Texts

dhanvantariruvāca / (1.1) Par.?

athātaḥ śvāsarogasya nidānaṃ pravadāmyaham / (1.2) Par.?

kāsavṛddhyā bhavecchvāsaḥ pūrvairvā doṣakopanaiḥ // (1.3) Par.?

āmātisāravamathuviṣapāṇḍujvarairapi / (2.1) Par.?

rajodhūmānilairmarmaghātādapi himāmbunā // (2.2) Par.?

kṣudrakastamakaśchinno mahānūrdhvaśca pañcamaḥ / (3.1) Par.?

kaphoparuddhagamanapavano viṣvagāsthitaḥ // (3.2) Par.?

prāṇodakānnavāhīni duṣṭasrotāṃsi dūṣayan / (4.1) Par.?

uraḥsthaḥ kurute śvāsamāmāśayasamudbhavam // (4.2) Par.?

prāgrūpaṃ tasya hṛtpārśvaśūlaṃ prāṇavilomatā / (5.1) Par.?

ānāhaḥ śaṅkhabhedaśca tatrāyāso 'tibhojanaiḥ // (5.2) Par.?

preritaḥ prerayankṣudraṃ svayaṃ sa samalaṃ marut / (6.1) Par.?

pratilomaṃ śirā gacchedudīrya pavanaḥ kapham // (6.2) Par.?

parigṛhya śirogrīvamuraḥ pārśve ca pīḍayan / (7.1) Par.?

kāsaṃ ghurghurakaṃ mohamarucimpīnasaṃ bhṛśam // (7.2) Par.?

karoti tīvravegaṃ ca śvāsaṃ prāṇopatāpinam / (8.1) Par.?

pratāmyettasya vegena ṣṭhīvanānte kṣaṇaṃ sukhī // (8.2) Par.?

kṛcchrācchayānaḥ śvasiti niṣaṇṇaḥ svāsthyamarhati / (9.1) Par.?

ucchritākṣo lalāṭena svidyatā bhṛśamārtimān // (9.2) Par.?

viśuṣkāsyo muhuḥ śvāsaḥ kāṅkṣatyuṣṇaṃ savepathuḥ / (10.1) Par.?

meghāmbuśītaprāgvātaiḥ śleṣmalaiśca vivardhate // (10.2) Par.?

sa yāpyastamakaḥ sādhyo narasya balino bhavet / (11.1) Par.?

jvaramūrchāvataḥ sītairna śāmyetprathamastu saḥ // (11.2) Par.?

kāsaśvasitavacchīrṇamarmacchedarujārditaḥ / (12.1) Par.?

sasvedamūrchaḥ sānāho bastidāhavibodhavān // (12.2) Par.?

adhodṛṣṭiḥ śutākṣastu snihyadraktaikalocanaḥ / (13.1) Par.?

śuṣkāsyaḥ pralapandīno naṣṭacchāyo vicetanaḥ // (13.2) Par.?

mahātāmahatā dīno nādena śvasiti krathan / (14.1) Par.?

uddhūyamānaḥ saṃrabdho mattarṣabha ivāniśam // (14.2) Par.?

pranaṣṭajñānavijñāno vibhrāntanayanānanaḥ / (15.1) Par.?

netre samākṣipanbaddhamūtravarcā viśīrṇavāk // (15.2) Par.?

śuṣkakaṇṭho muhuścaiva karṇaśaṅkhāśiro 'tiruk / (16.1) Par.?

yo dīrghamucchvasityūrdhvaṃ na ca pratyāharatyadhaḥ // (16.2) Par.?

śleṣmāvṛtamukhaśrotraḥ kruddhagandhavahārditaḥ / (17.1) Par.?

ūrdhvaṃ samīkṣate bhrāntamakṣiṇī paritaḥ kṣipan // (17.2) Par.?

marmasu chidyamāneṣu paridevī niruddhavāk / (18.1) Par.?

ete sidhyeyuravyaktāḥ vyaktāḥ prāṇaharā dhruvam // (18.2) Par.?

iti śrīgāruḍe mahāpurāṇe pūrvakhaṇḍe prathamāṃśākhye ācārakāṇḍe śvāsanidānā nāma pañcāśaduttaraśatatamo 'dhyāyaḥ // (19.1) Par.?