Texts

Help

Select a text:
Bibliography
Select a chapter:
 (no revisions)
Associated topic(s): Vedic metres, prosody, gāyatrī

Show parallels  Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 9498
  • Click on a sentence to show its analysis
  • Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
bhūmir antarikṣaṃ dyaur ityaṣṭāvakṣarāṇi / (1.1) Par.?
bhūmi
n.s.f.
div
n.s.m.
iti
indecl.
∞ aṣṭan
n.p.n.
∞ akṣara.
n.p.n.
root
aṣṭākṣaraṃ ha vā ekaṃ gāyatryai padam / (1.2) Par.?
∞ akṣara
n.s.n.
root
ha
indecl.
vai
indecl.
eka
n.s.n.
gāyatrī
d.s.f.
pada.
n.s.n.
etad u haivāsyā etat / (1.3) Par.?
etad
n.s.n.
u
indecl.
ha
indecl.
∞ eva
indecl.
∞ idam
g.s.f.
etad.
n.s.n.
root
sa yāvad eṣu triṣu lokeṣu tāvaddha jayati yo 'syā etad evaṃ padaṃ veda // (1.4) Par.?
tad
n.s.m.
yāvat
n.s.n.
idam
l.p.m.
tri
l.p.m.
loka
l.p.m.
tāvat
ac.s.n.
∞ ha
indecl.
ji,
3. sg., Pre. ind.
root
yad
n.s.m.
idam
g.s.f.
etad
ac.s.n.
evam
indecl.
pada
ac.s.n.
vid.
3. sg., Perf.
ṛco yajūṃṣi sāmānītyaṣṭāvakṣarāṇi / (2.1) Par.?
ṛc
n.p.f.
yajus
n.p.n.
sāman
n.p.n.
∞ iti
indecl.
∞ aṣṭan
n.p.n.
∞ akṣara.
n.p.n.
root
aṣṭākṣaraṃ ha vā ekaṃ gāyatryai padam / (2.2) Par.?
∞ akṣara
n.s.n.
root
ha
indecl.
vai
indecl.
eka
n.s.n.
gāyatrī
d.s.f.
pada.
n.s.n.
etad u haivāsyā etat / (2.3) Par.?
etad
n.s.n.
u
indecl.
ha
indecl.
∞ eva
indecl.
∞ idam
g.s.f.
etad.
n.s.n.
root
sa yāvatīyaṃ trayī vidyā tāvaddha jayati yo 'syā etad evaṃ padaṃ veda // (2.4) Par.?
tad
n.s.m.
yāvat
n.s.f.
∞ idam
n.s.f.
trayī
n.s.f.
vidyā,
n.s.f.
tāvat
ac.s.n.
∞ ha
indecl.
ji,
3. sg., Pre. ind.
root
yad
n.s.m.
idam
g.s.f.
etad
ac.s.n.
evam
indecl.
pada
ac.s.n.
vid.
3. sg., Perf.
prāṇo 'pāno vyāna ity aṣṭāvakṣarāṇi / (3.1) Par.?
prāṇa
n.s.m.
apāna
n.s.m.
vyāna
n.s.m.
iti
indecl.
aṣṭan
n.p.n.
∞ akṣara.
n.p.n.
root
aṣṭākṣaraṃ ha vā ekaṃ gāyatryai padam / (3.2) Par.?
∞ akṣara
n.s.n.
root
ha
indecl.
vai
indecl.
eka
n.s.n.
gāyatrī
d.s.f.
pada.
n.s.n.
etad u haivāsyā etat / (3.3) Par.?
etad
n.s.n.
u
indecl.
ha
indecl.
∞ eva
indecl.
∞ idam
g.s.f.
etad.
n.s.n.
root
sa yāvad idaṃ prāṇi tāvaddha jayati yo 'syā etad evaṃ padaṃ veda / (3.4) Par.?
tad
n.s.m.
yāvat
n.s.n.
idam
n.s.n.
prāṇin,
n.s.n.
tāvat
ac.s.n.
