Texts

yudhiṣṭhira uvāca / (1.1) Par.?

śokād duḥkhācca mṛtyośca trasyanti prāṇinaḥ sadā / (1.2) Par.?

ubhayaṃ me yathā na syāt tanme brūhi pitāmaha // (1.3) Par.?

bhīṣma uvāca / (2.1) Par.?

atraivodāharantīmam itihāsaṃ purātanam / (2.2) Par.?

nāradasya ca saṃvādaṃ samaṅgasya ca bhārata // (2.3) Par.?

nārada uvāca / (3.1) Par.?

uraseva praṇamase bāhubhyāṃ tarasīva ca / (3.2) Par.?

samprahṛṣṭamanā nityaṃ viśoka iva lakṣyase // (3.3) Par.?

udvegaṃ neha te kiṃcit susūkṣmam api lakṣaye / (4.1) Par.?

nityatṛpta iva svastho bālavacca viceṣṭase // (4.2) Par.?

samaṅga uvāca / (5.1) Par.?

bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyacca sarvaṃ sattveṣu mānada / (5.2) Par.?

teṣāṃ tattvāni jānāmi tato na vimanā hyaham // (5.3) Par.?

upakramān ahaṃ veda punar eva phalodayān / (6.1) Par.?

loke phalāni citrāṇi tato na vimanā hyaham // (6.2) Par.?

agādhāścāpratiṣṭhāśca gatimantaśca nārada / (7.1) Par.?

andhā jaḍāśca jīvanti paśyāsmān api jīvataḥ // (7.2) Par.?

vihitenaiva jīvanti arogāṅgā divaukasaḥ / (8.1) Par.?

balavanto 'balāścaiva tadvad asmān sabhājaya // (8.2) Par.?

sahasriṇaśca jīvanti jīvanti śatinastathā / (9.1) Par.?

śākena cānye jīvanti paśyāsmān api jīvataḥ // (9.2) Par.?

yadā na śocemahi kiṃ nu na syād dharmeṇa vā nārada karmaṇā vā / (10.1) Par.?

kṛtāntavaśyāni yadā sukhāni duḥkhāni vā yanna vidharṣayanti // (10.2) Par.?

yasmai prajñāṃ kathayante manuṣyāḥ prajñāmūlo hīndriyāṇāṃ prasādaḥ / (11.1) Par.?

muhyanti śocanti yadendriyāṇi prajñālābho nāsti mūḍhendriyasya // (11.2) Par.?

mūḍhasya darpaḥ sa punar moha eva mūḍhasya nāyaṃ na paro 'sti lokaḥ / (12.1) Par.?

na hyeva duḥkhāni sadā bhavanti sukhasya vā nityaśo lābha eva // (12.2) Par.?

bhāvātmakaṃ samparivartamānaṃ na mādṛśaḥ saṃjvaraṃ jātu kuryāt / (13.1) Par.?

iṣṭān bhogānnānurudhyet sukhaṃ vā na cintayed duḥkham abhyāgataṃ vā // (13.2) Par.?

samāhito na spṛhayet pareṣāṃ nānāgataṃ nābhinandeta lābham / (14.1) Par.?

na cāpi hṛṣyed vipule 'rthalābhe tathārthanāśe ca na vai viṣīdet // (14.2) Par.?

na bāndhavā na ca vittaṃ na kaulī na ca śrutaṃ na ca mantrā na vīryam / (15.1) Par.?

duḥkhāt trātuṃ sarva evotsahante paratra śīle na tu yānti śāntim // (15.2) Par.?

nāsti buddhir ayuktasya nāyogād vidyate sukham / (16.1) Par.?

dhṛtiśca duḥkhatyāgaścāpyubhayaṃ naḥ sukhodayam // (16.2) Par.?

priyaṃ hi harṣajananaṃ harṣa utsekavardhanaḥ / (17.1) Par.?

utseko narakāyaiva tasmāt taṃ saṃtyajāmyaham // (17.2) Par.?

etāñ śokabhayotsekānmohanān sukhaduḥkhayoḥ / (18.1) Par.?

paśyāmi sākṣival loke dehasyāsya viceṣṭanāt // (18.2) Par.?

arthakāmau parityajya viśoko vigatajvaraḥ / (19.1) Par.?

tṛṣṇāmohau tu saṃtyajya carāmi pṛthivīm imām // (19.2) Par.?

na mṛtyuto na cādharmānna lobhānna kutaścana / (20.1) Par.?

pītāmṛtasyevātyantam iha cāmutra vā bhayam // (20.2) Par.?

etad brahman vijānāmi mahat kṛtvā tapo 'vyayam / (21.1) Par.?

tena nārada samprāpto na māṃ śokaḥ prabādhate // (21.2) Par.?