?

toyā caiva mahāgaurī durgamā tu śilā tathā / (28.1) Par.?

vindhyapādaprasūtās tāḥ sarvāḥ śītajalāḥ śubhāḥ // (28.2) Par.?

godāvarī bhīmarathī kṛṣṇaveṇī ca vañjulā / (29.1) Par.?

tuṅgabhadrā suprayogā vāhyā kāverī caiva tu / (29.2) Par.?

dakṣiṇāpathanadyastāḥ sahyapādādviniḥsṛtāḥ // (29.3) Par.?

kṛtamālā tāmraparṇī puṣpajā hyutpalāvatī / (30.1) Par.?

malayaprasūtā nadyastāḥ sarvāḥ śītajalāḥ śubhāḥ // (30.2) Par.?

tribhāgā ṛṣikulyā ca ikṣudā tridivācalā / (31.1) Par.?

tāmraparṇī tathā mūlī śaravā vimalā tathā / (31.2) Par.?

mahendratanayāḥ sarvāḥ prakhyātāḥ śubhagāminīḥ // (31.3) Par.?

kāśikā sukumārī ca mandagā mandavāhinī / (32.1) Par.?

kṛpā ca pāśinī caiva śuktimantātmajās tu tāḥ // (32.2) Par.?

sarvāḥ puṇyajalāḥ puṇyāḥ sarvagāśca samudragāḥ / (33.1) Par.?

viśvasya mātaraḥ sarvāḥ sarvapāpaharāḥ śubhāḥ // (33.2) Par.?

tāsāṃ nadyupanadyaśca śataśo'tha sahasraśaḥ / (34.1) Par.?

tāsvime kurupāñcālāḥ śālvāścaiva sajāṅgalāḥ // (34.2) Par.?

śūrasenā bhadrakārā bāhyāḥ sahapaṭaccarāḥ / (35.1) Par.?

matsyāḥ kirātāḥ kulyāśca kuntalāḥ kāśikośalāḥ // (35.2) Par.?

āvantāśca kaliṅgāśca mūkāścaivāndhakaiḥ saha / (36.1) Par.?

madhyadeśā janapadāḥ prāyaśaḥ parikīrtitāḥ // (36.2) Par.?

sahyasyānantare caite tatra godāvarī nadī / (37.1) Par.?

pṛthivyāmapi kṛtsnāyāṃ sa pradeśo manoramaḥ // (37.2) Par.?

yatra govardhano nāma mandaro gandhamādanaḥ / (38.1) Par.?

rāmapriyārthaṃ svargīyā vṛkṣā divyāstathauṣadhīḥ // (38.2) Par.?

bharadvājena muninā priyārthamavatāritāḥ / (39.1) Par.?

tataḥ puṣpavaro deśastena jajñe manoramaḥ // (39.2) Par.?

vāhlīkā vāṭadhānāśca ābhīrāḥ kālatoyakāḥ / (40.1) Par.?

puraṃdhrāścaiva śūdrāśca pallavāś cāttakhaṇḍikāḥ // (40.2) Par.?

gāndhārā yavanāścaiva sindhusauvīramadrakāḥ / (41.1) Par.?

śakā druhyāḥ pulindāśca pāradāhāramūrtikāḥ // (41.2) Par.?

rāmaṭhāḥ kaṇṭakārāśca kaikeyā daśanāmakāḥ / (42.1) Par.?

kṣatriyopaniveśyāśca vaiśyāḥ śūdrakulāni ca // (42.2) Par.?

atrayo'tha bharadvājāḥ prasthalāḥ sadaserakāḥ / (43.1) Par.?

lampakās talagānāśca sainikāḥ saha jāṅgalaiḥ / (43.2) Par.?

ete deśā udīcyāstu prācyāndeśānnibodhata // (43.3) Par.?

aṅgā vaṅgā madgurakā antargiribahirgirī / (44.1) Par.?

tataḥ plavaṃgamātaṃgā yamakā mallavarṇakāḥ / (44.2) Par.?

suhmottarāḥ pravijayā mārgavā geyamālavāḥ // (44.3) Par.?

prāgjyotiṣāśca puṇḍrāśca videhāstāmraliptakāḥ / (45.1) Par.?

