Texts

Help

Select a text:
Bibliography

Select a chapter:
(no revisions)
Show parallels Show headlines
Use dependency labeler

Chapter id: 4880

Click on a sentence to show its analysis
Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.

athāto mukharogavijñānīyaṃ vyākhyāsyāmaḥ / (1.1) Par.?

iti ha smāhur ātreyādayo maharṣayaḥ / (1.2) Par.?

mātsyamāhiṣavārāhapiśitāmakamūlakam / (1.3) Par.?

māṣasūpadadhikṣīraśuktekṣurasaphāṇitam // (1.4) Par.?

avākśayyāṃ ca bhajato dviṣato dantadhāvanam / (2.1) Par.?

dhūmacchardanagaṇḍūṣān ucitaṃ ca sirāvyadham // (2.2) Par.?

kruddhāḥ śleṣmolbaṇā doṣāḥ kurvantyantar mukhaṃ gadān / (3.1) Par.?

tatra khaṇḍauṣṭha ityukto vātenauṣṭho dvidhā kṛtaḥ // (3.2) Par.?

oṣṭhakope tu pavanāt stabdhāvoṣṭhau mahārujau / (4.1) Par.?

dālyete paripāṭyete paruṣāsitakarkaśau // (4.2) Par.?

pittāt tīkṣṇāsahau pītau sarṣapākṛtibhiścitau / (5.1) Par.?

piṭikābhir bahukledāvāśupākau kaphāt punaḥ // (5.2) Par.?

śītāsahau gurū śūnau savarṇapiṭikācitau / (6.1) Par.?

saṃnipātād anekābhau durgandhāsrāvapicchilau // (6.2) Par.?

akasmān mlānasaṃśūnarujau viṣamapākinau / (7.1) Par.?

raktopasṛṣṭau rudhiraṃ sravataḥ śoṇitaprabhau // (7.2) Par.?

kharjūrasadṛśaṃ cātra kṣīṇe rakte 'rbudaṃ bhavet / (8.1) Par.?

māṃsapiṇḍopamau māṃsāt syātāṃ mūrchatkṛmī kramāt // (8.2) Par.?

tailābhaśvayathukledau sakaṇḍvau medasā mṛdū / (9.1) Par.?

kṣatajāvavadīryete pāṭyete cāsakṛt punaḥ // (9.2) Par.?

grathitau ca punaḥ syātāṃ kaṇḍūlau daśanacchadau / (10.1) Par.?

jalabudbudavad vātakaphād oṣṭhe jalārbudam // (10.2) Par.?

gaṇḍālajī sthiraḥ śopho gaṇḍe dāhajvarānvitaḥ / (11.1) Par.?

vātād uṣṇasahā dantāḥ śītasparśe 'dhikavyathāḥ // (11.2) Par.?

dālyanta iva śūlena śītākhyo dālanaśca saḥ / (12.1) Par.?

dantaharṣe pravātāmlaśītabhakṣākṣamā dvijāḥ // (12.2) Par.?

bhavantyamlāśaneneva sarujāścalitā iva / (13.1) Par.?

dantabhede dvijāstodabhedaruksphuṭanānvitāḥ // (13.2) Par.?

cālaścaladbhir daśanair bhakṣaṇād adhikavyathaiḥ / (14.1) Par.?

karālastu karālānāṃ daśanānāṃ samudgamaḥ // (14.2) Par.?

danto 'dhiko 'dhidantākhyaḥ sa coktaḥ khalu vardhanaḥ / (15.1) Par.?

jāyamāne 'tirug dante jāte tatra tu śāmyati // (15.2) Par.?

adhāvanān malo dante kapho vā vātaśoṣitaḥ / (16.1) Par.?

pūtigandhiḥ sthirībhūtaḥ śarkarā sāpyupekṣitā // (16.2) Par.?

śātayatyaṇuśo dantāt kapālāni kapālikā / (17.1) Par.?

