Texts

Help

Select a text:
Bibliography
Select a chapter:
 (no revisions)
Show parallels  Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 6225
  • Click on a sentence to show its analysis
  • Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
bhīṣma uvāca / (1.1) Par.?
ityukto 'bhipraśasyaitat paramarṣestu śāsanam / (1.2) Par.?
mokṣadharmārthasaṃyuktam idaṃ praṣṭuṃ pracakrame // (1.3) Par.?
śuka uvāca / (2.1) Par.?
prajāvāñ śrotriyo yajvā vṛddhaḥ prajño 'nasūyakaḥ / (2.2) Par.?
anāgatam anaitihyaṃ kathaṃ brahmādhigacchati // (2.3) Par.?
tapasā brahmacaryeṇa sarvatyāgena medhayā / (3.1) Par.?
sāṃkhye vā yadi vā yoge etat pṛṣṭo 'bhidhatsva me // (3.2) Par.?
manasaścendriyāṇāṃ cāpyaikāgryaṃ samavāpyate / (4.1) Par.?
yenopāyena puruṣaistacca vyākhyātum arhasi // (4.2) Par.?
vyāsa uvāca / (5.1) Par.?
nānyatra vidyātapasor nānyatrendriyanigrahāt / (5.2) Par.?
nānyatra sarvasaṃtyāgāt siddhiṃ vindati kaścana // (5.3) Par.?
mahābhūtāni sarvāṇi pūrvasṛṣṭiḥ svayaṃbhuvaḥ / (6.1) Par.?
bhūyiṣṭhaṃ prāṇabhṛdgrāme niviṣṭāni śarīriṣu // (6.2) Par.?
bhūmer deho jalāt sāro jyotiṣaścakṣuṣī smṛte / (7.1) Par.?
prāṇāpānāśrayo vāyuḥ kheṣvākāśaṃ śarīriṇām // (7.2) Par.?
krānte viṣṇur bale śakraḥ koṣṭhe 'gnir bhuktam archati / (8.1) Par.?
karṇayoḥ pradiśaḥ śrotre jihvāyāṃ vāk sarasvatī // (8.2) Par.?
karṇau tvak cakṣuṣī jihvā nāsikā caiva pañcamī / (9.1) Par.?
darśanānīndriyoktāni dvārāṇyāhārasiddhaye // (9.2) Par.?
śabdaṃ sparśaṃ tathā rūpaṃ rasaṃ gandhaṃ ca pañcamam / (10.1) Par.?
indriyāṇi pṛthak tvarthānmanaso darśayantyuta // (10.2) Par.?
indriyāṇi mano yuṅkte vaśyān yanteva vājinaḥ / (11.1) Par.?
manaścāpi sadā yuṅkte bhūtātmā hṛdayāśritaḥ // (11.2) Par.?
indriyāṇāṃ tathaivaiṣāṃ sarveṣām īśvaraṃ manaḥ / (12.1) Par.?
niyame ca visarge ca bhūtātmā manasastathā // (12.2) Par.?
indriyāṇīndriyārthāśca svabhāvaścetanā manaḥ / (13.1) Par.?
prāṇāpānau ca jīvaśca nityaṃ deheṣu dehinām // (13.2) Par.?
āśrayo nāsti sattvasya guṇaśabdo na cetanā / (14.1) Par.?
sattvaṃ hi tejaḥ sṛjati na guṇān vai kadācana // (14.2) Par.?
evaṃ saptadaśaṃ dehe vṛtaṃ ṣoḍaśabhir guṇaiḥ / (15.1) Par.?
manīṣī manasā vipraḥ paśyatyātmānam ātmani // (15.2) Par.?
na hyayaṃ cakṣuṣā dṛśyo na ca sarvair apīndriyaiḥ / (16.1) Par.?
manasā saṃpradīptena mahān ātmā prakāśate // (16.2) Par.?
aśabdasparśarūpaṃ tad arasāgandham avyayam / (17.1) Par.?
aśarīraṃ śarīre sve nirīkṣeta nirindriyam // (17.2) Par.?
avyaktaṃ vyaktadeheṣu martyeṣvamaram āśritam / (18.1) Par.?
yo 'nupaśyati sa pretya kalpate brahmabhūyase // (18.2) Par.?
vidyābhijanasampanne brāhmaṇe gavi hastini / (19.1) Par.?
