Texts

prajāpatir ha vā idam agra eka evāsa / (1.1) Par.?

sa aikṣata kathaṃ nu prajāyeyeti / (1.2) Par.?

so 'śrāmyat / (1.3) Par.?

sa tapo 'tapyata / (1.4) Par.?

so 'gnim eva mukhāj janayāṃcakre / (1.5) Par.?

tad yad enam mukhād ajanayata tasmād annādo 'gniḥ / (1.6) Par.?

sa yo haivam etam agnim annādaṃ vedānnādo haiva bhavati // (1.7) Par.?

tad vā enam etad agre devānām ajanayata / (2.1) Par.?

tasmād agnir agrir ha vai nāma / (2.2) Par.?

etad yad agnir iti sa jātaḥ pūrvaḥ preyāya / (2.3) Par.?

yo vai pūrva ety agra etīti vai tam āhuḥ / (2.4) Par.?

so evāsyāgnitā // (2.5) Par.?

sa aikṣata prajāpatir annādaṃ vā imam ātmano 'jījane yad agniṃ na vā iha mad anyad annam asti yaṃ vā ayaṃ nādyād iti / (3.1) Par.?

kālvālīkṛtā haiva tarhi pṛthivy āsa / (3.2) Par.?

nauṣadhaya āsur na vanaspatayaḥ / (3.3) Par.?

tad evāsya manasy āsa // (3.4) Par.?

athainam agnir vyāttenopaparyāvavarta / (4.1) Par.?

tasya bhītasya svo mahimāpacakrāma / (4.2) Par.?

vāg vā asya svo mahimā / (4.3) Par.?

vāg asyāpacakrāma / (4.4) Par.?

sa ātmann evāhutim īṣe / (4.5) Par.?

sa udamṛṣṭa / (4.6) Par.?

tad yad udamṛṣṭa tasmād idaṃ cālomakam idaṃ ca / (4.7) Par.?

tatra viveda ghṛtāhutiṃ vaiva payaāhutiṃ vā / (4.8) Par.?

ubhayaṃ ha tv eva tat paya eva // (4.9) Par.?

sā hainaṃ nābhirādhayāṃcakāra / (5.1) Par.?

keśamiśreva hāsa / (5.2) Par.?

tāṃ vyaukṣad oṣa dhayeti / (5.3) Par.?

tata oṣadhayaḥ samabhavan / (5.4) Par.?

tasmād oṣadhayo nāma / (5.5) Par.?

sa dvitīyam udamṛṣṭa / (5.6) Par.?

tatrāparām āhutiṃ viveda ghṛtāhutiṃ vaiva payaāhutiṃ vā / (5.7) Par.?

ubhayaṃ ha tv eva tat paya eva // (5.8) Par.?

sā hainam abhirādhayāṃcakāra / (6.1) Par.?

sa vyacikitsaj juhavānī3 mā hauṣā3m iti / (6.2) Par.?

taṃ svo mahimābhyuvāda juhudhīti / (6.3) Par.?

sa prajāpatir vidāṃcakāra svo vai mā mahimāheti / (6.4) Par.?

sa svāhety evājuhot / (6.5) Par.?

tasmād u svāhety eva hūyate / (6.6) Par.?

tata eṣa udiyāya ya eṣa tapati / (6.7) Par.?

tato 'yaṃ prababhūva yo 'yaṃ pavate / (6.8) Par.?

tata evāgniḥ parāṅ paryāvavarta // (6.9) Par.?

sa hutvā prajāpatiḥ pra cājāyatātsyataś cāgner mṛtyor ātmānam atrāyata / (7.1) Par.?

sa yo haivaṃ vidvān agnihotraṃ juhoty etāṃ haiva prajātim prajāyate yāṃ prajāpatiḥ prājāyataivam u haivātsyato 'gner mṛtyor ātmānaṃ trāyate // (7.2) Par.?

sa yatra mriyate yatrainam agnāv abhyādadhati tad eṣo 'gner adhijāyate / (8.1) Par.?

athāsya śarīram evāgnir dahati / (8.2) Par.?

tad yathā pitur vā mātur vā jāyetaivam eṣo 'gner adhijāyate / (8.3) Par.?

śaśvaddha vā eṣa na sambhavati yo 'gnihotraṃ na juhoti / (8.4) Par.?

tasmād vā agnihotraṃ hotavyam // (8.5) Par.?

tad vā etad eva vicikitsāyai janma / (9.1) Par.?

yat prajāpatir vyacikitsat sa vicikitsañchreyasy adhriyata yaḥ pra cājāyatātsyataś cāgner mṛtyor ātmānam atrāyata / (9.2) Par.?

sa yo haivam etad vicikitsāyai janma veda yaddha kiṃ ca vicikitsati śreyasi haiva dhriyate // (9.3) Par.?

sa hutvā nyamṛṣṭa / (10.1) Par.?

tato vikaṅkataḥ samabhavat / (10.2) Par.?

tasmād eṣa yajñiyo yajñapātrīyo vṛkṣaḥ / (10.3) Par.?

