Texts

Help

Select a text:
Bibliography
Select a chapter:
 (no revisions)
Associated topic(s): Shivaism, Śiva, Sāṃkhya

Show parallels  Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 5964
  • Click on a sentence to show its analysis
  • Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
svabhāvam eke kavayo vadanti kālaṃ tathānye parimuhyamānāḥ / (1.1) Par.?
svabhāva
ac.s.m.
eka
n.p.m.
kavi
n.p.m.
vad,
3. pl., Pre. ind.
root
kāla
ac.s.m.
tathā
indecl.
∞ anya
n.p.m.
parimuh.
Ind. pass., n.p.m.
devasyaiṣa mahimā tu loke yenedaṃ bhrāmyate brahmacakram // (1.2) Par.?
deva
g.s.m.
∞ etad
n.s.m.
mahiman
n.s.m.
root
tu
indecl.
loka,
l.s.m.
yad
i.s.m.
∞ idam
n.s.n.
bhrāmay
3. sg., Ind. pass.
brahman
comp.
∞ cakra.
n.s.n.
yenāvṛtaṃ nityam idaṃ hi sarvaṃ jñaḥ kālakāro guṇī sarvavidyaḥ / (2.1) Par.?
yad
i.s.m.
∞ āvṛ
PPP, n.s.n.
← tad (2.2) [acl]
nityam
indecl.
idam
n.s.n.
hi
indecl.
sarva,
n.s.n.
jña
n.s.m.
kāla
comp.
∞ kāra
n.s.m.
guṇin
n.s.m.
sarva
comp.
∞ vidyā
n.s.m.
teneśitaṃ karma vivartate ha pṛthivyāptejo'nilakhāni cintyam // (2.2) Par.?
tad
i.s.m.
→ āvṛ (2.1) [acl:rel]
∞ īś
PPP, n.s.n.
karman
n.s.n.
vivṛt
3. sg., Pre. ind.
root
ha
indecl.
∞ ap
comp.
∞ tejas
comp.
∞ anila
comp.
∞ kha
n.p.n.
cintay.
Ger., n.s.n.
tat karma kṛtvā vinivartya bhūyas tattvasya tattvena sametya yogam / (3.1) Par.?
tad
ac.s.n.
karman
ac.s.n.
kṛ,
Abs., indecl.
→ ārabh (4.1) [conj]
← viniyojay (4.1) [advcl]
vinivartay
Abs., indecl.
bhūyas,
indecl.
tattva
g.s.n.
tattva
i.s.n.
same
Abs., indecl.
→ eka (3.2) [conj]
yoga
ac.s.m.
ekena dvābhyāṃ tribhir aṣṭabhir vā kālena caivātmaguṇaiś ca sūkṣmaiḥ // (3.2) Par.?
eka
i.s.m.
← same (3.1) [conj]
dvi
i.d.m.
tri
i.p.m.
aṣṭan
i.p.m.

indecl.
kāla
i.s.m.
ca
indecl.
∞ eva
indecl.
∞ ātman
comp.
∞ guṇa
i.p.m.
ca
indecl.
sūkṣma,
i.p.m.
ārabhya karmāṇi guṇānvitāni bhāvāṃś ca sarvān viniyojayed yaḥ / (4.1) Par.?
ārabh
Abs., indecl.
← kṛ (3.1) [conj]
karman
ac.p.n.
guṇa
comp.
∞ anvita
ac.p.n.
bhāva
ac.p.m.
ca
indecl.
sarva
ac.p.m.
viniyojay
3. sg., Pre. opt.
→ kṛ (3.1) [advcl:temp]
← tad (4.2) [acl]
yad,
n.s.m.
teṣām abhāve kṛtakarmanāśaḥ karmakṣaye yāti sa tattvato 'nyaḥ // (4.2) Par.?
tad
g.p.n.
abhāva
l.s.m.
kṛ
PPP, comp.
∞ karman
comp.
∞ nāśa,
n.s.m.
karman
comp.
∞ kṣaya
l.s.m.

3. sg., Pre. ind.
root
tad
n.s.m.
→ viniyojay (4.1) [acl:rel]
tattva
ab.s.n.
anya.
n.s.m.
ādiḥ sa saṃyoganimittahetuḥ paras trikālād akalo 'pi dṛṣṭaḥ / (5.1) Par.?
ādi
n.s.m.
tad
n.s.m.
∞ nimitta
comp.
∞ hetu
n.s.m.
para
n.s.m.
tri
comp.
∞ kāla
ab.s.m.
a
indecl.