śuni caiva śvapāke ca paṇḍitāḥ samadarśinaḥ // (19.2) Par.?
sa hi sarveṣu bhūteṣu jaṅgameṣu dhruveṣu ca / (20.1) Par.?
vasatyeko mahān ātmā yena sarvam idaṃ tatam // (20.2) Par.?
sarvabhūteṣu cātmānaṃ sarvabhūtāni cātmani / (21.1) Par.?
yadā paśyati bhūtātmā brahma sampadyate tadā // (21.2) Par.?
yāvān ātmani vedātmā tāvān ātmā parātmani / (22.1) Par.?
ya evaṃ satataṃ veda so 'mṛtatvāya kalpate // (22.2) Par.?
sarvabhūtātmabhūtasya sarvabhūtahitasya ca / (23.1) Par.?
devāpi mārge muhyanti apadasya padaiṣiṇaḥ // (23.2) Par.?
śakunīnām ivākāśe jale vāricarasya vā / (24.1) Par.?
yathā gatir na dṛśyeta tathaiva sumahātmanaḥ // (24.2) Par.?
kālaḥ pacati bhūtāni sarvāṇyevātmanātmani / (25.1) Par.?
yasmiṃstu pacyate kālastaṃ na vedeha kaścana // (25.2) Par.?
na tad ūrdhvaṃ na tiryak ca nādho na ca tiraḥ punaḥ / (26.1) Par.?
na madhye pratigṛhṇīte naiva kaścit kutaścana // (26.2) Par.?
sarve 'ntaḥsthā ime lokā bāhyam eṣāṃ na kiṃcana / (27.1) Par.?
yaḥ sahasraṃ samāgacched yathā bāṇo guṇacyutaḥ // (27.2) Par.?
naivāntaṃ kāraṇasyeyād yadyapi syānmanojavaḥ / (28.1) Par.?
tasmāt sūkṣmāt sūkṣmataraṃ nāsti sthūlataraṃ tataḥ // (28.2) Par.?
sarvataḥpāṇipādāntaṃ sarvato'kṣiśiromukham / (29.1) Par.?
sarvataḥśrutimal loke sarvam āvṛtya tiṣṭhati // (29.2) Par.?
tad evāṇor aṇutaraṃ tanmahadbhyo mahattaram / (30.1) Par.?
tad antaḥ sarvabhūtānāṃ dhruvaṃ tiṣṭhanna dṛśyate // (30.2) Par.?
akṣaraṃ ca kṣaraṃ caiva dvaidhībhāvo 'yam ātmanaḥ / (31.1) Par.?
kṣaraḥ sarveṣu bhūteṣu divyaṃ hyamṛtam akṣaram // (31.2) Par.?
navadvāraṃ puraṃ gatvā haṃso hi niyato vaśī / (32.1) Par.?
īśaḥ sarvasya bhūtasya sthāvarasya carasya ca // (32.2) Par.?
hānibhaṅgavikalpānāṃ navānāṃ saṃśrayeṇa ca / (33.1) Par.?
śarīrāṇām ajasyāhur haṃsatvaṃ pāradarśinaḥ // (33.2) Par.?
haṃsoktaṃ cākṣaraṃ caiva kūṭasthaṃ yat tad akṣaram / (34.1) Par.?
tad vidvān akṣaraṃ prāpya jahāti prāṇajanmanī // (34.2) Par.?
Duration=0.33803009986877 secs.