Texts

Help

Select a text:
Bibliography
Select a chapter:
 (no revisions)
Associated topic(s): upanayana, initiation

Show parallels  Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 7358
  • Click on a sentence to show its analysis
  • Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
upanayanaṃ vyākhyāsyāmaḥ // (1) Par.?
upanayana
ac.s.n.
vyākhyā.
1. pl., Fut.
root
saptavarṣaṃ brāhmaṇamupanayīta // (2) Par.?
saptan
comp.
∞ varṣa
ac.s.m.
brāhmaṇa
ac.s.m.
∞ upanī,
3. sg., Pre. opt.
root
→ rājanya (3.0) [conj]
→ vaiśya (3.0) [conj]
ekādaśavarṣaṃ rājanyaṃ dvādaśavarṣaṃ vaiśyam // (3) Par.?
∞ varṣa
ac.s.m.
rājanya,
ac.s.m.
← upanī (2.0) [conj]
∞ varṣa
ac.s.m.
vaiśya.
ac.s.m.
← upanī (2.0) [conj]
vasante brāhmaṇaṃ grīṣme rājanyaṃ śaradi vaiśyam // (4) Par.?
vasanta
l.s.m.
brāhmaṇa,
ac.s.m.
root
grīṣma
l.s.m.
rājanya,
ac.s.m.
śarad
l.s.f.
vaiśya.
ac.s.m.
āpūryamāṇapakṣe puṇye nakṣatre viśeṣeṇa puṃnāmadheye // (5) Par.?
āpūryamāṇapakṣa
l.s.m.
← pariviṣ (6.0) [obl]
puṇya
l.s.n.
nakṣatra
l.s.n.
yugmānbrāhmaṇānannena pariviṣya puṇyāhaṃ svastyayanamṛddhimiti vācayitvā // (6) Par.?
yugma
ac.p.m.
∞ brāhmaṇa
ac.p.m.
∞ anna
i.s.n.
pariviṣ,
Abs., indecl.
→ vāpay (7.0) [conj]
→ paridhā (8.0) [conj]
→ nivap (10.0) [conj]
→ āpūryamāṇapakṣa (5.0) [obl:temp]
→ uddhan (9.0) [conj]
→ math (10.0) [conj]
← upasamādhā (10.0) [advcl]
puṇya
comp.
∞ aha
ac.s.m.
svastyayana
ac.s.n.
∞ ṛddhi
ac.s.f.
∞ iti,
indecl.
vācay,
Abs., indecl.
āśitasya kumārasya keśānvāpayitvā snātamalaṃkṛtam // (7) Par.?
āśay
PPP, g.s.m.
kumāra
g.s.m.
keśa
ac.p.m.
∞ vāpay,
Abs., indecl.
← pariviṣ (6.0) [conj]
snā
PPP, ac.s.m.
← paridhā (8.0) [obl]
∞ alaṃkṛ,
PPP, ac.s.m.
ahataṃ vāsaḥ paridhāya // (8) Par.?
ahata
ac.s.n.
vāsas
ac.s.n.
paridhā,
Abs., indecl.
→ snā (7.0) [obl]
← pariviṣ (6.0) [conj]
prācīnapravaṇa udīcīnapravaṇe prāgudakpravaṇe same vā deśa uddhatyāvokṣya // (9) Par.?
∞ pravaṇa
l.s.m.
∞ pravaṇa
l.s.m.
prāñc
comp.
∞ udañc
comp.
∞ pravaṇa
l.s.m.
sama
l.s.m.

indecl.
deśa
l.s.m.
uddhan
Abs., indecl.
← pariviṣ (6.0) [conj]
∞ avokṣ,
Abs., indecl.
agniṃ mathitvā laukikaṃ vāhṛtya nyupyopasamādadhāti // (10) Par.?
agni
ac.s.m.
math,
Abs., indecl.
← pariviṣ (6.0) [conj]
laukika
ac.s.m.

indecl.
∞ āhṛ,
Abs., indecl.
nivap
Abs., indecl.
← pariviṣ (6.0) [conj]
∞ upasamādhā.
3. sg., Pre. ind.
root
→ pariviṣ (6.0) [advcl:temp]
prāgagrairdarbhairagniṃ paristṛṇāti // (11) Par.?
prāñc
comp.
∞ agra
i.p.m.
∞ darbha
i.p.m.
∞ agni
ac.s.m.
paristṛ.
3. sg., Pre. ind.
root
api vodagagrāḥ paścātpurastācca bhavanti // (12) Par.?
api
indecl.

