Texts

uttānapāda uvāca / (1.1) Par.?

dvijāśca kīdṛśāḥ pūjyā apūjyāḥ kīdṛśāḥ smṛtāḥ / (1.2) Par.?

śrāddhe vaivāhike kārye dāne caiva viśeṣataḥ // (1.3) Par.?

yadi śraddhā bhaved daivayogācchrāddhādike vidhau / (2.1) Par.?

etadākhyāhi me deva kasya dānaṃ na dīyate // (2.2) Par.?

īśvara uvāca / (3.1) Par.?

yathā kāṣṭhamayo hastī yathā carmamayo mṛgaḥ / (3.2) Par.?

brāhmaṇaś cānadhīyānas trayas te nāmadhārakāḥ // (3.3) Par.?

yathā ṣaṇḍho 'phalaḥ strīṣu yathā gaur gavi cāphalā / (4.1) Par.?

yathā cājñe 'phalaṃ dānaṃ tathā vipro 'nṛco 'phalaḥ // (4.2) Par.?

yathā 'nṛṇe bījamuptvā vaptā na labhate phalam / (5.1) Par.?

tathānṛce havirdattvā na dātā labhate phalam // (5.2) Par.?

rogī hīnātiriktāṅgaḥ kāṇaḥ paunarbhavastathā / (6.1) Par.?

avakīrṇī śyāvadantaḥ sarvāśī vṛṣalīpatiḥ // (6.2) Par.?

mitradhruk piśunaḥ somavikrayī paranindakaḥ / (7.1) Par.?

pitṛmātṛgurutyāgī nityaṃ brāhmaṇanindakaḥ // (7.2) Par.?

śūdrānnaṃ mantrasaṃyuktaṃ yo vipro bhakṣayennṛpa / (8.1) Par.?

so 'spṛśyaḥ karmacāṇḍālaḥ spṛṣṭvā snānaṃ samācaret // (8.2) Par.?

kunakhī vṛṣalī steyī vārddhuṣyaḥ kuṇḍagolakau / (9.1) Par.?

mahādānarato yaśca yaścātmahanane rataḥ // (9.2) Par.?

bhṛtakādhyāpakaḥ klībaḥ kanyādūṣyabhiśastakaḥ / (10.1) Par.?

ete viprāḥ sadā tyājyāḥ paribhāvya prayatnataḥ // (10.2) Par.?

pratigrahaṃ gṛhītvā tu vāṇijyaṃ yastu kārayet / (11.1) Par.?

tasya dānaṃ na dātavyaṃ vṛthā bhavati tasya tat // (11.2) Par.?

śrutādhyayanasampannā ye dvijā vṛttatatparāḥ / (12.1) Par.?

teṣāṃ yaddīyate dānaṃ sarvamakṣayatāṃ vrajet // (12.2) Par.?

daridrānbhara bhūpāla mā samṛddhān kadācana / (13.1) Par.?

vyādhitasyauṣadhaṃ pathyaṃ nīrujasya kimauṣadhaiḥ // (13.2) Par.?

uttānapāda uvāca / (14.1) Par.?

kīdṛśo 'tha vidhistatra tīrthaśrāddhasya kā kriyā / (14.2) Par.?

dānaṃ ca dīyate yadvat tanmamākhyāhi śaṅkara // (14.3) Par.?

īśvara uvāca / (15.1) Par.?

śrāddhaṃ kṛtvā gṛhe bhaktyā śuciścāpi jitendriyaḥ / (15.2) Par.?

guruṃ pradakṣiṇīkṛtya bhojya sīmāntake tataḥ // (15.3) Par.?

vāgyataḥ pravrajet tāvad yāvat sīmāṃ na laṅghayet / (16.1) Par.?

śūlabhedaṃ tato gatvā snānaṃ kuryād yathāvidhi // (16.2) Par.?

pañcasthāneṣu ca śrāddhaṃ havyakavyādibhiḥ kramāt / (17.1) Par.?

piṇḍadānaṃ ca yaḥ kuryāt pāyasair madhusarpiṣā // (17.2) Par.?

pitarastasya tṛpyanti dvādaśābdāni pañca ca / (18.1) Par.?

akṣatair badarair bilvair gudamadhusarpiṣā // (18.2) Par.?

sāpi tatphalamāpnoti tīrthe 'sminnātra saṃśayaḥ / (19.1) Par.?

upānahau ca yo dadyādbrāhmaṇebhyaḥ prayatnataḥ // (19.2) Par.?

so 'pi svargam avāpnoti hayārūḍho na saṃśayaḥ / (20.1) Par.?