śyāvaḥ śyāvatvam āyāto raktapittānilair dvijaḥ // (17.2) Par.?

samūlaṃ dantam āśritya doṣairulbaṇamārutaiḥ / (18.1) Par.?

śoṣite majjñi suṣire dante 'nnamalapūrite // (18.2) Par.?

pūtitvāt kṛmayaḥ sūkṣmā jāyante jāyate tataḥ / (19.1) Par.?

ahetutīvrārtiśamaḥ sasaṃrambho 'sitaścalaḥ // (19.2) Par.?

pralūnaḥ pūyaraktasrut sa coktaḥ kṛmidantakaḥ / (20.1) Par.?

śleṣmaraktena pūtīni vahantyasram ahetukam // (20.2) Par.?

śīryante dantamāṃsāni mṛduklinnāsitāni ca / (21.1) Par.?

śītādo 'sāvupakuśaḥ pākaḥ pittāsṛgudbhavaḥ // (21.2) Par.?

dantamāṃsāni dahyante raktānyutsedhavantyataḥ / (22.1) Par.?

kaṇḍūmanti sravantyasram ādhmāyante 'sṛji sthite // (22.2) Par.?

calā mandarujo dantāḥ pūti vaktraṃ ca jāyate / (23.1) Par.?

dantayostriṣu vā śopho badarāsthinibho ghanaḥ // (23.2) Par.?

kaphāsrāt tīvraruk śīghraṃ pacyate dantapuppuṭaḥ / (24.1) Par.?

dantamāṃse malaiḥ sāsrair bāhyāntaḥ śvayathur guruḥ // (24.2) Par.?

sarugdāhaḥ sraved bhinnaḥ pūyāsraṃ dantavidradhiḥ / (25.1) Par.?

śvayathur dantamūleṣu rujāvān pittaraktajaḥ // (25.2) Par.?

lālāsrāvī sa suṣiro dantamāṃsapraśātanaḥ / (26.1) Par.?

sa saṃnipātājjvaravān sapūyarudhirasrutiḥ // (26.2) Par.?

mahāsuṣira ityukto viśīrṇadvijabandhanaḥ / (27.1) Par.?

dantānte kīlavacchopho hanukarṇarujākaraḥ // (27.2) Par.?

pratihantyabhyavahṛtim śleṣmaṇā so 'dhimāṃsakaḥ / (28.1) Par.?

ghṛṣṭeṣu dantamāṃseṣu saṃrambho jāyate mahān // (28.2) Par.?

yasmiṃścalanti dantāśca sa vidarbho 'bhighātajaḥ / (29.1) Par.?

dantamāṃsāśritān rogān yaḥ sādhyān apyupekṣate // (29.2) Par.?

antastasyāsravan doṣaḥ sūkṣmāṃ saṃjanayed gatim / (30.1) Par.?

pūyaṃ muhuḥ sā sravati tvaṅmāṃsāsthiprabhedinī // (30.2) Par.?

tāḥ punaḥ pañca vijñeyā lakṣaṇaiḥ svair yathoditaiḥ / (31.1) Par.?

śākapattrakharā suptā sphuṭitā vātadūṣitā // (31.2) Par.?

jihvā pittāt sadāhoṣā raktair māṃsāṅkuraiścitā / (32.1) Par.?

śālmalīkaṇṭakābhaistu kaphena bahalā guruḥ // (32.2) Par.?

kaphapittād adhaḥ śopho jihvāstambhakṛd unnataḥ / (33.1) Par.?

matsyagandhir bhavet pakvaḥ so 'laso māṃsaśātanaḥ // (33.2) Par.?

prabandhane 'dho jihvāyāḥ śopho jihvāgrasaṃnibhaḥ / (34.1) Par.?

sāṅkuraḥ kaphapittāsrair lāloṣāstambhavān kharaḥ // (34.2) Par.?

adhijihvaḥ sarukkaṇḍur vākyāhāravighātakṛt / (35.1) Par.?