śālvamāgadhagonardāḥ prācyā janapadāḥ smṛtāḥ // (45.2) Par.?

teṣāṃ pare janapadā dakṣiṇāpathavāsinaḥ / (46.1) Par.?

pāṇḍyāśca keralāścaiva colāḥ kulyāstathaiva ca // (46.2) Par.?

setukāḥ sūtikāścaiva kupathāṃ vājivāsikāḥ / (47.1) Par.?

navarāṣṭrā māhiṣikāḥ kaliṅgāścaiva sarvaśaḥ // (47.2) Par.?

kārūṣāśca sahaiṣīkā āṭavyāḥ śabarāstathā / (48.1) Par.?

pulindā vindhyapuṣikā vaidarbhā daṇḍakaiḥ saha // (48.2) Par.?

kulīyāśca sirālāśca rūpasās tāpasaiḥ saha / (49.1) Par.?

tathā taittirikāścaiva sarve kāraskarāstathā // (49.2) Par.?

vāsikyāścaiva ye cānye ye caivāntaranarmadāḥ / (50.1) Par.?

bhārukacchāḥ samāheyāḥ saha sārasvataistathā // (50.2) Par.?

kācchīkāścaiva saurāṣṭrā ānartā arbudaiḥ saha / (51.1) Par.?

ityete aparāntāstu śṛṇu ye vindhyavāsinaḥ // (51.2) Par.?

mālavāśca karūṣāśca mekalāścotkalaiḥ saha / (52.1) Par.?

auṇḍrā māṣā daśārṇāśca bhojāḥ kiṣkindhakaiḥ saha // (52.2) Par.?

stośalāḥ kosalāścaiva traipurā vaidiśāstathā / (53.1) Par.?

tumurās tumbarāścaiva padgamā naiṣadhaiḥ saha // (53.2) Par.?

arūpāḥ śauṇḍikerāśca vītihotrā avantayaḥ / (54.1) Par.?

ete janapadāḥ khyātā vindhyapṛṣṭhanivāsinaḥ // (54.2) Par.?

ato deśānpravakṣyāmi parvatāśrayiṇaśca ye / (55.1) Par.?

nirāhārāḥ sarvagāśca kupathā apathāstathā // (55.2) Par.?

kuthaprāvaraṇāścaiva ūrṇādavāḥ samudgakāḥ / (56.1) Par.?

trigartā maṇḍalāścaiva kirātāścāmaraiḥ saha // (56.2) Par.?

catvāri bhārate varṣe yugāni munayo'bruvan / (57.1) Par.?

kṛtaṃ tretā dvāparaṃ ca kaliśceti caturyugam / (57.2) Par.?

teṣāṃ nisargaṃ vakṣyāmi upariṣṭācca kṛtsnaśaḥ // (57.3) Par.?

matsya uvāca / (58.1) Par.?

etacchrutvā tu ṛṣaya uttaraṃ punareva te / (58.2) Par.?

śuśrūṣavastamūcuste prakāmaṃ laumaharṣaṇim // (58.3) Par.?

ṛṣaya ūcuḥ / (59.1) Par.?

yacca kimpuruṣaṃ varṣaṃ harivarṣaṃ tathaiva ca / (59.2) Par.?

ācakṣva no yathātattvaṃ kīrtitaṃ bhārataṃ tvayā // (59.3) Par.?

jambūkhaṇḍasya vistāraṃ tathānyeṣāṃ vidāṃvara / (60.1) Par.?

dvīpānāṃ vāsināṃ teṣāṃ vṛkṣāṇāṃ prabravīhi naḥ // (60.2) Par.?

pṛṣṭastvevaṃ tadā viprair yathāpraśnaṃ viśeṣataḥ / (61.1) Par.?

uvāca ṛṣibhirdṛṣṭaṃ purāṇābhimataṃ tathā // (61.2) Par.?

sūta uvāca / (62.1) Par.?

śuśrūṣavastu yadviprāḥ śuśrūṣadhvamatandritāḥ / (62.2) Par.?

jambūvarṣaḥ kimpuruṣaḥ sumahānandanopamaḥ // (62.3) Par.?

daśa varṣasahasrāṇi sthitiḥ kimpuruṣe smṛtā / (63.1) Par.?

jāyante mānavāstatra sutaptakanakaprabhāḥ // (63.2) Par.?

varṣe kimpuruṣe puṇye plakṣo madhuvahaḥ smṛtaḥ / (64.1) Par.?

tasya kimpuruṣāḥ sarve pibanto rasamuttamam // (64.2) Par.?

anāmayā hyaśokāśca nityaṃ muditamānasāḥ / (65.1) Par.?

suvarṇavarṇāśca narāḥ striyaścāpsarasaḥ smṛtāḥ // (65.2) Par.?

tataḥ paraṃ kimpuruṣāddharivarṣaṃ pracakṣate / (66.1) Par.?