∞ ha
indecl.
ji,
3. sg., Pre. ind.
root
yad
n.s.m.
idam
g.s.f.
etad
ac.s.n.
evam
indecl.
pada
ac.s.n.
vid.
3. sg., Perf.
athāsyā etad eva turīyaṃ darśataṃ padaṃ parorajā ya eṣa tapati / (3.5) Par.?
atha
indecl.
∞ idam
g.s.f.
etad
n.s.n.
eva
indecl.
turīya
n.s.n.
darśata
n.s.n.
pada,
n.s.n.
root
parorajas
n.s.m.
yad
n.s.m.
etad
n.s.m.
tap.
3. sg., Pre. ind.
yad vai caturthaṃ tat turīyam / (3.6) Par.?
yad
n.s.n.
vai
indecl.
caturtha,
n.s.n.
tad
n.s.n.
turīya.
n.s.n.
root
darśataṃ padam iti dadṛśa iva hy eṣaḥ / (3.7) Par.?
darśata
n.s.n.
pada.
n.s.n.
root
iti
indecl.
dṛś
3. sg., Perf.
root
iva
indecl.
hi
indecl.
etad.
n.s.m.
parorajā iti sarvam u hyevaiṣa raja upary upari tapati / (3.8) Par.?
parorajas
n.s.m.
root
iti.
indecl.
sarva
ac.s.n.
u
indecl.
hi
indecl.
∞ eva
indecl.
∞ etad
n.s.m.
rajas
ac.s.n.
upari
indecl.
upari
indecl.
tap.
3. sg., Pre. ind.
root
evaṃ haiva śriyā yaśasā tapati yo 'syā etad evaṃ padaṃ veda // (3.9) Par.?
evam
indecl.
ha
indecl.
∞ eva
indecl.
śrī
i.s.f.
yaśas
i.s.n.
tap,
3. sg., Pre. ind.
root
yad
n.s.m.
idam
g.s.f.
etad
ac.s.n.
evam
indecl.
pada
ac.s.n.
vid.
3. sg., Perf.
saiṣā gāyatryetasmiṃsturīye darśate pade parorajasi pratiṣṭhitā / (4.1) Par.?
tad
n.s.f.
∞ etad
n.s.f.
gāyatrī
n.s.f.
∞ etad
l.s.n.
∞ turīya
l.s.n.
darśata
l.s.n.
pada
l.s.n.
parorajas
l.s.m.
pratiṣṭhā.
PPP, n.s.f.
root
tad vai tat satye pratiṣṭhitam / (4.2) Par.?
tad
n.s.n.
vai
indecl.
tad
n.s.n.
satya
l.s.n.
pratiṣṭhā.
PPP, n.s.n.
root
cakṣur vai satyam / (4.3) Par.?
cakṣus
n.s.n.
root
vai
indecl.
satya
n.s.n.
cakṣur hi vai satyam / (4.4) Par.?
cakṣus
n.s.n.
root
hi
indecl.
vai
indecl.
satya
n.s.n.
tasmād yad idānīṃ dvau vivadamānāveyātam aham adarśam aham aśrauṣam iti / (4.5) Par.?
tasmāt
indecl.
← śraddhā (4.7) [advmod]
yat
indecl.
idānīm
indecl.
dvi
n.d.m.
vivad
Pre. ind., n.d.m.
∞ e,
2. du., Pre. opt.
← śraddhā (4.7) [advcl]
mad
n.s.a.
dṛś,
1. sg., them. aor.
mad
n.s.a.
śru
1. sg., s-aor.
iti.
indecl.
ya evaṃ brūyād aham adarśam iti / (4.6) Par.?
yad
n.s.m.
evam
indecl.
brū,
3. sg., Pre. opt.
← tad (4.7) [acl]
mad
n.s.a.
dṛś
1. sg., them. aor.
iti,
indecl.
tasmā eva śraddadhyāma / (4.7) Par.?
tad
d.s.m.
→ brū (4.6) [acl:rel]
eva
indecl.
śraddhā.
