Texts

Help

Select a text:
Bibliography
Select a chapter:
 (no revisions)
Show parallels  Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 3636
  • Click on a sentence to show its analysis
  • Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
athāto mukharogacikitsitaṃ vyākhyāsyāmaḥ // (1.1) Par.?
yathovāca bhagavān dhanvantariḥ // (2.1) Par.?
caturvidhena snehena madhūcchiṣṭayutena ca / (3.1) Par.?
vātaje 'bhyañjanaṃ kuryānnāḍīsvedaṃ ca buddhimān // (3.2) Par.?
vidadhyādoṣṭhakope tu sālvaṇaṃ copanāhane / (4.1) Par.?
mastiṣke caiva nasye ca tailaṃ vātaharaṃ hitam // (4.2) Par.?
śrīveṣṭakaṃ sarjarasaṃ suradāru saguggulu / (5.1) Par.?
yaṣṭīmadhukacūrṇaṃ tu vidadhyāt pratisāraṇam // (5.2) Par.?
pittaraktābhighātotthaṃ jalaukobhir upācaret / (6.1) Par.?
pittavidradhivaccāpi kriyāṃ kuryād aśeṣataḥ // (6.2) Par.?
śirovirecanaṃ dhūmaḥ svedaḥ kavala eva ca / (7.1) Par.?
hṛte rakte prayoktavyamoṣṭhakope kaphātmake // (7.2) Par.?
tryūṣaṇaṃ svarjikākṣāro yavakṣāro viḍaṃ tathā / (8.1) Par.?
kṣaudrayuktaṃ vidhātavyametacca pratisāraṇam // (8.2) Par.?
medoje svedite bhinne śodhite jvalano hitaḥ / (9.1) Par.?
priyaṅgutriphalālodhraṃ sakṣaudraṃ pratisāraṇam // (9.2) Par.?
etadoṣṭhaprakopānāṃ sādhyānāṃ karma kīrtitam / (10.1) Par.?
dantamūlaroga
dantamūlagatānāṃ tu rogāṇāṃ karma vakṣyate // (10.2) Par.?
śītāde hṛtarakte tu toye nāgarasarṣapān / (11.1) Par.?
niṣkvāthya triphalāṃ mustaṃ gaṇḍūṣaḥ sarasāñjanaḥ // (11.2) Par.?
priyaṅgavaśca mustaṃ ca triphalā ca pralepanam / (12.1) Par.?
nasyaṃ ca triphalāsiddhaṃ madhukotpalapadmakaiḥ // (12.2) Par.?
dantapuppuṭake kāryaṃ taruṇe raktamokṣaṇam / (13.1) Par.?
sapañcalavaṇaḥ kṣāraḥ sakṣaudraḥ pratisāraṇam // (13.2) Par.?
hitaḥ śirovirekaśca nasyaṃ snigdhaṃ ca bhojanam / (14.1) Par.?
visrāvite dantaveṣṭe vraṇāṃstu pratisārayet // (14.2) Par.?
rodhrapattaṅgayaṣṭyāhvalākṣācūrṇair madhūttaraiḥ / (15.1) Par.?
gaṇḍūṣe kṣīriṇo yojyāḥ sakṣaudraghṛtaśarkarāḥ // (15.2) Par.?
kākolyādau daśakṣīrasiddhaṃ sarpiśca nasyataḥ / (16.1) Par.?
śauṣire hṛtarakte tu rodhramustarasāñjanaiḥ // (16.2) Par.?
sakṣaudraiḥ śasyate lepo gaṇḍūṣe kṣīriṇo hitāḥ / (17.1) Par.?
sārivotpalayaṣṭyāhvasāvarāgurucandanaiḥ // (17.2) Par.?
kṣīre daśaguṇe siddhaṃ sarpirnasye ca pūjitam / (18.1) Par.?
kriyāṃ paridare kuryācchītādoktāṃ vicakṣaṇaḥ // (18.2) Par.?
upakuśa
saṃśodhyobhayataḥ kāryaṃ śiraścopakuśe tathā / (19.1) Par.?
kākodumbarikāgojīpatrair visrāvayedasṛk // (19.2) Par.?
kṣaudrayuktaiśca lavaṇaiḥ savyoṣaiḥ pratisārayet / (20.1) Par.?
pippalīḥ sarṣapāñ śvetānnāgaraṃ naiculaṃ phalam // (20.2) Par.?
sukhodakena saṃsṛjya kavalaṃ cāpi dhārayet / (21.1) Par.?
ghṛtaṃ madhurakaiḥ siddhaṃ hitaṃ kavalanasyayoḥ // (21.2) Par.?