∞ kalā
n.s.m.
api
indecl.
dṛś.
PPP, n.s.m.
root
taṃ viśvarūpaṃ bhavabhūtam īḍyaṃ devaṃ svacittastham upāsya pūrvam // (5.2) Par.?
tad
ac.s.m.
viśva
comp.
∞ rūpa
ac.s.m.
bhava
comp.
∞ bhū
PPP, ac.s.m.
īḍ
Ger., ac.s.m.
deva
ac.s.m.
sva
comp.
∞ citta
comp.
∞ stha
ac.s.m.
upās
Abs., indecl.
root
pūrvam,
indecl.
sa vṛkṣakālākṛtibhiḥ paro 'nyo yasmāt prapañcaḥ parivartate 'yaṃ / (6.1) Par.?
tad
n.s.m.
∞ kāla
comp.
∞ ākṛti
i.p.f.
para
n.s.m.
root
anya
n.s.m.
yad
ab.s.m.
prapañca
n.s.m.
parivṛt
3. sg., Pre. ind.
idam.
n.s.m.
dharmāvahaṃ pāpanudaṃ bhageśaṃ jñātvātmastham amṛtaṃ viśvadhāma // (6.2) Par.?
dharma
comp.
∞ āvaha
ac.s.m.
pāpa
comp.
∞ nud
ac.s.m.
bhaga
comp.
∞ īśa
ac.s.m.
jñā
Abs., indecl.
← vid (7.2) [advcl]
∞ ātman
comp.
∞ stha
ac.s.m.
amṛta
ac.s.n.
viśva
comp.
∞ dhāman,
ac.s.n.
tam īśvarāṇāṃ paramaṃ maheśvaraṃ taṃ devatānāṃ paramaṃ ca daivataṃ / (7.1) Par.?
tad
ac.s.m.
īśvara
g.p.m.
parama
ac.s.m.
mahat
comp.
∞ īśvara,
ac.s.m.
→ pati (7.2) [nmod:appos]
→ deva (7.2) [nmod:appos]
→ īśa (7.2) [nmod:appos]
← vid (7.2) [obj]
tad
ac.s.m.
devatā
g.p.f.
parama
ac.s.n.
ca
indecl.
daivata,
ac.s.n.
patiṃ patīnāṃ paramaṃ parastād vidāma devaṃ bhuvaneśam īḍyam // (7.2) Par.?
pati
ac.s.m.
← īśvara (7.1) [nmod]
pati
g.p.m.
parama
ac.s.m.
parastāt
indecl.
vid
1. pl., Pre. sub.
root
→ jñā (6.2) [advcl:temp]
→ īśvara (7.1) [obj]
deva
ac.s.m.
← īśvara (7.1) [nmod]
bhuvana
comp.
∞ īśa
ac.s.m.
← īśvara (7.1) [nmod]
īḍ.
Ger., ac.s.m.
na tasya kāryaṃ karaṇaṃ ca vidyate na tatsamaś cābhyadhikaś ca dṛśyate / (8.1) Par.?
na
indecl.
tad
g.s.m.
kārya
n.s.n.
karaṇa
n.s.n.
ca
indecl.
vid.
3. sg., Ind. pass.
root
na
indecl.
tad
comp.
∞ sama
n.s.m.
ca
indecl.
∞ abhyadhika
n.s.m.
ca
indecl.
dṛś.
3. sg., Ind. pass.
root
parāsya śaktir vividhaiva śrūyate svābhāvikī jñānabalakriyā ca // (8.2) Par.?
para
n.s.f.
∞ idam
g.s.m.
śakti
n.s.f.
vividha
n.s.f.
∞ eva
indecl.
śru
3. sg., Ind. pass.
root
jñāna
comp.
∞ bala
comp.
∞ kriyā
n.s.f.
ca.
indecl.
na tasya kaścit patir asti loke na ceśitā naiva ca tasya liṅgaṃ / (9.1) Par.?
na
indecl.
tad
g.s.m.
kaścit
n.s.m.
pati
n.s.m.
as
3. sg., Pre. ind.
root
loka,
l.s.m.
na
indecl.
ca
indecl.
∞ īśitṛ.
n.s.m.
na
indecl.
∞ eva
indecl.
ca
indecl.
tad
g.s.m.
root
liṅga.
n.s.n.
sa kāraṇaṃ karaṇādhipādhipo na cāsya kaścij janitā na cādhipaḥ // (9.2) Par.?
tad
n.s.m.
kāraṇa
n.s.n.
root
∞ adhipa
comp.