1. pl., Pre. opt.
root
→ tasmāt (4.5) [advmod]
→ e (4.5) [advcl:cond]
tad vai tat satyaṃ bale pratiṣṭhitam / (4.8) Par.?
tad
ac.s.n.
vai
indecl.
tad
n.s.n.
satya
n.s.n.
bala
l.s.n.
pratiṣṭhā.
PPP, n.s.n.
root
prāṇo vai balam / (4.9) Par.?
prāṇa
n.s.m.
root
vai
indecl.
bala.
n.s.n.
tat prāṇe pratiṣṭhitam / (4.10) Par.?
tad
n.s.n.
prāṇa
l.s.m.
pratiṣṭhā.
PPP, n.s.n.
root
tasmād āhur balaṃ satyād ogīya iti / (4.11) Par.?
tasmāt
indecl.
ah.
3. pl., Perf.
root
bala
n.s.n.
satya
ab.s.n.
ogīyas
n.s.n.
iti.
indecl.
evamveṣā gāyatryadhyātmaṃ pratiṣṭhitā / (4.12) Par.?
evam
indecl.
∞ u
indecl.
∞ etad
n.s.f.
gāyatrī
n.s.f.
∞ adhyātma
ac.s.n.
pratiṣṭhā.
PPP, n.s.f.
root
sā haiṣā gayāṃs tatre / (4.13) Par.?
tad
n.s.f.
ha
indecl.
∞ etad
n.s.f.
gaya
ac.p.m.
tṛ.
3. sg., Perf.
root
prāṇā vai gayāḥ / (4.14) Par.?
prāṇa
n.p.m.
root
vai
indecl.
gaya.
n.p.m.
tat prāṇāṃs tatre / (4.15) Par.?
tad
ac.s.n.
prāṇa
ac.p.m.
tṛ.
3. sg., Perf.
root
tad yad gayāṃstatre tasmādgāyatrī nāma / (4.16) Par.?
tad
ac.s.n.
yat
indecl.
gaya
ac.p.m.
∞ tṛ
3. sg., Perf.
tasmāt
indecl.
∞ gāyatrī
n.s.f.
root
nāma.
indecl.
sa yām evāmūṃ sāvitrīm anvāhaiṣaiva sā / (4.17) Par.?
tad
n.s.m.
yad
ac.s.f.
eva
indecl.
∞ adas
ac.s.f.
sāvitrī
ac.s.f.
anvah
3. sg., Perf.
∞ etad
n.s.f.
∞ eva
indecl.
tad.
n.s.f.
root
sa yasmā anvāha tasya prāṇāṃs trāyate // (4.18) Par.?
tad
n.s.m.
yad
d.s.m.
anvah,
3. sg., Perf.
tad
g.s.m.
prāṇa
ac.p.m.
trā.
3. sg., Pre. ind.
root
tāṃ haitām eke sāvitrīm anuṣṭubham anvāhuḥ / (5.1) Par.?
tad
ac.s.f.
ha
indecl.
∞ etad
ac.s.f.
eka
n.p.m.
sāvitrī
ac.s.f.
anvah.
3. pl., Perf.
root
vāg anuṣṭup / (5.2) Par.?
vāc
n.s.f.
root
→ anubrū (5.3) [parataxis]
etad vācam anubrūma iti / (5.3) Par.?
etad
ac.s.n.
vāc
ac.s.f.
anubrū
1. pl., Pre. ind.
← vāc (5.2) [parataxis]
iti.
indecl.
na tathā kuryāt / (5.4) Par.?
na
indecl.
tathā
indecl.
kṛ.
3. sg., Pre. opt.
root
gāyatrīm eva sāvitrīm anubrūyāt / (5.5) Par.?
gāyatrī
ac.s.f.
eva
indecl.
sāvitrī
ac.s.f.
anubrū.
3. sg., Pre. opt.
root
yadi ha vā apy evaṃvid bahv iva pratigṛhṇāti na haiva tad gāyatryā ekaṃ cana padaṃ prati // (5.6) Par.?
yadi
indecl.
ha
indecl.
vai
indecl.
api
indecl.
evaṃvid
n.s.m.
bahu
ac.s.n.
iva
indecl.
pratigrah,
3. sg., Pre. ind.
na
indecl.
ha
indecl.