śastreṇa dantavaidarbhe dantamūlāni śodhayet / (22.1) Par.?
tataḥ kṣāraṃ prayuñjīta kriyāḥ sarvāśca śītalāḥ // (22.2) Par.?
uddhṛtyādhikadantaṃ tu tato 'gnimavacārayet / (23.1) Par.?
kṛmidantakavaccāpi vidhiḥ kāryo vijānatā // (23.2) Par.?
chittvādhimāṃsaṃ sakṣaudrair ebhiścūrṇair upācaret / (24.1) Par.?
vacātejovatīpāṭhāsvarjikāyāvaśūkajaiḥ // (24.2) Par.?
kṣaudradvitīyāḥ pippalyaḥ kavalaścātra kīrtitaḥ / (25.1) Par.?
paṭolatriphalānimbakaṣāyaścātra dhāvane / (25.2) Par.?
hitaḥ śirovirekaśca dhūmo vairecanaśca yaḥ // (25.3) Par.?
sāmānyaṃ karma nāḍīnāṃ viśeṣaṃ cātra me śṛṇu / (26.1) Par.?
nāḍīvraṇaharaṃ karma dantanāḍīṣu kārayet // (26.2) Par.?
yaṃ dantamabhijāyeta nāḍī taṃ dantamuddharet / (27.1) Par.?
chittvā māṃsāni śastreṇa yadi noparijo bhavet // (27.2) Par.?
śodhayitvā daheccāpi kṣāreṇa jvalanena vā / (28.1) Par.?
bhinattyupekṣite dante hanukāsthi gatirdhruvam // (28.2) Par.?
samūlaṃ daśanaṃ tasmād uddharedbhagnamasthiram / (29.1) Par.?
uddhṛte tūttare dante samūle sthirabandhane // (29.2) Par.?
raktātiyogāt pūrvoktā rogā ghorā bhavanti hi / (30.1) Par.?
kāṇaḥ saṃjāyate janturarditaṃ cāsya jāyate // (30.2) Par.?
calamapyuttaraṃ dantamato nāpaharedbhiṣak / (31.1) Par.?
dhāvane jātimadanasvādukaṇṭakakhādiram // (31.2) Par.?
kaṣāyaṃ jātimadanakaṭukasvādukaṇṭakaiḥ / (32.1) Par.?
yaṣṭyāhvarodhramañjiṣṭhākhadiraiścāpi yat kṛtam // (32.2) Par.?
tailaṃ saṃśodhanaṃ taddhi hanyāddantagatāṃ gatim / (33.1) Par.?
kīrtitā dantamūle tu kriyā danteṣu vakṣyate // (33.2) Par.?
snehānāṃ kavalāḥ koṣṇāḥ sarpiṣastraivṛtasya vā / (34.1) Par.?
niryūhāścānilaghnānāṃ dantaharṣapramardanāḥ // (34.2) Par.?
snaihikaśca hito dhūmo nasyaṃ snigdhaṃ ca bhojanam / (35.1) Par.?
raso rasayavāgvaśca kṣīraṃ saṃtānikā ghṛtam // (35.2) Par.?
śirobastirhitaścāpi kramo yaścānilāpahaḥ / (36.1) Par.?
ahiṃsan dantamūlāni śarkarāmuddharedbhiṣak // (36.2) Par.?
lākṣācūrṇair madhuyutaistatastāḥ pratisārayet / (37.1) Par.?
dantaharṣakriyāṃ cāpi kuryānniravaśeṣataḥ // (37.2) Par.?
kapālikā kṛcchratamā tatrāpyeṣā kriyā hitā / (38.1) Par.?
jayedvisrāvaṇaiḥ svinnamacalaṃ kṛmidantakam // (38.2) Par.?
tathāvapīḍair vātaghnaiḥ snehagaṇḍūṣadhāraṇaiḥ / (39.1) Par.?
bhadradārvādivarṣābhūlepaiḥ snigdhaiśca bhojanaiḥ // (39.2) Par.?
calamuddhṛtya ca sthānaṃ vidahet suṣirasya ca / (40.1) Par.?
tato vidārīyaṣṭyāhvaśṛṅgāṭakakaserukaiḥ // (40.2) Par.?
tailaṃ daśaguṇe kṣīre siddhaṃ nasye hitaṃ bhavet / (41.1) Par.?
hanumokṣe samuddiṣṭāṃ kuryāccārditavat kriyām // (41.2) Par.?