mahārajatasaṃkāśā jāyante yatra mānavāḥ // (66.2) Par.?

devalokacyutāḥ sarve bahurūpāśca sarvaśaḥ / (67.1) Par.?

harivarṣe narāḥ sarve pibantīkṣurasaṃ śubham // (67.2) Par.?

na jarā bādhate tatra tena jīvanti te ciram / (68.1) Par.?

ekādaśa sahasrāṇi teṣāmāyuḥ prakīrtitam // (68.2) Par.?

madhyamaṃ tanmayā proktaṃ nāmnā varṣamilāvṛtam / (69.1) Par.?

na tatra sūryastapati na ca jānanti mānavāḥ // (69.2) Par.?

candrasūryau sanakṣatrāvaprakāśāvilāvṛte / (70.1) Par.?

padmaprabhāḥ padmavarṇāḥ padmapattranibhekṣaṇāḥ // (70.2) Par.?

padmagandhāśca jāyante tatra sarve ca mānavāḥ / (71.1) Par.?

jambūphalarasāhārā aniṣpandāḥ sugandhinaḥ // (71.2) Par.?

devalokacyutāḥ sarve mahārajatavāsasaḥ / (72.1) Par.?

trayodaśa sahasrāṇi varṣāṇāṃ te narottamāḥ // (72.2) Par.?

āyuṣpramāṇaṃ jīvanti ye tu varṣa ilāvṛte / (73.1) Par.?

merostu dakṣiṇe pārśve niṣadhasyottareṇa vā // (73.2) Par.?

sudarśano nāma mahāñjambūvṛkṣaḥ sanātanaḥ / (74.1) Par.?

nityapuṣpaphalopetaḥ siddhacāraṇasevitaḥ // (74.2) Par.?

tasya nāmnā samākhyāto jambūdvīpo vanaspateḥ / (75.1) Par.?

yojanānāṃ sahasraṃ ca śatadhā ca mahānpunaḥ // (75.2) Par.?

utsedho vṛkṣarājasya divam āvṛtya tiṣṭhati / (76.1) Par.?

tasya jambūphalaraso nadī bhūtvā prasarpati // (76.2) Par.?

meruṃ pradakṣiṇaṃ kṛtvā jambūmūlagatā punaḥ / (77.1) Par.?

taṃ pibanti sadā hṛṣṭā jambūrasamilāvṛte // (77.2) Par.?

jambūphalarasaṃ pītvā na jarā bādhate'pi tān / (78.1) Par.?

na kṣudhā na klamo vāpi na duḥkhaṃ ca tathāvidham // (78.2) Par.?

tatra jāmbūnadaṃ nāma kanakaṃ devabhūṣaṇam / (79.1) Par.?

indragopakasaṃkāśaṃ jāyate bhāsuraṃ ca yat // (79.2) Par.?

sarveṣāṃ varṣavṛkṣāṇāṃ śubhaḥ phalarasastu saḥ / (80.1) Par.?

skannaṃ tu kāñcanaṃ śubhraṃ jāyate devabhūṣaṇam // (80.2) Par.?

teṣāṃ mūtraṃ purīṣaṃ vā dikṣvaṣṭāsu ca sarvaśaḥ / (81.1) Par.?

īśvarānugrahādbhūmirmṛtāṃśca grasate tu tān // (81.2) Par.?

rakṣaḥpiśācā yakṣāśca sarve haimavatāstu te / (82.1) Par.?

hemakūṭe tu vijñeyā gandharvāḥ sāpsarogaṇāḥ // (82.2) Par.?

sarve nāgā niṣevante śeṣavāsukitakṣakāḥ / (83.1) Par.?

mahāmerau trayastriṃśatkrīḍante yajñiyāḥ śubhāḥ // (83.2) Par.?

nīlavaiḍūryayukte'sminsiddhā brahmarṣayo'vasan / (84.1) Par.?

daityānāṃ dānavānāṃ ca śvetaḥ parvata ucyate // (84.2) Par.?

śṛṅgavān parvataśreṣṭhaḥ pitṝṇāṃ pratisaṃcaraḥ / (85.1) Par.?

ityetāni mayoktāni navavarṣāṇi bhārate // (85.2) Par.?

bhūtairapi niviṣṭāni santi dhruvāṇi ca / (86.1) Par.?

teṣāṃ vṛddhirbahuvidhā dṛśyate devamānuṣaiḥ / (86.2) Par.?

aśakyā parisaṃkhyātuṃ śraddheyā ca bubhūṣatā // (86.3) Par.?

Duration=1.1645121574402 secs.