Texts

Help

Select a text:
Bibliography
Select a chapter:
 (no revisions)
Show parallels  Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 8980
  • Click on a sentence to show its analysis
  • Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
maitreya uvāca / (1.1) Par.?
sanakādyā nāradaś ca ṛbhur haṃso 'ruṇir yatiḥ / (1.2) Par.?
naite gṛhān brahmasutā hy āvasannūrdhvaretasaḥ // (1.3) Par.?
mṛṣādharmasya bhāryāsīd dambhaṃ māyāṃ ca śatruhan / (2.1) Par.?
asūta mithunaṃ tat tu nirṛtir jagṛhe 'prajaḥ // (2.2) Par.?
tayoḥ samabhavallobho nikṛtiś ca mahāmate / (3.1) Par.?
tābhyāṃ krodhaś ca hiṃsā ca yad duruktiḥ svasā kaliḥ // (3.2) Par.?
duruktau kalir ādhatta bhayaṃ mṛtyuṃ ca sattama / (4.1) Par.?
tayoś ca mithunaṃ jajñe yātanā nirayas tathā // (4.2) Par.?
saṅgraheṇa mayākhyātaḥ pratisargas tavānagha / (5.1) Par.?
triḥ śrutvaitat pumān puṇyaṃ vidhunoty ātmano malam // (5.2) Par.?
athātaḥ kīrtaye vaṃśaṃ puṇyakīrteḥ kurūdvaha / (6.1) Par.?
svāyambhuvasyāpi manor harer aṃśāṃśajanmanaḥ // (6.2) Par.?
priyavratottānapādau śatarūpāpateḥ sutau / (7.1) Par.?
vāsudevasya kalayā rakṣāyāṃ jagataḥ sthitau // (7.2) Par.?
jāye uttānapādasya sunītiḥ surucis tayoḥ / (8.1) Par.?
suruciḥ preyasī patyur netarā yatsuto dhruvaḥ // (8.2) Par.?
ekadā suruceḥ putram aṅkam āropya lālayan / (9.1) Par.?
uttamaṃ nārurukṣantaṃ dhruvaṃ rājābhyanandata // (9.2) Par.?
tathā cikīrṣamāṇaṃ taṃ sapatnyās tanayaṃ dhruvam / (10.1) Par.?
suruciḥ śṛṇvato rājñaḥ serṣyam āhātigarvitā // (10.2) Par.?
na vatsa nṛpater dhiṣṇyaṃ bhavān āroḍhum arhati / (11.1) Par.?
na gṛhīto mayā yat tvaṃ kukṣāv api nṛpātmajaḥ // (11.2) Par.?
bālo 'si bata nātmānam anyastrīgarbhasaṃbhṛtam / (12.1) Par.?
nūnaṃ veda bhavān yasya durlabhe 'rthe manorathaḥ // (12.2) Par.?
tapasārādhya puruṣaṃ tasyaivānugraheṇa me / (13.1) Par.?
garbhe tvaṃ sādhayātmānaṃ yadīcchasi nṛpāsanam // (13.2) Par.?
maitreya uvāca / (14.1) Par.?
mātuḥ sapatnyāḥ sa duruktividdhaḥ śvasan ruṣā daṇḍahato yathāhiḥ / (14.2) Par.?
hitvā miṣantaṃ pitaraṃ sannavācaṃ jagāma mātuḥ prarudan sakāśam // (14.3) Par.?
taṃ niḥśvasantaṃ sphuritādharoṣṭhaṃ sunītir utsaṅga udūhya bālam / (15.1) Par.?
niśamya tatpauramukhān nitāntaṃ sā vivyathe yad gaditaṃ sapatnyā // (15.2) Par.?
sotsṛjya dhairyaṃ vilalāpa śokadāvāgninā dāvalateva bālā / (16.1) Par.?