∞ eva
indecl.
tad
n.s.n.
gāyatrī
g.s.f.
eka
ac.s.n.
cana
indecl.
pada
ac.s.n.
root
prati.
indecl.
sa ya imāṃstrīṃllokān pūrṇān pratigṛhṇīyāt so 'syā etat prathamaṃ padam āpnuyāt / (6.1) Par.?
tad
n.s.m.
yad
n.s.m.
idam
ac.p.m.
∞ tri
ac.p.m.
∞ loka
ac.p.m.
pṛ
PPP, ac.p.m.
pratigrah,
3. sg., Pre. opt.
tad
n.s.m.
idam
g.s.f.
etad
ac.s.n.
prathama
ac.s.n.
pada
ac.s.n.
āp.
3. sg., Pre. opt.
root
atha yāvatīyaṃ trayī vidyā yas tāvat pratigṛhṇīyāt so 'syā etad dvitīyaṃ padam āpnuyāt / (6.2) Par.?
atha
indecl.
yāvat
n.s.f.
∞ idam
n.s.f.
trayī
n.s.f.
vidyā,
n.s.f.
yad
n.s.m.
tāvat
ac.s.n.
pratigrah,
3. sg., Pre. opt.
tad
n.s.m.
idam
g.s.f.
etad
ac.s.n.
dvitīya
ac.s.n.
pada
ac.s.n.
āp.
3. sg., Pre. opt.
root
atha yāvad idaṃ prāṇi yas tāvat pratigṛhṇīyāt so 'syā etat tṛtīyaṃ padam āpnuyāt / (6.3) Par.?
atha
indecl.
yāvat
n.s.n.
idam
n.s.n.
prāṇin,
n.s.n.
yad
n.s.m.
tāvat
ac.s.n.
pratigrah,
3. sg., Pre. opt.
tad
n.s.m.
idam
g.s.f.
etad
ac.s.n.
tṛtīya
ac.s.n.
pada
ac.s.n.
āp.
3. sg., Pre. opt.
root
athāsyā etad eva turīyaṃ darśataṃ padaṃ parorajā ya eṣa tapati / (6.4) Par.?
atha
indecl.
∞ idam
g.s.f.
etad
n.s.n.
eva
indecl.
turīya
n.s.n.
darśata
n.s.n.
pada,
n.s.n.
root
parorajas
n.s.m.
yad
n.s.m.
etad
n.s.m.
tap.
3. sg., Pre. ind.
naiva kenacanāpyam / (6.5) Par.?
na
indecl.
∞ eva
indecl.
kaścana
i.s.m.
∞ āp.
Ger., n.s.n.
root
kuta u etāvat pratigṛhṇīyāt // (6.6) Par.?
kutas
indecl.
u
indecl.
etāvat
ac.s.n.
pratigrah.
3. sg., Pre. opt.
root
tasyā upasthānam / (7.1) Par.?
tad
g.s.f.
upasthāna.
n.s.n.
root
gāyatry asy ekapadī dvipadī tripadī catuṣpadī / (7.2) Par.?
gāyatrī
n.s.f.
root
as
2. sg., Pre. ind.
ekapada
n.s.f.
dvipada
n.s.f.
tripadī
n.s.f.
apad asi / (7.3) Par.?
a
indecl.
∞ pad
n.s.f.
root
as.
2. sg., Pre. ind.
na hi padyase / (7.4) Par.?
na
indecl.
hi
indecl.
pad.
2. sg., Pre. ind.
root
namas te turīyāya darśatāya padāya parorajase / (7.5) Par.?
namas
n.s.n.
tvad
d.s.a.
root
turīya
d.s.m.
darśata
d.s.m.
pada
d.s.m.
parorajas.
d.s.m.
asāv ado mā prāpad iti / (7.6) Par.?
adas
n.s.m.
adas
ac.s.n.

