Texts

dhanvantariruvāca / (1.1) Par.?

visarpādinidānaṃ te vakṣye suśruta tacchṛṇu / (1.2) Par.?

syādvisarpo vighātāttu doṣairduṣṭaiśca śothavat // (1.3) Par.?

adhiṣṭhānaṃ ca taṃ prāhurbāhyaṃ tatra bhayācchramāt / (2.1) Par.?

yathottaraṃ ca duḥsādhyastatra doṣo yathāyatham // (2.2) Par.?

prakopanaiḥ prakupitā viśeṣeṇa vidāhibhiḥ / (3.1) Par.?

dehe śīghraṃ viśantīha te 'ntare hi sthitā bahiḥ // (3.2) Par.?

tṛṣṇābhiyogādvegānāṃ viṣamācca pravartanāt / (4.1) Par.?

āśu cāgnibalabhraṃśādato bāhyaṃ visarpayet // (4.2) Par.?

tatra vātātsa vīsarpo vātajvarasamavyathaḥ / (5.1) Par.?

śothasphuraṇanistodabhedāyāsārtiharṣavān // (5.2) Par.?

pittāddrutagatiḥ pittajvaraliṅgo 'tilohitaḥ / (6.1) Par.?

kaphātkaṇḍūyutaḥ snigdhaḥ kaphajvarasamānaruk // (6.2) Par.?

sannipātasamutthāśca sarvaliṅgasamanvitāḥ / (7.1) Par.?

svadoṣaliṅgaiścīyante sarvaiḥ sphoṭairupekṣitāḥ / (7.2) Par.?

te 'pi svedānvimuñcati bibhrato vraṇalakṣaṇam // (7.3) Par.?

vātapittājjvaracchardimūrchātīsāratṛḍbhramaiḥ / (8.1) Par.?

granthibhedāgnisadanatamakārocakair yutaḥ // (8.2) Par.?

karoti sarvamaṅgaṃ ca dīptāṅgārāvakīrṇavat / (9.1) Par.?

yaṃyaṃ deśaṃ visarpaśca visarpati bhavet sa saḥ // (9.2) Par.?

śāntāṅgārāsito nīlo rakto vāśu ca cīyate / (10.1) Par.?

agnidagdha iva sphoṭaiḥ śīghragatvāddrutaṃ sa ca // (10.2) Par.?

marmānusārī vīsarpaḥ syādvāto 'tibalastataḥ / (11.1) Par.?

vyathate 'ṅgaṃ haretsaṃjñāṃ nidrāṃ ca śvāsamīrayet // (11.2) Par.?

hikkāṃ ca sa gato 'vasthāmīdṛśīṃ labhate naraḥ / (12.1) Par.?

kvacinmarmāratigrasto bhūmiśayyāsanādiṣu // (12.2) Par.?

ceṣṭamānastataḥ kliṣṭo manodehapramohavān / (13.1) Par.?

duṣprabodho 'śnute nidrāṃ so 'gnivīsarpa ucyate // (13.2) Par.?

kaphena ruddhaḥ pavano bhittvā taṃ bahudhā kapham / (14.1) Par.?

raktaṃ vā vṛddharaktasya tvakśirāsnāyumāṃsagam // (14.2) Par.?

dūṣayitvā tu dīrghānuvṛttasthūlakharātmikām / (15.1) Par.?

granthīnāṃ kurute mālāṃ saraktāṃ tīvrarugjvarām // (15.2) Par.?

śvāsakāsātisārāsyaśoṣahikkāvamibhramaiḥ / (16.1) Par.?

mohavaivarṇyamūrchāṅgabhaṅgāgnisadanair yutām / (16.2) Par.?

ityayaṃ granthivīsarpaḥ kaphamārutakopajaḥ // (16.3) Par.?

kaphapittājjvaraḥ stambho nidrā tandrā śirorujā / (17.1) Par.?

aṅgāvasādavikṣepau pralāpārocakabhramāḥ // (17.2) Par.?

mūrchāgnihānirbhedo 'sthnāṃ pipāsendriyagauravam / (18.1) Par.?

āmopaveśanaṃ lepaḥ srotasāṃ sa ca sarpati // (18.2) Par.?

prāyeṇāmāśayaṃ gṛhṇannekadeśaṃ na cātiruk / (19.1) Par.?

pīḍakairavakīrṇo 'tipītalohitapāṇḍuraiḥ // (19.2) Par.?

snigdho 'sito mecakābho malinaḥ śothavānguruḥ / (20.1) Par.?

gambhīrapākaḥ prāyoṣmaspṛṣṭaḥ klinno 'vadīryate // (20.2) Par.?

pakvavacchīrṇamāṃsaśca spaṣṭasnāyuśirāgaṇaḥ / (21.1) Par.?

sarvago lakṣaṇaiḥ sarvaiḥ sarvagatvaksamarpaṇaḥ / (21.2) Par.?

śavagandhī ca vīsarpaḥ kardamākhyamuśanti tam // (21.3) Par.?

bāhyahetoḥ kṣatāt kruddhvaḥ saraktaṃ pittamīrayan / (22.1) Par.?

vīsarpaṃ mārutaḥ kuryātkulatthasadṛśaiścitam // (22.2) Par.?

sphoṭaiḥ śothajvararujādāhāḍhyaṃ śyāvaśoṇitam / (23.1) Par.?

pṛthagdoṣais trayaḥ sādhyā dvandvajāścānupadravāḥ // (23.2) Par.?

asādhyāḥ kṛtasarvotthāḥ sarve cākrāntamarmaṇaḥ / (24.1) Par.?

śīrṇasnāyuśirāmāṃsāḥ klinnāśca śavagandhayaḥ // (24.2) Par.?

iti śrīgāruḍe mahāpurāṇe pūrvakhaṇḍe prathamāṃśākhye ācārakāṇḍe vīsarpanidānaṃ nāma triṣaṣṭyadhikaśatatamo 'dhyāyaḥ // (25.1) Par.?