Texts

saṃjaya uvāca / (1.1) Par.?

saṃnivṛtte balaughe tu śālvo mlecchagaṇādhipaḥ / (1.2) Par.?

abhyavartata saṃkruddhaḥ pāṇḍūnāṃ sumahad balam // (1.3) Par.?

āsthāya sumahānāgaṃ prabhinnaṃ parvatopamam / (2.1) Par.?

dṛptam airāvataprakhyam amitragaṇamardanam // (2.2) Par.?

yo 'sau mahābhadrakulaprasūtaḥ supūjito dhārtarāṣṭreṇa nityam / (3.1) Par.?

sukalpitaḥ śāstraviniścayajñaiḥ sadopavāhyaḥ samareṣu rājan // (3.2) Par.?

tam āsthito rājavaro babhūva yathodayasthaḥ savitā kṣapānte / (4.1) Par.?

sa tena nāgapravareṇa rājann abhyudyayau pāṇḍusutān samantāt / (4.2) Par.?

śitaiḥ pṛṣatkair vidadāra cāpi mahendravajrapratimaiḥ sughoraiḥ // (4.3) Par.?

tataḥ śarān vai sṛjato mahāraṇe yodhāṃśca rājannayato yamāya / (5.1) Par.?

nāsyāntaraṃ dadṛśuḥ sve pare vā yathā purā vajradharasya daityāḥ // (5.2) Par.?

te pāṇḍavāḥ somakāḥ sṛñjayāśca tam eva nāgaṃ dadṛśuḥ samantāt / (6.1) Par.?

sahasraśo vai vicarantam ekaṃ yathā mahendrasya gajaṃ samīpe // (6.2) Par.?

saṃdrāvyamāṇaṃ tu balaṃ pareṣāṃ parītakalpaṃ vibabhau samantāt / (7.1) Par.?

naivāvatasthe samare bhṛśaṃ bhayād vimardamānaṃ tu parasparaṃ tadā // (7.2) Par.?

tataḥ prabhagnā sahasā mahācamūḥ sā pāṇḍavī tena narādhipena / (8.1) Par.?

diśaścatasraḥ sahasā pradhāvitā gajendravegaṃ tam apārayantī // (8.2) Par.?

dṛṣṭvā ca tāṃ vegavatā prabhagnāṃ sarve tvadīyā yudhi yodhamukhyāḥ / (9.1) Par.?

apūjayaṃstatra narādhipaṃ taṃ dadhmuśca śaṅkhāñ śaśisaṃnikāśān // (9.2) Par.?

śrutvā ninādaṃ tvatha kauravāṇāṃ harṣād vimuktaṃ saha śaṅkhaśabdaiḥ / (10.1) Par.?

senāpatiḥ pāṇḍavasṛñjayānāṃ pāñcālaputro na mamarṣa roṣāt // (10.2) Par.?

tatastu taṃ vai dviradaṃ mahātmā pratyudyayau tvaramāṇo jayāya / (11.1) Par.?

jambho yathā śakrasamāgame vai nāgendram airāvaṇam indravāhyam // (11.2) Par.?

tam āpatantaṃ sahasā tu dṛṣṭvā pāñcālarājaṃ yudhi rājasiṃhaḥ / (12.1) Par.?

taṃ vai dvipaṃ preṣayāmāsa tūrṇaṃ vadhāya rājan drupadātmajasya // (12.2) Par.?

sa taṃ dvipaṃ sahasābhyāpatantam avidhyad arkapratimaiḥ pṛṣatkaiḥ / (13.1) Par.?

karmāradhautair niśitair jvaladbhir nārācamukhyaistribhir ugravegaiḥ // (13.2) Par.?

tato 'parān pañca śitānmahātmā nārācamukhyān visasarja kumbhe / (14.1) Par.?

sa taistu viddhaḥ paramadvipo raṇe tadā parāvṛtya bhṛśaṃ pradudruve // (14.2) Par.?

taṃ nāgarājaṃ sahasā praṇunnaṃ vidrāvyamāṇaṃ ca nigṛhya śālvaḥ / (15.1) Par.?

tottrāṅkuśaiḥ preṣayāmāsa tūrṇaṃ pāñcālarājasya rathaṃ pradiśya // (15.2) Par.?

dṛṣṭvāpatantaṃ sahasā tu nāgaṃ dhṛṣṭadyumnaḥ svarathācchīghram eva / (16.1) Par.?

gadāṃ pragṛhyāśu javena vīro bhūmiṃ prapanno bhayavihvalāṅgaḥ // (16.2) Par.?

sa taṃ rathaṃ hemavibhūṣitāṅgaṃ sāśvaṃ sasūtaṃ sahasā vimṛdya / (17.1) Par.?

utkṣipya hastena tadā mahādvipo vipothayāmāsa vasuṃdharātale // (17.2) Par.?

pāñcālarājasya sutaṃ sa dṛṣṭvā tadārditaṃ nāgavareṇa tena / (18.1) Par.?

tam abhyadhāvat sahasā javena bhīmaḥ śikhaṇḍī ca śineśca naptā // (18.2) Par.?

śaraiśca vegaṃ sahasā nigṛhya tasyābhito 'bhyāpatato gajasya / (19.1) Par.?

sa saṃgṛhīto rathibhir gajo vai cacāla tair vāryamāṇaśca saṃkhye // (19.2) Par.?

tataḥ pṛṣatkān pravavarṣa rājā sūryo yathā raśmijālaṃ samantāt / (20.1) Par.?

tenāśugair vadhyamānā rathaughāḥ pradudruvustatra tatastu sarve // (20.2) Par.?

tat karma śālvasya samīkṣya sarve pāñcālamatsyā nṛpa sṛñjayāśca / (21.1) Par.?

hāhākārair nādayantaḥ sma yuddhe dvipaṃ samantād rurudhur narāgryāḥ // (21.2) Par.?

pāñcālarājastvaritastu śūro gadāṃ pragṛhyācalaśṛṅgakalpām / (22.1) Par.?

asaṃbhramaṃ bhārata śatrughātī javena vīro 'nusasāra nāgam // (22.2) Par.?

tato 'tha nāgaṃ dharaṇīdharābhaṃ madaṃ sravantaṃ jaladaprakāśam / (23.1) Par.?

gadāṃ samāvidhya bhṛśaṃ jaghāna pāñcālarājasya sutastarasvī // (23.2) Par.?

sa bhinnakumbhaḥ sahasā vinadya mukhāt prabhūtaṃ kṣatajaṃ vimuñcan / (24.1) Par.?

papāta nāgo dharaṇīdharābhaḥ kṣitiprakampāccalito yathādriḥ // (24.2) Par.?

nipātyamāne tu tadā gajendre hāhākṛte tava putrasya sainye / (25.1) Par.?

sa śālvarājasya śinipravīro jahāra bhallena śiraḥ śitena // (25.2) Par.?

hṛtottamāṅgo yudhi sātvatena papāta bhūmau saha nāgarājñā / (26.1) Par.?

yathādriśṛṅgaṃ sumahat praṇunnaṃ vajreṇa devādhipacoditena // (26.2) Par.?