Texts

Help

Select a text:
Bibliography
Select a chapter:
 (no revisions)
Show parallels  Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 804
  • Click on a sentence to show its analysis
  • Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
maitreya uvāca / (1.1) Par.?
iti te varṇitaḥ kṣattaḥ kālākhyaḥ paramātmanaḥ / (1.2) Par.?
mahimā vedagarbho 'tha yathāsrākṣīn nibodha me // (1.3) Par.?
sasarjāgre 'ndhatāmisram atha tāmisram ādikṛt / (2.1) Par.?
mahāmohaṃ ca mohaṃ ca tamaś cājñānavṛttayaḥ // (2.2) Par.?
dṛṣṭvā pāpīyasīṃ sṛṣṭiṃ nātmānaṃ bahv amanyata / (3.1) Par.?
bhagavaddhyānapūtena manasānyāṃ tato 'sṛjat // (3.2) Par.?
sanakaṃ ca sanandaṃ ca sanātanam athātmabhūḥ / (4.1) Par.?
sanatkumāraṃ ca munīn niṣkriyān ūrdhvaretasaḥ // (4.2) Par.?
tān babhāṣe svabhūḥ putrān prajāḥ sṛjata putrakāḥ / (5.1) Par.?
tan naicchan mokṣadharmāṇo vāsudevaparāyaṇāḥ // (5.2) Par.?
so 'vadhyātaḥ sutair evaṃ pratyākhyātānuśāsanaiḥ / (6.1) Par.?
krodhaṃ durviṣahaṃ jātaṃ niyantum upacakrame // (6.2) Par.?
dhiyā nigṛhyamāṇo 'pi bhruvor madhyāt prajāpateḥ / (7.1) Par.?
sadyo 'jāyata tanmanyuḥ kumāro nīlalohitaḥ // (7.2) Par.?
sa vai ruroda devānāṃ pūrvajo bhagavān bhavaḥ / (8.1) Par.?
nāmāni kuru me dhātaḥ sthānāni ca jagadguro // (8.2) Par.?
iti tasya vacaḥ pādmo bhagavān paripālayan / (9.1) Par.?
abhyadhād bhadrayā vācā mā rodīs tat karomi te // (9.2) Par.?
yad arodīḥ suraśreṣṭha sodvega iva bālakaḥ / (10.1) Par.?
tatas tvām abhidhāsyanti nāmnā rudra iti prajāḥ // (10.2) Par.?
hṛd indriyāṇy asur vyoma vāyur agnir jalaṃ mahī / (11.1) Par.?
sūryaś candras tapaś caiva sthānāny agre kṛtāni te // (11.2) Par.?
manyur manur mahinaso mahāñchiva ṛtadhvajaḥ / (12.1) Par.?
ugraretā bhavaḥ kālo vāmadevo dhṛtavrataḥ // (12.2) Par.?
dhīr dhṛtirasalomā ca niyutsarpir ilāmbikā / (13.1) Par.?
irāvatī svadhā dīkṣā rudrāṇyo rudra te striyaḥ // (13.2) Par.?
gṛhāṇaitāni nāmāni sthānāni ca sayoṣaṇaḥ / (14.1) Par.?
ebhiḥ sṛja prajā bahvīḥ prajānām asi yat patiḥ // (14.2) Par.?
ity ādiṣṭaḥ svaguruṇā bhagavān nīlalohitaḥ / (15.1) Par.?
sattvākṛtisvabhāvena sasarjātmasamāḥ prajāḥ // (15.2) Par.?
rudrāṇāṃ rudrasṛṣṭānāṃ samantād grasatāṃ jagat / (16.1) Par.?
niśāmyāsaṃkhyaśo yūthān prajāpatir aśaṅkata // (16.2) Par.?
alaṃ prajābhiḥ sṛṣṭābhir īdṛśībhiḥ surottama / (17.1) Par.?
mayā saha dahantībhir diśaś cakṣurbhir ulbaṇaiḥ // (17.2) Par.?
tapa ātiṣṭha bhadraṃ te sarvabhūtasukhāvaham / (18.1) Par.?
tapasaiva yathā pūrvaṃ sraṣṭā viśvam idaṃ bhavān // (18.2) Par.?
tapasaiva paraṃ jyotir bhagavantam adhokṣajam / (19.1) Par.?