tata ete devānāṃ vīrā ajāyantāgnir yo 'yaṃ pavate sūryaḥ / (10.4) Par.?

sa yo haivam etān devānāṃ vīrān vedāhāsya vīro jāyate // (10.5) Par.?

ta u haita ūcur vayaṃ vai prajāpatim pitaram anusmaḥ / (11.1) Par.?

hanta vayaṃ tat sṛjāmahai yad asmān anvasad iti / (11.2) Par.?

te pariśritya gāyatreṇāpahiṃkāreṇa tuṣṭuvire / (11.3) Par.?

tad yat paryaśrayant sa samudraḥ / (11.4) Par.?

atheyam eva pṛthivy āstāvaḥ // (11.5) Par.?

te stutvā prāñca uccakramuḥ punar ema iti / (12.1) Par.?

devā ed gāṃ sambhūtām / (12.2) Par.?

sā hainān udīkṣya hiṃcakāra / (12.3) Par.?

te devā vidāṃcakrur eṣa sāmno hiṃkāra iti / (12.4) Par.?

apahiṃkāraṃ haiva purā tataḥ sāmāsa / (12.5) Par.?

sa eṣa gavi sāmno hiṃkāraḥ / (12.6) Par.?

tasmād eṣopajīvanīyā / (12.7) Par.?

upajīvanīyo ha vai bhavati ya evam etaṃ gavi sāmno hiṃkāraṃ veda // (12.8) Par.?

te hocur bhadraṃ vā idam ajījanāmahi ye gām ajījanāmahi / (13.1) Par.?

yajño hy eveyam / (13.2) Par.?

no hy ṛte gor yajñas tāyate / (13.3) Par.?

annaṃ hy eveyam / (13.4) Par.?

yaddhi kiṃ cānnaṃ gaur eva tad iti // (13.5) Par.?

tad vā etad evaitāsāṃ nāmaitad yajñasya / (14.1) Par.?

tasmād etat pariharet sādhu puṇyam iti / (14.2) Par.?

bahvyo ha vā asyaitā bhavanty upanāmuka enaṃ yajño bhavati ya evaṃ vidvān etat pariharati sādhu puṇyam iti // (14.3) Par.?

tām u hāgnir abhidadhyau mithuny anayā syām iti / (15.1) Par.?

tāṃ saṃbabhūva / (15.2) Par.?

tasyāṃ retaḥ prāsiñcat / (15.3) Par.?

tat payo 'bhavat / (15.4) Par.?

tasmād etad āmāyāṃ gavi satyāṃ śṛtam / (15.5) Par.?

agner hi retaḥ / (15.6) Par.?

tasmād yadi kṛṣṇāyāṃ yadi rohiṇyāṃ śuklam eva bhavaty agnisaṃkāśam / (15.7) Par.?

agner hi retaḥ / (15.8) Par.?

tasmāt prathamadugdham uṣṇam bhavati / (15.9) Par.?

agner hi retaḥ // (15.10) Par.?

te hocur hantedaṃ juhavāmahā iti / (16.1) Par.?

kasmai na idam prathamāya hoṣyantīti / (16.2) Par.?

mahyam iti haivāgnir uvāca mahyam iti yo 'yam pavate mahyam iti sūryaḥ / (16.3) Par.?

te na saṃpādayāṃcakruḥ / (16.4) Par.?

te hāsampādyocuḥ prajāpatim eva pitaram pratyayāma / (16.5) Par.?

sa yasmai na idam prathamāya hotavyaṃ vakṣyati tasmai na idam prathamāya hoṣyantīti / (16.6) Par.?

te prajāpatim pitaram pratītyocuḥ kasmai na idam prathamāya hoṣyantīti // (16.7) Par.?

sa hovācāgnaye / (17.1) Par.?

agnir anuṣṭhyā svaṃ retaḥ prajanayiṣyate / (17.2) Par.?

tathā prajaniṣyadhva iti / (17.3) Par.?

atha tubhyam iti sūryam / (17.4) Par.?

atha yad eva hūyamānasya vyaśnute tad evaitasya yo 'yam pavata iti / (17.5) Par.?

tad ebhya idam apy etarhi tathaiva juhvaty agnaya eva sāyaṃ sūryāya prātaḥ / (17.6) Par.?

atha yad eva hūyamānasya vyaśnute tad evaitasya yo 'yam pavate // (17.7) Par.?

te hutvā devā imām prajātim prājāyanta yaiṣām iyam prajātir imāṃ vijitiṃ vyajayanta yeyam eṣāṃ vijitiḥ / (18.1) Par.?

imam eva lokam agnir ajayad antarikṣaṃ vāyur divam eva sūryaḥ / (18.2) Par.?

sa yo haivaṃ vidvān agnihotraṃ juhoty etāṃ haiva prajātim prajāyate yām eta etat prājāyantaitāṃ vijitiṃ vijayate yām eta etad vyajayanta / (18.3) Par.?

etair u haiva saloko bhavati ya evaṃ vidvān agnihotraṃ juhoti / (18.4) Par.?

tasmād vā agnihotraṃ hotavyam // (18.5) Par.?