vākyaṃ sapatnyāḥ smaratī sarojaśriyā dṛśā bāṣpakalām uvāha // (16.2) Par.?
dīrghaṃ śvasantī vṛjinasya pāram apaśyatī bālakam āha bālā / (17.1) Par.?
māmaṅgalaṃ tāta pareṣu maṃsthā bhuṅkte jano yat paraduḥkhadas tat // (17.2) Par.?
satyaṃ surucyābhihitaṃ bhavān me yad durbhagāyā udare gṛhītaḥ / (18.1) Par.?
stanyena vṛddhaś ca vilajjate yāṃ bhāryeti vā voḍhum iḍaspatir mām // (18.2) Par.?
ātiṣṭha tat tāta vimatsaras tvam uktaṃ samātrāpi yad avyalīkam / (19.1) Par.?
ārādhayādhokṣajapādapadmaṃ yadīcchase 'dhyāsanam uttamo yathā // (19.2) Par.?
yasyāṅghripadmaṃ paricarya viśvavibhāvanāyāttaguṇābhipatteḥ / (20.1) Par.?
ajo 'dhyatiṣṭhat khalu pārameṣṭhyaṃ padaṃ jitātmaśvasanābhivandyam // (20.2) Par.?
tathā manur vo bhagavān pitāmaho yam ekamatyā purudakṣiṇair makhaiḥ / (21.1) Par.?
iṣṭvābhipede duravāpam anyato bhaumaṃ sukhaṃ divyam athāpavargyam // (21.2) Par.?
tam eva vatsāśraya bhṛtyavatsalaṃ mumukṣubhir mṛgyapadābjapaddhatim / (22.1) Par.?
ananyabhāve nijadharmabhāvite manasy avasthāpya bhajasva pūruṣam // (22.2) Par.?
nānyaṃ tataḥ padmapalāśalocanād duḥkhacchidaṃ te mṛgayāmi kaṃcana / (23.1) Par.?
yo mṛgyate hastagṛhītapadmayā śriyetarair aṅga vimṛgyamāṇayā // (23.2) Par.?
maitreya uvāca / (24.1) Par.?
evaṃ saṃjalpitaṃ mātur ākarṇyārthāgamaṃ vacaḥ / (24.2) Par.?
saṃniyamyātmanātmānaṃ niścakrāma pituḥ purāt // (24.3) Par.?
nāradas tad upākarṇya jñātvā tasya cikīrṣitam / (25.1) Par.?
spṛṣṭvā mūrdhany aghaghnena pāṇinā prāha vismitaḥ // (25.2) Par.?
aho tejaḥ kṣatriyāṇāṃ mānabhaṅgam amṛṣyatām / (26.1) Par.?
bālo 'py ayaṃ hṛdā dhatte yat samātur asadvacaḥ // (26.2) Par.?
nārada uvāca / (27.1) Par.?
nādhunāpy avamānaṃ te sammānaṃ vāpi putraka / (27.2) Par.?
lakṣayāmaḥ kumārasya saktasya krīḍanādiṣu // (27.3) Par.?
vikalpe vidyamāne 'pi na hy asaṃtoṣahetavaḥ / (28.1) Par.?
puṃso moham ṛte bhinnā yalloke nijakarmabhiḥ // (28.2) Par.?
parituṣyet tatas tāta tāvanmātreṇa pūruṣaḥ / (29.1) Par.?
daivopasāditaṃ yāvad vīkṣyeśvaragatiṃ budhaḥ // (29.2) Par.?
atha mātropadiṣṭena yogenāvarurutsasi / (30.1) Par.?
yatprasādaṃ sa vai puṃsāṃ durārādhyo mato mama // (30.2) Par.?
munayaḥ padavīṃ yasya niḥsaṅgenorujanmabhiḥ / (31.1) Par.?
na vidur mṛgayanto 'pi tīvrayogasamādhinā // (31.2) Par.?
ato nivartatām eṣa nirbandhas tava niṣphalaḥ / (32.1) Par.?
yatiṣyati bhavān kāle śreyasāṃ samupasthite // (32.2) Par.?
yasya yad daivavihitaṃ sa tena sukhaduḥkhayoḥ / (33.1) Par.?