tādṛg evopajihvastu jihvāyā upari sthitaḥ // (35.2) Par.?

tālumāṃse 'nilād duṣṭe piṭikāḥ sarujaḥ kharāḥ / (36.1) Par.?

bahvyo ghanāḥ srāvayutāstāstālupiṭikāḥ smṛtāḥ // (36.2) Par.?

tālumūle kaphāt sāsrān matsyavastinibho mṛduḥ / (37.1) Par.?

pralambaḥ picchilaḥ śopho nāsayāhāram īrayan // (37.2) Par.?

kaṇṭhoparodhatṛṭkāsavamikṛt galaśuṇḍikā / (38.1) Par.?

tālumadhye niruṅ māṃsaṃ saṃhataṃ tālusaṃhatiḥ // (38.2) Par.?

padmākṛtistālumadhye raktācchvayathurarbudam / (39.1) Par.?

kacchapaḥ kacchapākāraściravṛddhiḥ kaphād aruk // (39.2) Par.?

kolābhaḥ śleṣmamedobhyāṃ puppuṭo nīrujaḥ sthiraḥ / (40.1) Par.?

pittena pākaḥ pākākhyaḥ pūyāsrāvī mahārujaḥ // (40.2) Par.?

vātapittajvarāyāsaistāluśoṣastadāhvayaḥ / (41.1) Par.?

jihvāprabandhajāḥ kaṇṭhe dāruṇā mārgarodhinaḥ // (41.2) Par.?

māṃsāṅkurāḥ śīghracayā rohiṇī śīghrakāriṇī / (42.1) Par.?

kaṇṭhāsyaśoṣakṛd vātāt sā hanuśrotrarukkarī // (42.2) Par.?

pittāj jvaroṣātṛṇmohakaṇṭhadhūmāyanānvitā / (43.1) Par.?

kṣiprajā kṣiprapākātirāgiṇī sparśanāsahā // (43.2) Par.?

kaphena picchilā pāṇḍurasṛjā sphoṭakācitā / (44.1) Par.?

taptāṅgāranibhā karṇarukkarī pittajākṛtiḥ // (44.2) Par.?

gambhīrapākā nicayāt sarvaliṅgasamanvitā / (45.1) Par.?

doṣaiḥ kapholbaṇaiḥ śophaḥ kolavad grathitonnataḥ // (45.2) Par.?

śūkakaṇṭakavat kaṇṭhe śālūko mārgarodhanaḥ / (46.1) Par.?

vṛndo vṛttonnato dāhajvarakṛd galapārśvagaḥ // (46.2) Par.?

hanusaṃdhyāśritaḥ kaṇṭhe kārpāsīphalasaṃnibhaḥ / (47.1) Par.?

picchilo mandaruk śophaḥ kaṭhinastuṇḍikerikā // (47.2) Par.?

bāhyāntaḥ śvayathur ghoro galamārgārgalopamaḥ / (48.1) Par.?

galaugho mūrdhagurutātandrālālājvarapradaḥ // (48.2) Par.?

valayaṃ nātiruk śophastadvad evāyatonnataḥ / (49.1) Par.?

māṃsakīlo gale doṣaireko 'neko 'thavā 'lparuk // (49.2) Par.?

kṛcchrocchvāsābhyavahṛtiḥ pṛthumūlo gilāyukaḥ / (50.1) Par.?

bhūrimāṃsāṅkuravṛtā tīvratṛḍjvaramūrdharuk // (50.2) Par.?