sarvabhūtaguhāvāsam añjasā vindate pumān // (19.2) Par.?
maitreya uvāca / (20.1) Par.?
evam ātmabhuvādiṣṭaḥ parikramya girāṃ patim / (20.2) Par.?
bāḍham ity amum āmantrya viveśa tapase vanam // (20.3) Par.?
athābhidhyāyataḥ sargaṃ daśa putrāḥ prajajñire / (21.1) Par.?
bhagavacchaktiyuktasya lokasaṃtānahetavaḥ // (21.2) Par.?
marīcir atryaṅgirasau pulastyaḥ pulahaḥ kratuḥ / (22.1) Par.?
bhṛgur vasiṣṭho dakṣaś ca daśamas tatra nāradaḥ // (22.2) Par.?
utsaṅgān nārado jajñe dakṣo 'ṅguṣṭhāt svayambhuvaḥ / (23.1) Par.?
prāṇād vasiṣṭhaḥ saṃjāto bhṛgus tvaci karāt kratuḥ // (23.2) Par.?
pulaho nābhito jajñe pulastyaḥ karṇayor ṛṣiḥ / (24.1) Par.?
aṅgirā mukhato 'kṣṇo 'trir marīcir manaso 'bhavat // (24.2) Par.?
dharmaḥ stanād dakṣiṇato yatra nārāyaṇaḥ svayam / (25.1) Par.?
adharmaḥ pṛṣṭhato yasmān mṛtyur lokabhayaṃkaraḥ // (25.2) Par.?
hṛdi kāmo bhruvaḥ krodho lobhaś cādharadacchadāt / (26.1) Par.?
āsyād vāk sindhavo meḍhrān nirṛtiḥ pāyor aghāśrayaḥ // (26.2) Par.?
chāyāyāḥ kardamo jajñe devahūtyāḥ patiḥ prabhuḥ / (27.1) Par.?
manaso dehataś cedaṃ jajñe viśvakṛto jagat // (27.2) Par.?
vācaṃ duhitaraṃ tanvīṃ svayambhūr haratīṃ manaḥ / (28.1) Par.?
akāmāṃ cakame kṣattaḥ sakāma iti naḥ śrutam // (28.2) Par.?
tam adharme kṛtamatiṃ vilokya pitaraṃ sutāḥ / (29.1) Par.?
marīcimukhyā munayo viśrambhāt pratyabodhayan // (29.2) Par.?
naitat pūrvaiḥ kṛtaṃ tvad ye na kariṣyanti cāpare / (30.1) Par.?
yas tvaṃ duhitaraṃ gaccher anigṛhyāṅgajaṃ prabhuḥ // (30.2) Par.?
tejīyasām api hy etan na suślokyaṃ jagadguro / (31.1) Par.?
yadvṛttam anutiṣṭhan vai lokaḥ kṣemāya kalpate // (31.2) Par.?
tasmai namo bhagavate ya idaṃ svena rociṣā / (32.1) Par.?
ātmasthaṃ vyañjayāmāsa sa dharmaṃ pātum arhati // (32.2) Par.?
sa itthaṃ gṛṇataḥ putrān puro dṛṣṭvā prajāpatīn / (33.1) Par.?
prajāpatipatis tanvaṃ tatyāja vrīḍitas tadā / (33.2) Par.?
tāṃ diśo jagṛhur ghorāṃ nīhāraṃ yad vidus tamaḥ // (33.3) Par.?
kadācid dhyāyataḥ sraṣṭur vedā āsaṃś caturmukhāt / (34.1) Par.?
kathaṃ srakṣyāmy ahaṃ lokān samavetān yathā purā // (34.2) Par.?
cāturhotraṃ karmatantram upavedanayaiḥ saha / (35.1) Par.?
dharmasya pādāś catvāras tathaivāśramavṛttayaḥ // (35.2) Par.?
vidura uvāca / (36.1) Par.?
sa vai viśvasṛjām īśo vedādīn mukhato 'sṛjat / (36.2) Par.?
yad yad yenāsṛjad devas tan me brūhi tapodhana // (36.3) Par.?
maitreya uvāca / (37.1) Par.?
ṛgyajuḥsāmātharvākhyān vedān pūrvādibhir mukhaiḥ / (37.2) Par.?