indecl.
prāp
3. sg., Aor. inj.
→ samṛddhin (7.7) [conj]
← dviṣ (7.7) [advcl]
iti.
indecl.
yaṃ dviṣyād asāv asmai kāmo mā samṛddhīti vā / (7.7) Par.?
yad
ac.s.m.
dviṣ,
3. sg., Pre. opt.
→ prāp (7.6) [advcl:ccomp]
← idam (7.8) [acl]
adas
n.s.m.
idam
d.s.m.
kāma
n.s.m.

indecl.
samṛddhin
n.s.m.
← prāp (7.6) [conj]
∞ iti
indecl.
,
indecl.
na haivāsmai sa kāmaḥ samṛdhyate yasmā evam upatiṣṭhate / (7.8) Par.?
na
indecl.
ha
indecl.
∞ eva
indecl.
∞ idam
d.s.m.
→ dviṣ (7.7) [acl:rel]
tad
n.s.m.
kāma
n.s.m.
samṛdh,
3. sg., Ind. pass.
root
yad
d.s.m.
evam
indecl.
upasthā.
3. sg., Pre. ind.
aham adaḥ prāpam iti vā // (7.9) Par.?
mad
n.s.a.
adas
ac.s.n.
prāp
1. sg., Aor. inj.
root
iti
indecl.
.
indecl.
etaddha vai tajjanako vaideho buḍilam āśvatarāśvim uvāca yan nu ho tad gāyatrīvid abrūthāḥ / (8.1) Par.?
etad
ac.s.n.
∞ ha
indecl.
vai
indecl.
tad
ac.s.n.
∞ janaka
n.s.m.
vaideha
n.s.m.
buḍila
ac.s.m.
vac.
3. sg., Perf.
root
yad
ac.s.n.
nu
indecl.
ho
indecl.
tad
ac.s.n.
∞ vid
n.s.m.
brū.
2. sg., Impf.
→ vah (8.2) [parataxis]
atha kathaṃ hastībhūto vahasīti / (8.2) Par.?
atha
indecl.
katham
indecl.
hastībhū
PPP, n.s.m.
vah
2. sg., Pre. ind.
← brū (8.1) [parataxis]
∞ iti.
indecl.
mukhaṃ hy asyāḥ samrāṇ na vidāṃcakāreti hovāca / (8.3) Par.?
mukha
ac.s.n.
hi
indecl.
idam
g.s.f.
samrāj
v.s.m.
na
indecl.
vid
3. sg., per. perf.
∞ iti.
indecl.
ha
indecl.
∞ vac.
3. sg., Perf.
root
tasyā agnir eva mukham / (8.4) Par.?
tad
g.s.f.
agni
n.s.m.
root
eva
indecl.
mukha.
n.s.n.
yadi ha vā api bahv ivāgnāv abhyādadhati sarvam eva tat saṃdahati / (8.5) Par.?
yadi
indecl.
ha
indecl.
vai
indecl.
api
indecl.
bahu
ac.s.n.
iva
indecl.
∞ agni
l.s.m.
abhyādhā,
3. pl., Pre. ind.
sarva
ac.s.n.
eva
indecl.
tad
ac.s.n.
saṃdah.
3. sg., Pre. ind.
root
evaṃ haivaivaṃvid yady api bahv iva pāpaṃ kurute sarvam eva tat saṃpsāya śuddhaḥ pūto 'jaro 'mṛtaḥ sambhavati // (8.6) Par.?
evam
indecl.
ha
indecl.
∞ eva
indecl.
∞ evaṃvid
n.s.m.
yadi
indecl.
api
indecl.
bahu
ac.s.n.
iva
indecl.
pāpa
ac.s.n.
kṛ,
3. sg., Pre. ind.
sarva
ac.s.n.
eva
indecl.
tad
ac.s.n.
saṃpsā
Abs., indecl.
śudh
PPP, n.s.m.

PPP, n.s.m.
ajara
n.s.m.
amṛta
n.s.m.
sambhū.
3. sg., Pre. ind.
root
Duration=0.46378707885742 secs.