ātmānaṃ toṣayan dehī tamasaḥ pāram ṛcchati // (33.2) Par.?
guṇādhikān mudaṃ lipsed anukrośaṃ guṇādhamāt / (34.1) Par.?
maitrīṃ samānād anvicchen na tāpair abhibhūyate // (34.2) Par.?
dhruva uvāca / (35.1) Par.?
so 'yaṃ śamo bhagavatā sukhaduḥkhahatātmanām / (35.2) Par.?
darśitaḥ kṛpayā puṃsāṃ durdarśo 'smadvidhais tu yaḥ // (35.3) Par.?
athāpi me 'vinītasya kṣāttraṃ ghoram upeyuṣaḥ / (36.1) Par.?
surucyā durvacobāṇair na bhinne śrayate hṛdi // (36.2) Par.?
padaṃ tribhuvanotkṛṣṭaṃ jigīṣoḥ sādhu vartma me / (37.1) Par.?
brūhy asmatpitṛbhir brahmann anyair apy anadhiṣṭhitam // (37.2) Par.?
nūnaṃ bhavān bhagavato yo 'ṅgajaḥ parameṣṭhinaḥ / (38.1) Par.?
vitudannaṭate vīṇāṃ hitāya jagato 'rkavat // (38.2) Par.?
maitreya uvāca / (39.1) Par.?
ity udāhṛtam ākarṇya bhagavān nāradas tadā / (39.2) Par.?
prītaḥ pratyāha taṃ bālaṃ sadvākyam anukampayā // (39.3) Par.?
nārada uvāca / (40.1) Par.?
jananyābhihitaḥ panthāḥ sa vai niḥśreyasasya te / (40.2) Par.?
bhagavān vāsudevas taṃ bhaja taṃ pravaṇātmanā // (40.3) Par.?
dharmārthakāmamokṣākhyaṃ ya icchecchreya ātmanaḥ / (41.1) Par.?
ekaṃ hy eva hares tatra kāraṇaṃ pādasevanam // (41.2) Par.?
tat tāta gaccha bhadraṃ te yamunāyās taṭaṃ śuci / (42.1) Par.?
puṇyaṃ madhuvanaṃ yatra sānnidhyaṃ nityadā hareḥ // (42.2) Par.?
snātvānusavanaṃ tasmin kālindyāḥ salile śive / (43.1) Par.?
kṛtvocitāni nivasann ātmanaḥ kalpitāsanaḥ // (43.2) Par.?
prāṇāyāmena trivṛtā prāṇendriyamanomalam / (44.1) Par.?
śanair vyudasyābhidhyāyen manasā guruṇā gurum // (44.2) Par.?
prasādābhimukhaṃ śaśvat prasannavadanekṣaṇam / (45.1) Par.?
sunāsaṃ subhruvaṃ cārukapolaṃ surasundaram // (45.2) Par.?
taruṇaṃ ramaṇīyāṅgam aruṇoṣṭhekṣaṇādharam / (46.1) Par.?
praṇatāśrayaṇaṃ nṛmṇaṃ śaraṇyaṃ karuṇārṇavam // (46.2) Par.?
śrīvatsāṅkaṃ ghanaśyāmaṃ puruṣaṃ vanamālinam / (47.1) Par.?