phalānyamlāni śītāmbu rūkṣānnaṃ dantadhāvanam / (42.1) Par.?
tathātikaṭhinān bhakṣyān dantarogī vivarjayet // (42.2) Par.?
sādhyānāṃ dantarogāṇāṃ cikitsitamudīritam / (43.1) Par.?
jihvāgatānāṃ sādhyānāṃ karma vakṣyāmi siddhaye // (43.2) Par.?
oṣṭhaprakope 'nilaje yaduktaṃ prāk cikitsitam / (44.1) Par.?
kaṇṭakeṣvanilottheṣu tat kāryaṃ bhiṣajā bhavet // (44.2) Par.?
pittajeṣu vighṛṣṭeṣu niḥsṛte duṣṭaśoṇite / (45.1) Par.?
pratisāraṇagaṇḍūṣaṃ nasyaṃ ca madhuraṃ hitam // (45.2) Par.?
kaṇṭakeṣu kaphottheṣu likhiteṣvasṛjaḥ kṣaye / (46.1) Par.?
pippalyādirmadhuyutaḥ kāryastu pratisāraṇe // (46.2) Par.?
gṛhṇīyāt kavalāṃścāpi gaurasarṣapasaindhavaiḥ / (47.1) Par.?
paṭolanimbavārtākukṣārayūṣaiśca bhojayet // (47.2) Par.?
upajihvāṃ tu saṃlikhya kṣāreṇa pratisārayet / (48.1) Par.?
śirovirekagaṇḍūṣadhūmaiścainamupācaret // (48.2) Par.?
jihvāgatānāṃ karmoktaṃ tālavyānāṃ pravakṣyate / (49.1) Par.?
aṅguṣṭhāṅgulisaṃdaṃśenākṛṣya galaśuṇḍikām // (49.2) Par.?
chedayenmaṇḍalāgreṇa jihvopari tu saṃsthitām / (50.1) Par.?
notkṛṣṭaṃ caiva hīnaṃ ca tribhāgaṃ chedayedbhiṣak // (50.2) Par.?
atyādānāt sravedraktaṃ tannimittaṃ mriyeta ca / (51.1) Par.?
hīnacchedādbhavecchopho lālā nidrā bhramastamaḥ // (51.2) Par.?
tasmād vaidyaḥ prayatnena dṛṣṭakarmā viśāradaḥ / (52.1) Par.?
galaśuṇḍīṃ tu saṃchidya kuryāt prāptamimaṃ kramam // (52.2) Par.?
maricātiviṣāpāṭhāvacākuṣṭhakuṭannaṭaiḥ / (53.1) Par.?
kṣaudrayuktaiḥ salavaṇaistatastāṃ pratisārayet // (53.2) Par.?
vacāmativiṣāṃ pāṭhāṃ rāsnāṃ kaṭukarohiṇīm / (54.1) Par.?
niṣkvāthya picumandaṃ ca kavalaṃ tatra yojayet // (54.2) Par.?
iṅgudīkiṇihīdantīsaralāsuradārubhiḥ / (55.1) Par.?
pañcāṅgīṃ kārayet piṣṭair vartiṃ gandhottarāṃ śubhām // (55.2) Par.?
tato dhūmaṃ pibejjanturdvirahnaḥ kaphanāśanam / (56.1) Par.?
kṣārasiddheṣu mudgeṣu yūṣaścāpyaśane hitaḥ // (56.2) Par.?
tuṇḍikeryadhruṣe kūrme saṃghāte tālupuppuṭe / (57.1) Par.?
eṣa eva vidhiḥ kāryo viśeṣaḥ śastrakarmaṇi // (57.2) Par.?
tālupāke tu kartavyaṃ vidhānaṃ pittanāśanam / (58.1) Par.?
snehasvedau tāluśoṣe vidhiścānilanāśanaḥ // (58.2) Par.?
kīrtitaṃ tālujānāṃ tu kaṇṭhyānāṃ karma vakṣyate / (59.1) Par.?
sādhyānāṃ rohiṇīnāṃ tu hitaṃ śoṇitamokṣaṇam // (59.2) Par.?
chardanaṃ dhūmapānaṃ ca gaṇḍūṣo nasyakarma ca / (60.1) Par.?
vātikīṃ tu hṛte rakte lavaṇaiḥ pratisārayet // (60.2) Par.?
sukhoṣṇān snehagaṇḍūṣān dhārayeccāpyabhīkṣṇaśaḥ / (61.1) Par.?
pataṅgaśarkarākṣaudraiḥ paittikīṃ pratisārayet // (61.2) Par.?
drākṣāparūṣakakvātho hitaśca kavalagrahe / (62.1) Par.?
agāradhūmakaṭukaiḥ ślaiṣmikīṃ pratisārayet // (62.2) Par.?