indecl.
∞ udañc
comp.
∞ agra
n.p.m.
paścāt
indecl.
∞ purastāt
indecl.
∞ ca
indecl.
bhū.
3. pl., Pre. ind.
root
dakṣiṇānuttarānkarotyuttarānadharān yadi prāgudagagrāḥ // (13) Par.?
∞ uttara
ac.p.m.
∞ kṛ
3. sg., Pre. ind.
root
∞ uttara
ac.p.m.
∞ adhara,
ac.p.m.
yadi
indecl.
prāñc
comp.
∞ udañc
comp.
∞ agra.
n.p.m.
dakṣiṇenāgniṃ brahmāyatane darbhānsaṃstīrya // (14) Par.?
∞ agni
ac.s.m.
brahman
comp.
∞ āyatana
l.s.n.
darbha
ac.p.m.
∞ saṃstṛ,
Abs., indecl.
→ grah (15.0) [conj]
→ saṃstṛ (16.0) [conj]
← prayuj (16.0) [advcl]
mayi gṛhṇāmi yo no agnir iti dvābhyām ātmannagniṃ gṛhītvā // (15) Par.?
mad
l.s.a.
grah.
1. sg., Pre. ind.
yad
n.s.m.
mad
ac.p.a.
agni.
n.s.m.
iti
indecl.
dvi
i.d.m.
ātman
l.s.m.
∞ agni
ac.s.m.
grah,
Abs., indecl.
← saṃstṛ (14.0) [conj]
uttareṇāgniṃ darbhān saṃstīrya yathārthaṃ dravyāṇi prayunakti // (16) Par.?
uttareṇa
indecl.
∞ agni
ac.s.m.
darbha
ac.p.m.
saṃstṛ,
Abs., indecl.
← saṃstṛ (14.0) [conj]
dravya
ac.p.n.
→ aśman (17.0) [nmod:appos]
prayuj.
3. sg., Pre. ind.
root
→ saṃstṛ (14.0) [advcl]
aśmānam ahataṃ vāso 'jinaṃ mauñjīṃ mekhalāṃ trivṛtāṃ brāhmaṇasya jyāṃ rājanyasyāvīsūtraṃ vaiśyasya bailvaṃ pālāśaṃ vā daṇḍaṃ brāhmaṇasya naiyyagrodhaṃ rājanyasyaudumbaraṃ vaiśyasya // (17) Par.?
aśman
ac.s.m.
← dravya (16.0) [nmod]
ahata
ac.s.n.
vāsas
ac.s.n.
ajina
ac.s.n.
mauñja
ac.s.f.
mekhalā
ac.s.f.
trivṛta
ac.s.f.
jyā
ac.s.f.
rājanya
g.s.m.
∞ āvīsūtra
ac.s.n.
vaiśya,
g.s.m.
bailva
ac.s.m.
pālāśa
ac.s.m.

