Texts

bhīṣma uvāca / (1.1) Par.?

jyākarṣaṇaṃ śatrunibarhaṇaṃ ca kṛṣir vaṇijyā paśupālanaṃ ca / (1.2) Par.?

śuśrūṣaṇaṃ cāpi tathārthahetor akāryam etat paramaṃ dvijasya // (1.3) Par.?

sevyaṃ tu brahmaṣaṭkarma gṛhasthena manīṣiṇā / (2.1) Par.?

kṛtakṛtyasya cāraṇye vāso viprasya śasyate // (2.2) Par.?

rājapraiṣyaṃ kṛṣidhanaṃ jīvanaṃ ca vaṇijyayā / (3.1) Par.?

kauṭilyaṃ kaulaṭeyaṃ ca kusīdaṃ ca vivarjayet // (3.2) Par.?

śūdro rājan bhavati brahmabandhur duścāritryo yaśca dharmād apetaḥ / (4.1) Par.?

vṛṣalīpatiḥ piśuno nartakaśca grāmapraiṣyo yaśca bhaved vikarmā // (4.2) Par.?

japan vedān ajapaṃścāpi rājan samaḥ śūdrair dāsavaccāpi bhojyaḥ / (5.1) Par.?

ete sarve śūdrasamā bhavanti rājann etān varjayed devakṛtye // (5.2) Par.?

nirmaryāde cāśane krūravṛttau hiṃsātmake tyaktadharmasvavṛtte / (6.1) Par.?

havyaṃ kavyaṃ yāni cānyāni rājan deyānyadeyāni bhavanti tasmin // (6.2) Par.?

tasmād dharmo vihito brāhmaṇasya damaḥ śaucaṃ cārjavaṃ cāpi rājan / (7.1) Par.?

tathā viprasyāśramāḥ sarva eva purā rājan brahmaṇā vai nisṛṣṭāḥ // (7.2) Par.?

yaḥ syād dāntaḥ somapa āryaśīlaḥ sānukrośaḥ sarvasaho nirāśīḥ / (8.1) Par.?

ṛjur mṛdur anṛśaṃsaḥ kṣamāvān sa vai vipro netaraḥ pāpakarmā // (8.2) Par.?

śūdraṃ vaiśyaṃ rājaputraṃ ca rājaṃl lokāḥ sarve saṃśritā dharmakāmāḥ / (9.1) Par.?

tasmād varṇāñ jātidharmeṣu saktān matvā viṣṇur necchati pāṇḍuputra // (9.2) Par.?

loke cedaṃ sarvalokasya na syāc cāturvarṇyaṃ vedavādāśca na syuḥ / (10.1) Par.?

sarvāścejyāḥ sarvalokakriyāśca sadyaḥ sarve cāśramasthā na vai syuḥ // (10.2) Par.?

yaśca trayāṇāṃ varṇānām icched āśramasevanam / (11.1) Par.?

kartum āśramadṛṣṭāṃśca dharmāṃstāñ śṛṇu pāṇḍava // (11.2) Par.?

śuśrūṣākṛtakṛtyasya kṛtasaṃtānakarmaṇaḥ / (12.1) Par.?

abhyanujñāpya rājānaṃ śūdrasya jagatīpate // (12.2) Par.?

alpāntaragatasyāpi daśadharmagatasya vā / (13.1) Par.?

āśramā vihitāḥ sarve varjayitvā nirāśiṣam // (13.2) Par.?

bhaikṣacaryāṃ na tu prāhustasya tad dharmacāriṇaḥ / (14.1) Par.?

tathā vaiśyasya rājendra rājaputrasya caiva hi // (14.2) Par.?

kṛtakṛtyo vayo'tīto rājñaḥ kṛtapariśramaḥ / (15.1) Par.?

vaiśyo gacched anujñāto nṛpeṇāśramamaṇḍalam // (15.2) Par.?

vedān adhītya dharmeṇa rājaśāstrāṇi cānagha / (16.1) Par.?

saṃtānādīni karmāṇi kṛtvā somaṃ niṣevya ca // (16.2) Par.?

pālayitvā prajāḥ sarvā dharmeṇa vadatāṃ vara / (17.1) Par.?

rājasūyāśvamedhādīnmakhān anyāṃstathaiva ca // (17.2) Par.?

samānīya yathāpāṭhaṃ viprebhyo dattadakṣiṇaḥ / (18.1) Par.?

saṃgrāme vijayaṃ prāpya tathālpaṃ yadi vā bahu // (18.2) Par.?

sthāpayitvā prajāpālaṃ putraṃ rājye ca pāṇḍava / (19.1) Par.?

anyagotraṃ praśastaṃ vā kṣatriyaṃ kṣatriyarṣabha // (19.2) Par.?

arcayitvā pitṝn samyak pitṛyajñair yathāvidhi / (20.1) Par.?

devān yajñair ṛṣīn vedair arcitvā caiva yatnataḥ // (20.2) Par.?

antakāle ca samprāpte ya icched āśramāntaram / (21.1) Par.?

ānupūrvyāśramān rājan gatvā siddhim avāpnuyāt // (21.2) Par.?

rājarṣitvena rājendra bhaikṣacaryādhvasevayā / (22.1) Par.?

apetagṛhadharmo 'pi carejjīvitakāmyayā // (22.2) Par.?

na caitannaiṣṭhikaṃ karma trayāṇāṃ bharatarṣabha / (23.1) Par.?

caturṇāṃ rājaśārdūla prāhur āśramavāsinām // (23.2) Par.?

bahvāyattaṃ kṣatriyair mānavānāṃ lokaśreṣṭhaṃ dharmam āsevamānaiḥ / (24.1) Par.?

sarve dharmāḥ sopadharmāstrayāṇāṃ rājño dharmād iti vedācchṛṇomi // (24.2) Par.?

yathā rājan hastipade padāni saṃlīyante sarvasattvodbhavāni / (25.1) Par.?

evaṃ dharmān rājadharmeṣu sarvān sarvāvasthaṃ sampralīnān nibodha // (25.2) Par.?

alpāśrayān alpaphalān vadanti dharmān anyān dharmavido manuṣyāḥ / (26.1) Par.?

mahāśrayaṃ bahukalyāṇarūpaṃ kṣātraṃ dharmaṃ netaraṃ prāhur āryāḥ // (26.2) Par.?

sarve dharmā rājadharmapradhānāḥ sarve dharmāḥ pālyamānā bhavanti / (27.1) Par.?

sarvatyāgo rājadharmeṣu rājaṃs tyāge cāhur dharmam agryaṃ purāṇam // (27.2) Par.?

majjet trayī daṇḍanītau hatāyāṃ sarve dharmā na bhaveyur viruddhāḥ / (28.1) Par.?

sarve dharmāścāśramāṇāṃ gatāḥ syuḥ kṣātre tyakte rājadharme purāṇe // (28.2) Par.?

sarve tyāgā rājadharmeṣu dṛṣṭāḥ sarvā dīkṣā rājadharmeṣu coktāḥ / (29.1) Par.?

sarve yogā rājadharmeṣu coktāḥ sarve lokā rājadharmān praviṣṭāḥ // (29.2) Par.?

yathā jīvāḥ prakṛtau vadhyamānā dharmāśritānām upapīḍanāya / (30.1) Par.?

evaṃ dharmā rājadharmair viyuktāḥ sarvāvasthaṃ nādriyante svadharmam // (30.2) Par.?