∞ adhipa.
n.s.m.
na
indecl.
ca
indecl.
∞ idam
g.s.m.
root
kaścit
n.s.m.
janitṛ
n.s.m.
na
indecl.
ca
indecl.
∞ adhipa.
n.s.m.
yas tūrṇanābha iva tantubhiḥ pradhānajaiḥ svabhāvataḥ / (10.1) Par.?
yad
n.s.m.
← deva (10.2) [det]
tu
indecl.
← āvṛ (10.2) [discourse]
∞ ūrṇanābha
n.s.m.
← āvṛ (10.2) [advcl]
iva
indecl.
tantu
i.p.m.
∞ ja
i.p.m.
← āvṛ (10.2) [obl]
svabhāva
ab.s.m.
← āvṛ (10.2) [obl]
deva ekaḥ svam āvṛṇot sa no dadhād brahmāpyayam // (10.2) Par.?
deva
n.s.m.
→ yad (10.1) [det]
eka
n.s.m.
sva
ac.s.n.
āvṛ,
3. sg., Impf.
→ ja (10.1) [obl:instr]
→ svabhāva (10.1) [obl:source]
→ tu (10.1) [discourse]
→ ūrṇanābha (10.1) [advcl:manner]
tad
n.s.m.
mad
d.p.a.
dhā
3. sg., Pre. inj.
root
brahman
comp.
∞ apyaya.
ac.s.m.
eko devaḥ sarvabhūteṣu gūḍhaḥ sarvavyāpī sarvabhūtāntarātmā / (11.1) Par.?
eka
n.s.m.
deva
n.s.m.
sarva
comp.
∞ bhūta
l.p.n.
guh
PPP, n.s.m.
root
→ adhyakṣa (11.2) [conj]
→ adhivāsa (11.2) [conj]
→ sākṣin (11.2) [conj]
→ cetṛ (11.2) [conj]
→ kevala (11.2) [conj]
→ nirguṇa (11.2) [conj]
→ vaśin (12.1) [conj]
sarva
comp.
∞ vyāpin
n.s.m.
sarva
comp.
∞ bhūta
comp.
∞ antarātman
n.s.m.
karmādhyakṣaḥ sarvabhūtādhivāsaḥ sākṣī cetā kevalo nirguṇaś ca // (11.2) Par.?
karman
comp.
∞ adhyakṣa
n.s.m.
← guh (11.1) [conj]
sarva
comp.
∞ bhūta
comp.
∞ adhivāsa
n.s.m.
← guh (11.1) [conj]
sākṣin
n.s.m.
← guh (11.1) [conj]
cetṛ
n.s.m.
← guh (11.1) [conj]
kevala
n.s.m.
← guh (11.1) [conj]
nirguṇa
n.s.m.
← guh (11.1) [conj]
ca.
indecl.
eko vaśī niṣkriyāṇāṃ bahūṇām ekaṃ bījaṃ bahudhā yaḥ karoti / (12.1) Par.?
eka
n.s.m.
vaśin
n.s.m.
← guh (11.1) [conj]
niṣkriya
g.p.m.
bahu,
g.p.m.
eka
ac.s.n.
bīja
ac.s.n.
bahudhā
indecl.
yad
n.s.m.
kṛ.
3. sg., Pre. ind.
tam ātmasthaṃ ye 'nupaśyanti dhīrās teṣāṃ sukhaṃ śāśvataṃ netareṣāṃ // (12.2) Par.?
tad
ac.s.m.
ātman
comp.
∞ stha
ac.s.m.
yad
n.p.m.
anupaś
3. pl., Pre. ind.
dhīra,
n.p.m.
tad
g.p.m.
root
sukha
n.s.n.
śāśvata,
n.s.n.
na
indecl.
∞ itara.
g.p.m.
nityo nityānāṃ cetanaś cetanānām eko bahūnāṃ yo vidadhāti kāmān / (13.1) Par.?
nitya
n.s.m.
← muc (13.2) [dislocated]
nitya,
g.p.m.
cetana
n.s.m.
cetana,
g.p.m.
eka
n.s.m.
bahu,
g.p.m.
yad
n.s.m.
vidhā
3. sg., Pre. ind.
kāma,
ac.p.m.
tatkāraṇaṃ sāṃkhyayogādhigamyaṃ jñātvā devaṃ mucyate sarvapāśaiḥ // (13.2) Par.?
tad
comp.
∞ kāraṇa
ac.s.n.
∞ yoga
comp.
∞ adhigam
Ger., ac.s.n.
jñā
Abs., indecl.
deva
ac.s.m.
muc
3. sg., Ind. pass.
root
→ nitya (13.1) [dislocated]
sarva
comp.
