Texts

dhanvantariruvāca / (1.1) Par.?

atīsāragrahaṇyośca nidānaṃ vacmi suśruta / (1.2) Par.?

doṣairvyastaiḥ samastaiśca bhayācchokācca ṣaḍvidhaḥ // (1.3) Par.?

atīsāraḥ sa sutarāṃ jāyate 'tyambupānataḥ / (2.1) Par.?

viśuṣkānnavasāsnehatilapiṣṭavirūḍhakaiḥ // (2.2) Par.?

madyarūkṣātimātrādirasātisnehavibhramāt / (3.1) Par.?

kṛmighoṣavirodhācca tadvidheḥ kupitānilaḥ // (3.2) Par.?

visraṃsayatyadhovātaṃ hatvā tenaiva cānalam / (4.1) Par.?

vyāpāryānnaśakṛtkoṣṭhapurīṣadravatādayaḥ // (4.2) Par.?

prakalpate 'tīsārasya lakṣaṇaṃ tasya bhāvinaḥ / (5.1) Par.?

bhedo hṛdgudakoṣṭheṣu gātrasvedo malagrahaḥ // (5.2) Par.?

ādhmānamavipākaśca tatra vātena vijvaram / (6.1) Par.?

alpālpaṃ śabdaśūnyāḍhyaṃ viruddhamupaveśyate // (6.2) Par.?

rūkṣaṃ saphenamacchaṃ ca gṛhītaṃ va muhurmuhuḥ / (7.1) Par.?

tathādagdhagadābhāsaṃ picchilaṃ parikartayan // (7.2) Par.?

saśuṣkabhraṣṭapāyuśca hṛṣṭaromā viniśvasan / (8.1) Par.?

pittena pītam aśitaṃ hāridraṃ śādvalaprabham // (8.2) Par.?

saraktamatidurgandhaṃ tṛṇmūrchāsvedadāhavān / (9.1) Par.?

saśūlapāyusantāpapākavāñchleṣmaṇā ghanam // (9.2) Par.?

picchilaṃ tatrānusāramalpālpaṃ sapravāhikam / (10.1) Par.?

saromaharṣaḥ sekleśo gurubastigudodaraḥ // (10.2) Par.?

kṛte 'pyakṛtasaṅgaśca sarvātmā sarvalakṣaṇaḥ / (11.1) Par.?

bhayena kṣubhite citte śāyite drāvayet sakṛt // (11.2) Par.?

vāyustato nivāryeta kṣipramuṣṇaṃ dravaṃ plavam / (12.1) Par.?

vātapitte samaṃ liṅgamāhustadvacca śokataḥ // (12.2) Par.?

atīsāraḥ samāsena dvedhā sāmo nirāmakaḥ / (13.1) Par.?

sāsṛgjātaṃ rasadrogo gauravād apsu muñcati / (13.2) Par.?

śakṛddurgandhamāṭopaviṣṭambhārtiprasekinaḥ // (13.3) Par.?

viparīto nirāmastu kaphātko 'pi na majjati / (14.1) Par.?

atīsāreṣu yo nāti yatnavān grahaṇīgadaḥ // (14.2) Par.?

tasya syād agninirvāṇakāryair atyarthasaṃcitaiḥ / (15.1) Par.?

sāmaṃ śakṛnnirāmaṃ vā jīrṇaṃ yenātisāryate // (15.2) Par.?

so 'tisāro 'tisaraṇād āśukārī svabhāvataḥ / (16.1) Par.?

sāmaṃ śīrṇam ajīrṇena jīrṇe pakvaṃ tu naiva ca // (16.2) Par.?

cirakṛd grahaṇīdoṣaḥ sañcayāṃścopaveśayet / (17.1) Par.?

akasmād vārasur vedham akasmāt sandhinī muhuḥ / (17.2) Par.?

sa caturdhā pṛthagdoṣaiḥ sannipātācca jāyate // (17.3) Par.?

prāgrūpāṅgasya sadanaṃ cirāt pavana alpakaḥ / (18.1) Par.?

praseko vaktravairasyamarucis tṛṭśramo bhramaḥ // (18.2) Par.?

ābaddhodaratā chardiḥ karṇake 'pyanukūjakam / (19.1) Par.?

sāmānyalakṣaṇaṃ kārśyaṃ vamakastamako jvaraḥ // (19.2) Par.?

mūrchā śiroruviṣṭambhaḥ śvayathuḥ karapādayoḥ / (20.1) Par.?

tandrānilāt tāluśoṣas timiraṃ karṇayoḥ svanaḥ // (20.2) Par.?

pārśvoruvaṅkṣaṇagrīvārujā tīkṣṇaviṣūcikā / (21.1) Par.?

rugṇeṣu vṛddhiḥ sarveṣu kṣuttṛṣṇāparihartrikā // (21.2) Par.?

jīrṇe jīryati cādhmānaṃ bhukte svāsthyaṃ samaśnute / (22.1) Par.?

vātāddhṛdrogagulmārśaḥplīhapāṇḍuraśaṅkitāḥ // (22.2) Par.?

cirādduḥkhaṃ dravaṃ śuṣkaṃ tundāraṃ śabdaphenavat / (23.1) Par.?

punaḥ punaḥ sṛjed varcaṃ pāyurucchvāsakāsavān // (23.2) Par.?

pītena pītanīlābhaṃ pītābhaṃ sṛjati dravam / (24.1) Par.?

pūtyamlodgārahṛtkaṇṭhadāhārucitṛḍarditaḥ // (24.2) Par.?

śleṣmaṇā pacyate duḥkhe manaśchardirarocakaḥ / (25.1) Par.?

āsyopadāhaniṣṭhīvakāsahṛllāsapīnasāḥ // (25.2) Par.?

hṛdayaṃ manyate styānamudaraṃ stimitaṃ guru / (26.1) Par.?

udgāro duṣṭamadhuraḥ sadanaṃ sapraharṣaṇam // (26.2) Par.?

saṃbhinnaśleṣmasaṃśliṣṭaguru cāmlaiḥ pravartacam / (27.1) Par.?

akṛśasyāpi daurbalyaṃ sarvaje sarvadarśanam // (27.2) Par.?

vibhāge 'ṅgasya ye proktāḥ pipāsādyāstrayo malāḥ / (28.1) Par.?

te 'pyasya grahaṇīdoṣāḥ samanteṣvasti kāraṇam // (28.2) Par.?

vātavyādhyaśmarīkuṣṭhamehodarabhagandaram / (29.1) Par.?

arśāṃsi grahaṇītyaṣṭau mahārogāḥ sudustarāḥ // (29.2) Par.?

iti śrīgāruḍe mahāpurāṇe pūrvakhaṇḍe prathamāṃśākhye ācārakāṇḍe 'tisāranidānaṃ nāma saptapañcāśaduttaraśatamo 'dhyāyaḥ // (30.1) Par.?