śataghnī nicitā vartiḥ śataghnīvātirukkarī / (51.1) Par.?

vyāptasarvagalaḥ śīghrajanmapāko mahārujaḥ // (51.2) Par.?

pūtipūyanibhasrāvī śvayathur galavidradhiḥ / (52.1) Par.?

jihvāvasāne kaṇṭhādāvapākaṃ śvayathuṃ malāḥ // (52.2) Par.?

janayanti sthiraṃ raktaṃ nīrujaṃ tad galārbudam / (53.1) Par.?

pavanaśleṣmamedobhir galagaṇḍo bhaved bahiḥ / (53.2) Par.?

vardhamānaḥ sa kālena muṣkavallambate 'tiruk // (53.3) Par.?

kṛṣṇo 'ruṇo vā todāḍhyaḥ sa vātāt kṛṣṇarājimān / (54.1) Par.?

vṛddhastālugale śoṣaṃ kuryācca virasāsyatām // (54.2) Par.?

sthiraḥ savarṇaḥ kaṇḍūmān śītasparśo guruḥ kaphāt / (55.1) Par.?

vṛddhastālugale lepaṃ kuryācca madhurāsyatām // (55.2) Par.?

medasaḥ śleṣmavaddhānivṛddhyoḥ so 'nuvidhīyate / (56.1) Par.?

dehaṃ vṛddhaśca kurute gale śabdaṃ svare 'lpatām // (56.2) Par.?

śleṣmaruddhānilagatiḥ śuṣkakaṇṭho hatasvaraḥ / (57.1) Par.?

tāmyan prasaktaṃ śvasiti yena sa svarahānilāt // (57.2) Par.?

karoti vadanasyāntar vraṇān sarvasaro 'nilaḥ / (58.1) Par.?

saṃcāriṇo 'ruṇān rūkṣān oṣṭhau tāmrau calatvacau // (58.2) Par.?

jihvā śītāsahā gurvī sphuṭitā kaṇṭakācitā / (59.1) Par.?

vivṛṇoti ca kṛcchreṇa mukhaṃ pāko mukhasya saḥ // (59.2) Par.?

adhaḥ pratihato vāyurarśogulmakaphādibhiḥ / (60.1) Par.?

yātyūrdhvaṃ vaktradaurgandhyaṃ kurvann ūrdhvagudastu saḥ // (60.2) Par.?

mukhasya pittaje pāke dāhoṣe tiktavaktratā / (61.1) Par.?

kṣārokṣitakṣatasamā vraṇāstadvacca raktaje // (61.2) Par.?

kaphaje madhurāsyatvaṃ kaṇḍūmatpicchilā vraṇāḥ / (62.1) Par.?

antaḥkapolam āśritya śyāvapāṇḍu kapho 'rbudam // (62.2) Par.?

kuryāt tad ghaṭṭitaṃ chinnaṃ mṛditaṃ ca vivardhate / (63.1) Par.?

mukhapāko bhavet sāsraiḥ sarvaiḥ sarvākṛtir malaiḥ // (63.2) Par.?

pūtyāsyatā ca taireva dantakāṣṭhādividviṣaḥ / (64.1) Par.?

oṣṭhe gaṇḍe dvije mūle jihvāyāṃ tāluke gale // (64.2) Par.?

vaktre sarvatra cetyuktāḥ pañcasaptatirāmayāḥ / (65.1) Par.?

ekādaśaiko daśa ca trayodaśa tathā ca ṣaṭ // (65.2) Par.?

aṣṭāvaṣṭādaśāṣṭau ca kramāt teṣvanupakramāḥ / (66.1) Par.?

karālo māṃsaraktauṣṭhāvarbudāni jalād vinā // (66.2) Par.?

kacchapastālupiṭikā galaughaḥ suṣiro mahān / (67.1) Par.?

svaraghnordhvagudaśyāvaśataghnīvalayālasāḥ // (67.2) Par.?

nāḍyoṣṭhakopau nicayād raktāt sarvaiśca rohiṇī / (68.1) Par.?

daśane sphuṭite dantabhedaḥ pakvopajihvikā // (68.2) Par.?

galagaṇḍaḥ svarabhraṃśī kṛcchrocchvāso 'tivatsaraḥ / (69.1) Par.?

yāpyastu harṣo bhedaśca śeṣāñchastrauṣadhair jayet // (69.2) Par.?

Duration=1.2298858165741 secs.