∞ pāśa.
i.p.m.
na tatra sūryo bhāti na candratārakaṃ nemā vidyuto bhānti kuto 'yam agniḥ / (14.1) Par.?
na
indecl.
tatra
indecl.
sūrya
n.s.m.
bhā
3. sg., Pre. ind.
root
na
indecl.
candra
comp.
∞ tāraka.
n.s.n.
na
indecl.
∞ idam
n.p.f.
vidyut
n.p.f.
bhā,
3. pl., Pre. ind.
root
kutas
indecl.
idam
n.s.m.
agni.
n.s.m.
root
tam eva bhāntam anubhāti sarvaṃ tasya bhāsā sarvam idaṃ vibhāti // (14.2) Par.?
tad
ac.s.m.
eva
indecl.
bhā
Pre. ind., ac.s.m.
anubhā
3. sg., Pre. ind.
root
sarva.
n.s.n.
tad
g.s.m.
bhās
i.s.n.
sarva
n.s.n.
idam
n.s.n.
vibhā.
3. sg., Pre. ind.
root
eko haṃso bhuvanasyāsya madhye sa evāgniḥ salile saṃniviṣṭaḥ / (15.1) Par.?
eka
n.s.m.
haṃsa
n.s.m.
root
bhuvana
g.s.n.
∞ idam
g.s.n.
madhya
l.s.n.
tad
n.s.m.
eva
indecl.
∞ agni
n.s.m.
root
salila
l.s.n.
saṃniviś.
PPP, n.s.m.
tam eva viditvāti mṛtyum eti nānyaḥ panthā vidyate 'yanāya // (15.2) Par.?
tad
ac.s.m.
eva
indecl.
vid
Abs., indecl.
∞ ati
indecl.
mṛtyu
ac.s.m.
i.
3. sg., Pre. ind.
root
na
indecl.
∞ anya
n.s.m.
pathin
n.s.m.
vid
3. sg., Ind. pass.
root
ayana.
d.s.n.
sa viśvakṛd viśvavid ātmayonir jñaḥ kālakāro guṇī sarvavidyaḥ / (16.1) Par.?
tad
n.s.m.
viśva
comp.
∞ kṛt
n.s.m.
root
→ pati (16.2) [conj]
→ īśa (16.2) [conj]
→ hetu (16.2) [conj]
viśva
comp.
∞ vid
n.s.m.
ātman
comp.
∞ yoni
n.s.m.
jña
n.s.m.
kāla
comp.
∞ kāra
n.s.m.
guṇin
n.s.m.
sarva
comp.
∞ vidyā
n.s.m.
pradhānakṣetrajñapatir guṇeśaḥ saṃsāramokṣasthitibandhahetuḥ // (16.2) Par.?
∞ kṣetrajña
comp.
∞ pati
n.s.m.
← kṛt (16.1) [conj]
guṇa
comp.
∞ īśa
n.s.m.
← kṛt (16.1) [conj]
∞ mokṣa
comp.
∞ sthiti
comp.
∞ bandha
comp.
∞ hetu.
n.s.m.
← kṛt (16.1) [conj]
sa tanmayo hy amṛta īśasaṃstho jñaḥ sarvago bhuvanasyāsya goptā / (17.1) Par.?
tad
n.s.m.
← īś (17.2) [dislocated]
tad
comp.
∞ maya
n.s.m.
hi
indecl.
amṛta
n.s.m.
īśa
comp.
∞ saṃsthā
n.s.m.
jña
n.s.m.
sarva
comp.
∞ ga
n.s.m.
bhuvana
g.s.n.
∞ idam
g.s.n.
goptṛ,
n.s.m.
sa īśe asya jagato nityam eva nānyo hetur vidyata īśanāya // (17.2) Par.?
tad
n.s.m.
īś
3. sg., Pre. ind.
root
→ tad (17.1) [dislocated]
idam
g.s.n.
jagant
g.s.n.
nityam
indecl.
eva.
indecl.
na
indecl.
∞ anya
n.s.m.
hetu
n.s.m.
vid
3. sg., Ind. pass.
root
īśana.
d.s.n.
yo brahmāṇaṃ vidadhāti pūrvaṃ yo vai vedāṃś ca prahiṇoti tasmai / (18.1) Par.?
yad
n.s.m.
brahman
ac.s.m.
vidhā
3. sg., Pre. ind.