śaṅkhacakragadāpadmair abhivyaktacaturbhujam // (47.2) Par.?
kirīṭinaṃ kuṇḍalinaṃ keyūravalayānvitam / (48.1) Par.?
kaustubhābharaṇagrīvaṃ pītakauśeyavāsasam // (48.2) Par.?
kāñcīkalāpaparyastaṃ lasatkāñcananūpuram / (49.1) Par.?
darśanīyatamaṃ śāntaṃ manonayanavardhanam // (49.2) Par.?
padbhyāṃ nakhamaṇiśreṇyā vilasadbhyāṃ samarcatām / (50.1) Par.?
hṛtpadmakarṇikādhiṣṇyam ākramyātmany avasthitam // (50.2) Par.?
smayamānam abhidhyāyet sānurāgāvalokanam / (51.1) Par.?
niyatenaikabhūtena manasā varadarṣabham // (51.2) Par.?
evaṃ bhagavato rūpaṃ subhadraṃ dhyāyato manaḥ / (52.1) Par.?
nirvṛtyā parayā tūrṇaṃ sampannaṃ na nivartate // (52.2) Par.?
japaś ca paramo guhyaḥ śrūyatāṃ me nṛpātmaja / (53.1) Par.?
yaṃ saptarātraṃ prapaṭhan pumān paśyati khecarān // (53.2) Par.?
oṃ namo bhagavate vāsudevāya / (54.1) Par.?
mantreṇānena devasya kuryād dravyamayīṃ budhaḥ / (54.2) Par.?
saparyāṃ vividhair dravyair deśakālavibhāgavit // (54.3) Par.?
salilaiḥ śucibhir mālyair vanyair mūlaphalādibhiḥ / (55.1) Par.?
śastāṅkurāṃśukaiś cārcet tulasyā priyayā prabhum // (55.2) Par.?
labdhvā dravyamayīm arcāṃ kṣityambvādiṣu vārcayet / (56.1) Par.?
ābhṛtātmā muniḥ śānto yatavāṅ mitavanyabhuk // (56.2) Par.?
svecchāvatāracaritair acintyanijamāyayā / (57.1) Par.?
kariṣyatyuttamaślokastaddhyāyeddhṛdayaṅgamam // (57.2) Par.?
paricaryā bhagavato yāvatyaḥ pūrvasevitāḥ / (58.1) Par.?
tā mantrahṛdayenaiva prayuñjyān mantramūrtaye // (58.2) Par.?
evaṃ kāyena manasā vacasā ca manogatam / (59.1) Par.?
paricaryamāṇo bhagavān bhaktimatparicaryayā // (59.2) Par.?
puṃsām amāyināṃ samyag bhajatāṃ bhāvavardhanaḥ / (60.1) Par.?
śreyo diśaty abhimataṃ yad dharmādiṣu dehinām // (60.2) Par.?
viraktaś cendriyaratau bhaktiyogena bhūyasā / (61.1) Par.?
taṃ nirantarabhāvena bhajetāddhā vimuktaye // (61.2) Par.?
ity uktas taṃ parikramya praṇamya ca nṛpārbhakaḥ / (62.1) Par.?
yayau madhuvanaṃ puṇyaṃ hareś caraṇacarcitam // (62.2) Par.?
tapovanaṃ gate tasmin praviṣṭo 'ntaḥpuraṃ muniḥ / (63.1) Par.?
arhitārhaṇako rājñā sukhāsīna uvāca tam // (63.2) Par.?
nārada uvāca / (64.1) Par.?
rājan kiṃ dhyāyase dīrghaṃ mukhena pariśuṣyatā / (64.2) Par.?
kiṃvā na riṣyate kāmo dharmo vārthena saṃyutaḥ // (64.3) Par.?
rājovāca / (65.1) Par.?
suto me bālako brahman straiṇenākaruṇātmanā / (65.2) Par.?
nirvāsitaḥ pañcavarṣaḥ saha mātrā mahān kaviḥ // (65.3) Par.?
apy anāthaṃ vane brahman mā smādanty arbhakaṃ vṛkāḥ / (66.1) Par.?
