Texts

dhanvantariruvāca / (1.1) Par.?

hṛdrogādinidānaṃ te vakṣye 'haṃ suśrutādhunā / (1.2) Par.?

kṛmihṛdrogaliṅgaiśca smṛtāḥ pañca tu hṛdgatāḥ // (1.3) Par.?

vātena śūnyatātyarthaṃ bhujyate rorudīti ca / (2.1) Par.?

bhidyate śuṣyate stabdhaṃ hṛdayaṃ śūnyatā bhramaḥ // (2.2) Par.?

akasmāddīnatā śoko bhayaṃ śabde 'sahiṣṇutā / (3.1) Par.?

vepathurvepanānmohaḥ śvāsarodho 'lpanidratā // (3.2) Par.?

pittāttṛṣṇā śramo dāhaḥ svedo 'mlakaphajaḥ kramaḥ / (4.1) Par.?

chardanaṃ hyamlapittasya dhūmakalpitako jvaraḥ // (4.2) Par.?

śleṣmaṇā hṛdayaṃ stabdhaṃ bhārikaṃ sāśmagarbhavat / (5.1) Par.?

kāsāsthisādaniṣṭhīvanidrālasyārucijvarāḥ // (5.2) Par.?

hṛdroge hi tribhir doṣaiḥ kṛmibhiḥ śyāvanetratā / (6.1) Par.?

tamaḥpraveśo hṛllāsaḥ śothaḥ kaṇḍūḥ kaphasrutiḥ // (6.2) Par.?

hṛdayaṃ satataṃ cātra krakaceneva dīryate / (7.1) Par.?

cikitsadāmayaṃ ghoraṃ tacchīghraṃ śīghramāriṇam // (7.2) Par.?

vātātpittātkaphāttṛṣṇā sannipātādbalakṣayaḥ / (8.1) Par.?

ṣaṣṭhī syādupasargācca vātapitte ca kāraṇam // (8.2) Par.?

sarveṣu tatprakopo hi samyagdhātupraśoṣaṇāt / (9.1) Par.?

sarvadehabhrāmotkampatāpahṛddāhamohakṛt // (9.2) Par.?

jihvāmūlagalaklomatālutoyavahāḥ śirāḥ / (10.1) Par.?

saṃśoṣya tṛṣṇā jāyante tāsāṃ sāmānyalakṣaṇam // (10.2) Par.?

mukhaśoṣo jalātṛptirannadveṣaḥ svarakṣayaḥ / (11.1) Par.?

kaṇṭhoṣṭhatālukārkaśyājjihvāniṣkramaṇe klamaḥ // (11.2) Par.?

pralāpaścittavibhraṃśo hyudgārāḍhyas tathāmayaḥ / (12.1) Par.?

mārutāt kṣāmatā dainyaṃ śaṅkhabhedaḥ śirobhramaḥ // (12.2) Par.?

gandhājñānāsyavairasyaśrutinidrābalakṣayāḥ / (13.1) Par.?

śītāmlaphenavṛddhiśca pittānmūrchāsyatiktatā // (13.2) Par.?

raktekṣaṇatvaṃ satataṃ śoṣo dāho 'tidhūmakaḥ / (14.1) Par.?

kapho rasādvikupitastoyavāhiṣu mārutaḥ // (14.2) Par.?

srotastu sakaphaṃ tena paṅkavacchoṣyate tataḥ / (15.1) Par.?

śūkairivācitaḥ kaṇṭho nidrā madhuravaktratā // (15.2) Par.?

ādhmānaṃ śiraso jāḍyaṃ staimityacchardyarocakam / (16.1) Par.?

ālasyam avipākaṃ ca yaḥ sa syātsarvalakṣaṇaḥ // (16.2) Par.?

āmodbhavācca raktasya saṃrodhādvātapittatā / (17.1) Par.?

uṣṇākrāntasya sahasā śītāmbho bhajatas tṛṣā // (17.2) Par.?

uṣṇādūrdhvaṃ gataḥ koṣṭhaṃ kuryādvai pittajaiva sā / (18.1) Par.?

yā ca pānātipānotthā tīkṣṇāgre snehapākajā // (18.2) Par.?

snigdhakaṭvamlalavaṇabhojanena kaphodbhavā / (19.1) Par.?

tṛṣṇārasakṣayoktena lakṣaṇena kṣayātmikā // (19.2) Par.?

śoṣamohajvarādyanyadīrgharogopasargataḥ / (20.1) Par.?

yā tṛṣṇā jāyate tīvrā sopasargātmikā smṛtā // (20.2) Par.?

iti śrīgāruḍe mahāpurāṇe pūrvakhaṇḍe prathamāṃśākhye ācārakāṇḍe āmlapittanidānā nāma catuḥpañcāśaduttaraśatatamo 'dhyāyaḥ // (21.1) Par.?