← deva (18.2) [acl]
pūrvam,
indecl.
yad
n.s.m.
vai
indecl.
veda
ac.p.m.
ca
indecl.
prahi
3. sg., Pre. ind.
tad,
d.s.m.
taṃ ha devam ātmabuddhiprakāśaṃ mumukṣur vai śaraṇam ahaṃ prapadye // (18.2) Par.?
tad
ac.s.m.
ha
indecl.
deva
ac.s.m.
→ vidhā (18.1) [acl:rel]
ātman
comp.
∞ buddhi
comp.
∞ prakāśa
ac.s.m.
→ niṣkala (19.1) [conj]
→ niṣkriya (19.1) [conj]
→ śam (19.1) [conj]
→ niravadya (19.1) [conj]
→ nirañjana (19.1) [conj]
→ setu (19.2) [conj]
→ anala (19.2) [conj]
mumukṣu
n.s.m.
vai
indecl.
śaraṇa
ac.s.n.
mad
n.s.a.
prapad,
1. sg., Pre. ind.
root
niṣkalaṃ niṣkriyaṃ śāntaṃ niravadyaṃ nirañjanam / (19.1) Par.?
amṛtasya paraṃ setuṃ dagdhendhanam ivānalam // (19.2) Par.?
amṛta
g.s.n.
para
ac.s.m.
setu
ac.s.m.
← prakāśa (18.2) [conj]
dah
PPP, comp.
∞ indhana
ac.s.m.
iva
indecl.
∞ anala.
ac.s.m.
← prakāśa (18.2) [conj]
yadā carmavad ākāśaṃ veṣṭayiṣyanti mānavāḥ / (20.1) Par.?
yadā
indecl.
carman
comp.
∞ vat
indecl.
ākāśa
ac.s.n.
veṣṭay
3. pl., Fut.
← bhū (20.2) [advcl]
mānava,
n.p.m.
tadā devam avijñāya duḥkhasyānto bhaviṣyati // (20.2) Par.?
tadā
indecl.
deva
ac.s.m.
a
indecl.
∞ vijñā
Abs., indecl.
duḥkha
g.s.n.
∞ anta
n.s.m.
bhū.
3. sg., Fut.
root
→ veṣṭay (20.1) [advcl:temp]
tapaḥprabhāvād devaprasādāt brahma ha śvetāśvataro 'tha vidvān / (21.1) Par.?
tapas
comp.
∞ prabhāva
ab.s.m.
deva
comp.
∞ prasāda
ab.s.m.
brahman
ac.s.n.
ha
indecl.
← pravac (21.2) [discourse]
atha
indecl.
← pravac (21.2) [advmod]
vid
Perf., n.s.m.
atyāśramibhyaḥ paramaṃ pavitraṃ provāca samyag ṛṣisaṅghajuṣṭam // (21.2) Par.?
parama
ac.s.n.
pavitra
ac.s.n.
pravac
3. sg., Perf.
root
→ atha (21.1) [advmod]
→ ha (21.1) [discourse]
samyak
indecl.
ṛṣi
comp.
∞ saṃgha
comp.
∞ juṣ.
PPP, ac.s.n.
vedānte paramaṃ guhyaṃ purākalpe pracoditam / (22.1) Par.?
vedānta
l.s.m.
parama
n.s.n.
guhya
n.s.n.
pracoday.
PPP, n.s.n.
root
nāpraśāntāya dātavyaṃ nāputrāyāśiṣyāya vā punaḥ // (22.2) Par.?
na
indecl.
∞ a
indecl.
∞ praśam
PPP, d.s.m.
,
Ger., n.s.n.
root
na
indecl.
∞ a
indecl.
∞ putra
d.s.m.
∞ a
indecl.
∞ śiṣya
d.s.m.

indecl.
punar.
indecl.
yasya deve parā bhaktir yathā deve tathā gurau / (23.1) Par.?
yad
g.s.m.
deva
l.s.m.
para
n.s.f.
bhakti,
n.s.f.
← mahātman (23.2) [acl]
yathā
indecl.
deva
l.s.m.
tathā
indecl.
guru,
l.s.m.
tasyaite kathitā hy arthāḥ prakāśante mahātmanaḥ prakāśante mahātmanaḥ // (23.2) Par.?
tad
g.s.m.
∞ etad
n.p.m.
kathay
PPP, n.p.m.
hi
indecl.
artha
n.p.m.
prakāś
3. pl., Pre. ind.
root
mahātman,
g.s.m.
→ bhakti (23.1) [acl:rel]
prakāś
3. pl., Pre. ind.
mahātman.
g.s.m.
Duration=0.14619898796082 secs.