śāstram ijyāṃ stutistomaṃ prāyaścittaṃ vyadhāt kramāt // (37.3) Par.?
āyurvedaṃ dhanurvedaṃ gāndharvaṃ vedam ātmanaḥ / (38.1) Par.?
sthāpatyaṃ cāsṛjad vedaṃ kramāt pūrvādibhir mukhaiḥ // (38.2) Par.?
itihāsapurāṇāni pañcamaṃ vedam īśvaraḥ / (39.1) Par.?
sarvebhya eva vaktrebhyaḥ sasṛje sarvadarśanaḥ // (39.2) Par.?
ṣoḍaśyukthau pūrvavaktrāt purīṣyagniṣṭutāv atha / (40.1) Par.?
āptoryāmātirātrau ca vājapeyaṃ sagosavam // (40.2) Par.?
vidyā dānaṃ tapaḥ satyaṃ dharmasyeti padāni ca / (41.1) Par.?
āśramāṃś ca yathāsaṃkhyam asṛjat saha vṛttibhiḥ // (41.2) Par.?
sāvitraṃ prājāpatyaṃ ca brāhmaṃ cātha bṛhat tathā / (42.1) Par.?
vārttā saṃcayaśālīnaśiloñcha iti vai gṛhe // (42.2) Par.?
vaikhānasā vālakhilyaudumbarāḥ phenapā vane / (43.1) Par.?
nyāse kuṭīcakaḥ pūrvaṃ bahvodo haṃsaniṣkriyau // (43.2) Par.?
ānvīkṣikī trayī vārttā daṇḍanītis tathaiva ca / (44.1) Par.?
evaṃ vyāhṛtayaś cāsan praṇavo hy asya dahrataḥ // (44.2) Par.?
tasyoṣṇig āsīl lomabhyo gāyatrī ca tvaco vibhoḥ / (45.1) Par.?
triṣṭum māṃsāt snuto 'nuṣṭub jagaty asthnaḥ prajāpateḥ // (45.2) Par.?
majjāyāḥ paṅktir utpannā bṛhatī prāṇato 'bhavat / (46.1) Par.?
sparśas tasyābhavaj jīvaḥ svaro deha udāhṛtaḥ // (46.2) Par.?
ūṣmāṇam indriyāṇy āhur antaḥsthā balam ātmanaḥ / (47.1) Par.?
svarāḥ sapta vihāreṇa bhavanti sma prajāpateḥ // (47.2) Par.?
śabdabrahmātmanas tasya vyaktāvyaktātmanaḥ paraḥ / (48.1) Par.?
brahmāvabhāti vitato nānāśaktyupabṛṃhitaḥ // (48.2) Par.?
tato 'parām upādāya sa sargāya mano dadhe / (49.1) Par.?
ṛṣīṇāṃ bhūrivīryāṇām api sargam avistṛtam // (49.2) Par.?
jñātvā taddhṛdaye bhūyaś cintayāmāsa kaurava / (50.1) Par.?
aho adbhutam etan me vyāpṛtasyāpi nityadā // (50.2) Par.?
na hy edhante prajā nūnaṃ daivam atra vighātakam / (51.1) Par.?
evaṃ yuktakṛtas tasya daivaṃ cāvekṣatas tadā // (51.2) Par.?
kasya rūpam abhūd dvedhā yat kāyam abhicakṣate / (52.1) Par.?
tābhyāṃ rūpavibhāgābhyāṃ mithunaṃ samapadyata // (52.2) Par.?
yas tu tatra pumān so 'bhūn manuḥ svāyambhuvaḥ svarāṭ / (53.1) Par.?
strī yāsīc chatarūpākhyā mahiṣy asya mahātmanaḥ // (53.2) Par.?
tadā mithunadharmeṇa prajā hy edhāṃbabhūvire / (54.1) Par.?
sa cāpi śatarūpāyāṃ pañcāpatyāny ajījanat // (54.2) Par.?
priyavratottānapādau tisraḥ kanyāś ca bhārata / (55.1) Par.?
ākūtir devahūtiś ca prasūtir iti sattama // (55.2) Par.?
ākūtiṃ rucaye prādāt kardamāya tu madhyamām / (56.1) Par.?
dakṣāyādāt prasūtiṃ ca yata āpūritaṃ jagat // (56.2) Par.?
Duration=0.18900895118713 secs.