śayyāmaśvaṃ ca yo dadyācchattrikāṃ vā viśeṣataḥ // (20.2) Par.?

gacched vimānamārūḍhaḥ so 'psarovṛndaveṣṭitaḥ / (21.1) Par.?

uttamaṃ yo gṛhaṃ dadyāt saptadhānyasamanvitam // (21.2) Par.?

svecchayā me vaselloke kāñcane bhavane hi saḥ / (22.1) Par.?

tiladhenuṃ ca yo dadyāt savatsāṃ vastrasaṃplutām // (22.2) Par.?

nākapṛṣṭhe vaset tāvad yāvad ābhūtasamplavam / (23.1) Par.?

gṛhe vā yadi vāraṇye tīrthavartmani vā nṛpa // (23.2) Par.?

toyamannaṃ ca yo dadyād yamalokaṃ sa nekṣate / (24.1) Par.?

sarvadānāni dīyante teṣāṃ phalam avāpyate // (24.2) Par.?

udakaṃ cātra dānaṃ ca dadyād abhayam eva ca / (25.1) Par.?

annadānāt paraṃ dānaṃ na bhūtaṃ na bhaviṣyati // (25.2) Par.?

kanyādānaṃ tu yaḥ kuryād vṛṣaṃ vā yaḥ samutsṛjet / (26.1) Par.?

tasya vāso bhavet tatra yatrāham iti nānyathā // (26.2) Par.?

uttānapāda uvāca / (27.1) Par.?

kanyādānaṃ kathaṃ svāmin kartavyaṃ dhārmikaiḥ sadā / (27.2) Par.?

parigraho yathā poṣyaḥ kanyodvāhas tathaiva ca // (27.3) Par.?

anyatpṛcchāmi deveśa kasya kanyā na dīyate / (28.1) Par.?

dātavyaṃ kutra taddeva kasmai dattam athākṣayam // (28.2) Par.?

uttamaṃ madhyamaṃ vāpi kanīyaḥ syāt kathaṃ vibho / (29.1) Par.?

rājasaṃ tāmasaṃ vāpi niḥśreyasam athāpi vā // (29.2) Par.?

īśvara uvāca / (30.1) Par.?

sarveṣāmeva dānānāṃ kanyādānaṃ viśiṣyate / (30.2) Par.?

yo dadyātparayā bhaktyābhigamya tanayāṃ nijām // (30.3) Par.?

kulīnāya surūpāya guṇajñāya manīṣiṇe / (31.1) Par.?

sulagne sumuhūrte ca dadyāt kanyām alaṃkṛtām // (31.2) Par.?

aśvānnā gāṃśca vāsāṃsi yo 'tra dadyātsvaśaktitaḥ / (32.1) Par.?

tasya vāso bhavet tatra padaṃ yatra nirāmayam // (32.2) Par.?

yenātra duhitā dattā prāṇebhyo 'pi garīyasī / (33.1) Par.?

tena sarvamidaṃ dattaṃ trailokyaṃ sacarācaram // (33.2) Par.?

yaḥ kanyārthaṃ tato labdhvā bhikṣate caiva taddhanam / (34.1) Par.?

sa bhavet karmacaṇḍālaḥ kāṣṭhakīlo bhaven mṛtaḥ // (34.2) Par.?

gṛhe 'pi tasya yo 'śnīyājjihvālaulyāt kathaṃcana / (35.1) Par.?

cāndrāyaṇena śudhyeta taptakṛcchreṇa vā punaḥ // (35.2) Par.?

uttānapāda uvāca / (36.1) Par.?

vittaṃ na vidyate yasya kanyaivāsti ca yadgṛhe / (36.2) Par.?

kathaṃ codvāhanaṃ tasya na yāñcāṃ kurute yadi // (36.3) Par.?

īśvara uvāca / (37.1) Par.?

avitenaiva kartavyaṃ kanyodvahanakaṃ nṛpa / (37.2) Par.?

kanyānāma samuccārya na doṣāya kadācana // (37.3) Par.?

abhigamyottamaṃ dānaṃ yacca dānam ayācitam / (38.1) Par.?

bhaviṣyati yugasyāntastasyānto naiva vidyate // (38.2) Par.?

abhigamyottamaṃ dānaṃ smṛtam āhūya madhyamam / (39.1) Par.?

yācyamānaṃ kanīyaḥ syād dehi dehīti cādhamam // (39.2) Par.?

yathaivāśmāśmanābaddho nikṣipto vārimadhyataḥ / (40.1) Par.?

dvāvetau nidhanaṃ yātas tadvad annam apātrake // (40.2) Par.?

asamarthe tato dānaṃ na pradeyaṃ kadācana / (41.1) Par.?

dātāraṃ nayate 'dhastādātmānaṃ ca viśeṣataḥ // (41.2) Par.?

samarthastārayeddvau tu kāṣṭhaṃ śuṣkaṃ yathā jale / (42.1) Par.?

yathā nauśca tathā vidvānprāpayedaparaṃ taṭam // (42.2) Par.?

āhitāgniśca gṛhṇāti yaḥ śūdrāṇāṃ pratigraham / (43.1) Par.?

iha janmani śūdro 'sau mṛtaḥ śvā copajāyate // (43.2) Par.?

vṛthā kleśaśca jāyeta brāhmaṇe hyagnihotriṇi / (44.1) Par.?

asatpratigrahaṃ kurvanguptaṃ nīcasya garhitam // (44.2) Par.?

abhojyaḥ sa bhavenmartyo dahyate kāriṣāgninā / (45.1) Par.?

kaṭakāro bhavet paścāt sapta janma na saṃśayaḥ // (45.2) Par.?

lajjādākṣiṇyalobhācca yad dānaṃ coparodhajam / (46.1) Par.?

bhṛtyebhyaśca tu yad dānaṃ tadvṛthā niṣphalaṃ bhavet // (46.2) Par.?

iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śūlabhedamāhātmye pātrāpātraparīkṣādānādiniyamavarṇanaṃ nāma pañcāśattamo 'dhyāyaḥ // (47.1) Par.?