śvetāviḍaṅgadantīṣu tailaṃ siddhaṃ sasaindhavam / (63.1) Par.?
nasyakarmaṇi yoktavyaṃ tathā kavaladhāraṇe // (63.2) Par.?
pittavat sādhayedvaidyo rohiṇīṃ raktasaṃbhavām / (64.1) Par.?
visrāvya kaṇṭhaśālūkaṃ sādhayettuṇḍikerivat // (64.2) Par.?
ekakālaṃ yavānnaṃ ca bhuñjīta snigdhamalpaśaḥ / (65.1) Par.?
upajihvikavaccāpi sādhayedadhijihvikām // (65.2) Par.?
ekavṛndaṃ tu visrāvya vidhiṃ śodhanamācaret / (66.1) Par.?
gilāyuścāpi yo vyādhistaṃ ca śastreṇa sādhayet // (66.2) Par.?
amarmasthaṃ supakvaṃ ca bhedayedgalavidradhim / (67.1) Par.?
vātāt sarvasaraṃ cūrṇair lavaṇaiḥ pratisārayet // (67.2) Par.?
tailaṃ vātaharaiḥ siddhaṃ hitaṃ kavalanasyayoḥ / (68.1) Par.?
tato 'smai snaihikaṃ dhūmamimaṃ dadyādvicakṣaṇaḥ // (68.2) Par.?
śālarājādanairaṇḍasāraiṅgudamadhūkajāḥ / (69.1) Par.?
majjāno gugguludhyāmamāṃsīkālānusārivāḥ / (69.2) Par.?
śrīsarjarasaśaileyamadhūcchiṣṭāni cāharet // (69.3) Par.?
tatsarvaṃ sukṛtaṃ cūrṇaṃ snehenāloḍya yuktitaḥ / (70.1) Par.?
ṭiṇṭūkavṛntaṃ sakṣaudraṃ matimāṃstena lepayet // (70.2) Par.?
eṣa sarvasare dhūmaḥ praśastaḥ snaihiko mataḥ / (71.1) Par.?
kaphaghno mārutaghnaśca mukharogavināśanaḥ // (71.2) Par.?
pittātmake sarvasare śuddhakāyasya dehinaḥ / (72.1) Par.?
sarvaḥ pittaharaḥ kāryo vidhirmadhuraśītalaḥ // (72.2) Par.?
pratisāraṇagaṇḍūṣau dhūmaḥ saṃśodhanāni ca / (73.1) Par.?
kaphātmake sarvasare vidhiṃ kuryāt kaphāpaham // (73.2) Par.?
pibedativiṣāṃ pāṭhāṃ mustaṃ ca suradāru ca / (74.1) Par.?
rohiṇīṃ kaṭukākhyāṃ ca kuṭajasya phalāni ca // (74.2) Par.?
gavāṃ mūtreṇa manujo bhāgair dharaṇasaṃmitaiḥ / (75.1) Par.?
eṣa sarvān kaphakṛtān rogān yogo 'pakarṣati // (75.2) Par.?
kṣīrekṣurasagomūtradadhimastvamlakāñjikaiḥ / (76.1) Par.?
vidadhyāt kavalān vīkṣya doṣaṃ tailaghṛtair api // (76.2) Par.?
rogāṇāṃ mukhajātānāṃ sādhyānāṃ karma kīrtitam / (77.1) Par.?
asādhyā api vakṣyante rogā ye tatra kīrtitāḥ // (77.2) Par.?
oṣṭhaprakope varjyāḥ syurmāṃsaraktatridoṣajāḥ / (78.1) Par.?
dantamūleṣu varjyau tu triliṅgagatisauṣirau // (78.2) Par.?
danteṣu ca na sidhyanti śyāvadālanabhañjanāḥ / (79.1) Par.?
jihvāgateṣvalāsastu tālavyeṣvarbudaṃ tathā // (79.2) Par.?
svaraghno valayo vṛndo vidāryalasa eva ca / (80.1) Par.?
galauṣṭho māṃsatānaśca śataghnī rohiṇī ca yā // (80.2) Par.?
asādhyāḥ kīrtitā hyete rogā nava daśaiva ca / (81.1) Par.?
teṣāṃ cāpi kriyāṃ vaidyaḥ pratyākhyāya samācaret // (81.2) Par.?
Duration=0.2427191734314 secs.