śrāntaṃ śayānaṃ kṣudhitaṃ parimlānamukhāmbujam // (66.2) Par.?
aho me bata daurātmyaṃ strījitasyopadhāraya / (67.1) Par.?
yo 'ṅkaṃ premṇārurukṣantaṃ nābhyanandam asattamaḥ // (67.2) Par.?
nārada uvāca / (68.1) Par.?
mā mā śucaḥ svatanayaṃ devaguptaṃ viśāmpate / (68.2) Par.?
tatprabhāvam avijñāya prāvṛṅkte yadyaśo jagat // (68.3) Par.?
suduṣkaraṃ karma kṛtvā lokapālair api prabhuḥ / (69.1) Par.?
aiṣyaty acirato rājan yaśo vipulayaṃs tava // (69.2) Par.?
maitreya uvāca / (70.1) Par.?
iti devarṣiṇā proktaṃ viśrutya jagatīpatiḥ / (70.2) Par.?
rājalakṣmīm anādṛtya putram evānvacintayat // (70.3) Par.?
tatrābhiṣiktaḥ prayatas tām upoṣya vibhāvarīm / (71.1) Par.?
samāhitaḥ paryacarad ṛṣyādeśena pūruṣam // (71.2) Par.?
trirātrānte trirātrānte kapitthabadarāśanaḥ / (72.1) Par.?
ātmavṛttyanusāreṇa māsaṃ ninye 'rcayan harim // (72.2) Par.?
dvitīyaṃ ca tathā māsaṃ ṣaṣṭhe ṣaṣṭhe 'rbhako dine / (73.1) Par.?
tṛṇaparṇādibhiḥ śīrṇaiḥ kṛtānno 'bhyarcayan vibhum // (73.2) Par.?
tṛtīyaṃ cānayan māsaṃ navame navame 'hani / (74.1) Par.?
abbhakṣa uttamaślokam upādhāvat samādhinā // (74.2) Par.?
caturtham api vai māsaṃ dvādaśe dvādaśe 'hani / (75.1) Par.?
vāyubhakṣo jitaśvāso dhyāyan devam adhārayat // (75.2) Par.?
pañcame māsy anuprāpte jitaśvāso nṛpātmajaḥ / (76.1) Par.?
dhyāyan brahma padaikena tasthau sthāṇur ivācalaḥ // (76.2) Par.?
sarvato mana ākṛṣya hṛdi bhūtendriyāśayam / (77.1) Par.?
dhyāyan bhagavato rūpaṃ nādrākṣīt kiṃcanāparam // (77.2) Par.?
ādhāraṃ mahadādīnāṃ pradhānapuruṣeśvaram / (78.1) Par.?
brahma dhārayamāṇasya trayo lokāś cakampire // (78.2) Par.?
yadaikapādena sa pārthivārbhakas tasthau tadaṅguṣṭhanipīḍitā mahī / (79.1) Par.?
nanāma tatrārdham ibhendradhiṣṭhitā tarīva savyetarataḥ pade pade // (79.2) Par.?
tasminnabhidhyāyati viśvam ātmano dvāraṃ nirudhyāsum ananyayā dhiyā / (80.1) Par.?
lokā nirucchvāsanipīḍitā bhṛśaṃ salokapālāḥ śaraṇaṃ yayur harim // (80.2) Par.?
devā ūcuḥ / (81.1) Par.?
naivaṃ vidāmo bhagavan prāṇarodhaṃ carācarasyākhilasattvadhāmnaḥ / (81.2) Par.?
vidhehi tan no vṛjinād vimokṣaṃ prāptā vayaṃ tvāṃ śaraṇaṃ śaraṇyam // (81.3) Par.?
śrībhagavān uvāca / (82.1) Par.?
mā bhaiṣṭa bālaṃ tapaso duratyayān nivartayiṣye pratiyāta svadhāma / (82.2) Par.?
yato hi vaḥ prāṇanirodha āsīd auttānapādir mayi saṃgatātmā // (82.3) Par.?
Duration=0.32976913452148 secs.