indecl.
daṇḍa
ac.s.m.
naiyagrodha
ac.s.m.
rājanya
g.s.m.
∞ audumbara
ac.s.m.
vaiśya.
g.s.m.
ekaviṃśatidārum idhmaṃ saṃnahyatyāhutiparimāṇaṃ vā // (18) Par.?
∞ dāru
ac.s.m.
idhma
ac.s.m.
saṃnah
3. sg., Pre. ind.
root
∞ āhuti
comp.
∞ parimāṇa
ac.s.n.
.
indecl.
tasmiñchamyāḥ paridhīn idhma upasaṃnahyati // (19) Par.?
tad
l.s.m.
∞ śamī
g.s.f.
paridhi
ac.p.m.
idhma
l.s.m.
upasaṃnah
3. sg., Pre. ind.
root
darvīṃ kūrcam ājyasthālīṃ praṇītāpraṇayanaṃ yena cārthaḥ // (20) Par.?
darvī
ac.s.f.
root
kūrca
ac.s.m.
ājya
comp.
∞ sthālī
ac.s.f.
∞ praṇayana,
ac.s.n.
yad
i.s.n.
ca
indecl.
∞ artha.
n.s.m.
sakṛdeva sarvāṇi yathopapadaṃ vā // (21) Par.?
sakṛt
indecl.
∞ eva
indecl.
sarva
ac.p.n.
root
yathā
indecl.
∞ upapad
ac.s.f.
.
indecl.
etasmin kāle brahmā yajñopavītaṃ kṛtvāpa ācamyāpareṇāgniṃ dakṣiṇātikramya brahmasadanāt tṛṇaṃ nirasyāpa upaspṛśyāgnim abhimukha upaviśati // (22) Par.?
etad
l.s.m.
kāla
l.s.m.
brahman
n.s.m.
kṛ
Abs., indecl.
∞ ap
ac.p.f.
ācam
Abs., indecl.
∞ apareṇa
indecl.
∞ agni
ac.s.m.
∞ atikram
Abs., indecl.
brahman
comp.
∞ sadana
ab.s.n.
tṛṇa
ac.s.n.
niras
Abs., indecl.
∞ ap
ac.p.f.
upaspṛś
Abs., indecl.
∞ agni
ac.s.m.
abhimukha
n.s.m.
upaviś.
3. sg., Pre. ind.
root
samāvapracchinnāgrau darbhau prādeśamātrau pavitre kṛtvānyena nakhāc chittvādbhir anumṛjya pavitrāntarhite pātre 'pa ānīyopabilaṃ pūrayitvodagagrābhyāṃ pavitrābhyāṃ trir utpūyottareṇāgniṃ darbheṣu sādayitvā darbhair apidadhāti // (23) Par.?
sama
ac.d.m.
∞ a
indecl.
∞ pracchid
PPP, comp.
∞ agra
ac.d.m.
darbha
ac.d.m.
∞ mātra
ac.d.m.
pavitra
ac.d.n.
kṛ
Abs., indecl.
∞ anya
i.s.m.
nakha
ab.s.m.
chid
Abs., indecl.
∞ ap
i.p.f.
anumṛj,
Abs., indecl.
pavitra
comp.
∞ antardhā
PPP, l.s.n.
pātra
l.s.n.
ap
ac.p.f.
ānī
Abs., indecl.
∞ upabila
ac.s.n.
pūray
Abs., indecl.
∞ udañc
comp.
∞ agra
i.d.n.
pavitra
i.d.n.
tris
indecl.
utpū
Abs., indecl.
∞ uttareṇa
indecl.
∞ agni
ac.s.m.
darbha
l.p.m.
sāday,
Abs., indecl.
darbha
i.p.m.
apidhā.
3. sg., Pre. ind.
root
tiraḥpavitraṃ prokṣaṇīḥ saṃskṛtya yathā purastād bilavantyuttānāni kṛtvā viṣāyedhmaṃ triḥ sarvābhiḥ prokṣati // (24) Par.?
tiras
indecl.
∞ pavitra
ac.s.n.
saṃskṛ,
Abs., indecl.
yathā
indecl.
purastāt
indecl.
bilavat
ac.p.n.
∞ uttāna
ac.p.n.
kṛ,
Abs., indecl.
viṣā
Abs., indecl.
∞ idhma
ac.s.m.
tris
indecl.
sarva
i.p.f.
prokṣ.
3. sg., Pre. ind.
root
darvīṃ niṣṭapya saṃmṛjya punarniṣṭapya nidadhāti // (25) Par.?
darvī
ac.s.f.
niṣṭap,
Abs., indecl.
sammṛj
Abs., indecl.
punar
indecl.
∞ niṣṭap,
Abs., indecl.
nidhā.
3. sg., Pre. ind.
root
saṃmārgānabhyukṣyāgnāvādadhāti // (26) Par.?
sammārga
ac.p.m.
∞ abhyukṣ
Abs., indecl.
∞ agni
l.s.m.
∞ ādhā.
3. sg., Pre. ind.
root
ājyaṃ vilāpya pavitrāntarhitāyām ājyasthālyām ājyaṃ nirūpyodīco 'ṅgārān nirūhya teṣvadhiśrityāvadyotya darbhataruṇābhyāṃ pratyasya triḥ paryagni kṛtvodagudvāsyāṅgārān pratyūhyodagagrābhyāṃ pavitrābhyāṃ punarāhāram ājyaṃ trirutpūya pavitre 'gnāvādhāya // (27) Par.?
ājya
ac.s.n.
vilāpay,
Abs., indecl.
root
pavitra
comp.
∞ antardhā
PPP, l.s.f.
ājya
comp.
∞ sthālī
l.s.f.
ājya
ac.s.n.
nirvap
Abs., indecl.
∞ udañc
ac.p.m.
aṅgāra
ac.p.m.
nirūh,
Abs., indecl.
tad
l.p.m.
∞ adhiśri
Abs., indecl.
∞ avadyotay
Abs., indecl.
darbha
comp.
∞ taruṇa
i.d.n.
pratyas,
Abs., indecl.
tris
indecl.
paryagni
indecl.
kṛ
Abs., indecl.
∞ udañc
ac.s.n.
∞ udvāsay
Abs., indecl.
∞ aṅgāra
ac.p.m.
pratyūh
Abs., indecl.
∞ udañc
comp.
∞ agra
i.d.n.
pavitra
i.d.n.
punar
indecl.
∞ āhṛ
Abs., indecl.
ājya
ac.s.n.
tris
indecl.
∞ utpū,
Abs., indecl.
pavitra
ac.d.n.
agni
l.s.m.
∞ ādhā,
Abs., indecl.
Duration=0.060520172119141 secs.