UD type:
UD sub-type:
Unclear, revisit later
Texts
Help
Select a text:
Bibliography Select a chapter:
(no revisions)
Show parallels Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 5810
- Click on a sentence to show its analysis
- Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
yudhiṣṭhira uvāca / (1.1)
Par.?
kena vṛttena vṛttajño janako mithilādhipaḥ / (1.2)
Par.?
jagāma mokṣaṃ dharmajño bhogān utsṛjya mānuṣān // (1.3)
Par.?
bhīṣma uvāca / (2.1)
Par.?
atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam / (2.2)
Par.?
yena vṛttena vṛttajñaḥ sa jagāma mahat sukham // (2.3)
Par.?
janako janadevas tu mithilāyāṃ janādhipaḥ / (3.1)
Par.?
aurdhvadehikadharmāṇām āsīd yukto vicintane // (3.2)
Par.?
tasya sma śatam ācāryā vasanti satataṃ gṛhe / (4.1)
Par.?
darśayantaḥ pṛthag dharmān nānāpāṣaṇḍavādinaḥ // (4.2)
Par.?
sa teṣāṃ pretyabhāve ca pretyajātau viniścaye / (5.1)
Par.?
āgamasthaḥ sa bhūyiṣṭham ātmatattve na tuṣyati // (5.2)
Par.?
tatra pañcaśikho nāma kāpileyo mahāmuniḥ / (6.1)
Par.?
paridhāvan mahīṃ kṛtsnāṃ jagāma mithilām api // (6.2)
Par.?
sarvasaṃnyāsadharmāṇāṃ tattvajñānaviniścaye / (7.1)
Par.?
suparyavasitārthaś ca nirdvaṃdvo naṣṭasaṃśayaḥ // (7.2)
Par.?
ṛṣīṇām āhur ekaṃ yaṃ kāmād avasitaṃ nṛṣu / (8.1)
Par.?
śāśvataṃ sukham atyantam anvicchan sa sudurlabham // (8.2)
Par.?
yam āhuḥ kapilaṃ sāṃkhyāḥ paramarṣiṃ prajāpatim / (9.1)
Par.?
sa manye tena rūpeṇa vismāpayati hi svayam // (9.2)
Par.?
āsureḥ prathamaṃ śiṣyaṃ yam āhuś cirajīvinam / (10.1)
Par.?
pañcasrotasi yaḥ satram āste varṣasahasrikam // (10.2)
Par.?
taṃ samāsīnam āgamya maṇḍalaṃ kāpilaṃ mahat / (11.1)
Par.?
puruṣāvastham avyaktaṃ paramārthaṃ nibodhayat // (11.2)
Par.?
iṣṭisatreṇa saṃsiddho bhūyaś ca tapasā muniḥ / (12.1)
Par.?
kṣetrakṣetrajñayor vyaktiṃ bubudhe devadarśanaḥ // (12.2)
Par.?
yat tad ekākṣaraṃ brahma nānārūpaṃ pradṛśyate / (13.1)
Par.?
āsurir maṇḍale tasmin pratipede tad avyayam // (13.2)
Par.?
tasya pañcaśikhaḥ śiṣyo mānuṣyā payasā bhṛtaḥ / (14.1)
Par.?
brāhmaṇī kapilā nāma kācid āsīt kuṭumbinī // (14.2)
Par.?
tasyāḥ putratvam āgamya striyāḥ sa pibati stanau / (15.1)
Par.?
tataḥ sa kāpileyatvaṃ lebhe buddhiṃ ca naiṣṭhikīm // (15.2)
Par.?
etan me bhagavān āha kāpileyāya saṃbhavam / (16.1)
Par.?
tasya tat kāpileyatvaṃ sarvavittvam anuttamam // (16.2)
Par.?
sāmānyaṃ kapilo jñātvā dharmajñānām anuttamam / (17.1)
Par.?
upetya śatam ācāryān mohayāmāsa hetubhiḥ // (17.2)
Par.?
janakas tv abhisaṃraktaḥ kāpileyānudarśanāt / (18.1)
Par.?
utsṛjya śatam ācāryān pṛṣṭhato 'nujagāma tam // (18.2)
Par.?
tasmai paramakalpāya praṇatāya ca dharmataḥ / (19.1)
Par.?
abravīt paramaṃ mokṣaṃ yat tat sāṃkhyaṃ vidhīyate // (19.2)
Par.?
jātinirvedam uktvā hi karmanirvedam abravīt / (20.1)
Par.?
karmanirvedam uktvā ca sarvanirvedam abravīt // (20.2)
Par.?
yadarthaṃ karmasaṃsargaḥ karmaṇāṃ ca phalodayaḥ / (21.1)
Par.?
tad anāśvāsikaṃ moghaṃ vināśi calam adhruvam // (21.2)
Par.?
dṛśyamāne vināśe ca pratyakṣe lokasākṣike / (22.1)
Par.?
āgamāt param astīti bruvann api parājitaḥ // (22.2)
Par.?
anātmā hy ātmano mṛtyuḥ kleśo mṛtyur jarāmayaḥ / (23.1)
Par.?
ātmānaṃ manyate mohāt tad asamyak paraṃ matam // (23.2)
Par.?
atha ced evam apy asti yal loke nopapadyate / (24.1)
Par.?
ajaro 'yam amṛtyuś ca rājāsau manyate tathā // (24.2)
Par.?
asti nāstīti cāpy etat tasminn asati lakṣaṇe / (25.1)
Par.?
kim adhiṣṭhāya tad brūyāl lokayātrāviniścayam // (25.2)
Par.?
pratyakṣaṃ hy etayor mūlaṃ kṛtāntaitihyayor api / (26.1)
Par.?
pratyakṣo hy āgamo 'bhinnaḥ kṛtānto vā na kiṃcana // (26.2)
Par.?
yatra tatrānumāne 'sti kṛtaṃ bhāvayate 'pi vā / (27.1)
Par.?
anyo jīvaḥ śarīrasya nāstikānāṃ mate smṛtaḥ // (27.2)
Par.?
reto vaṭakaṇīkāyāṃ ghṛtapākādhivāsanam / (28.1)
Par.?
jātismṛtir ayaskāntaḥ sūryakānto 'mbubhakṣaṇam // (28.2) Par.?
pretya bhūtātyayaś caiva devatābhyupayācanam / (29.1)
Par.?
mṛte karmanivṛttiś ca pramāṇam iti niścayaḥ // (29.2)
Par.?
na tv ete hetavaḥ santi ye kecin mūrtisaṃsthitāḥ / (30.1)
Par.?
amartyasya hi martyena sāmānyaṃ nopapadyate // (30.2)
Par.?
avidyākarmaceṣṭānāṃ kecid āhuḥ punarbhavam / (31.1)
Par.?
kāraṇaṃ lobhamohau tu doṣāṇāṃ ca niṣevaṇam // (31.2)
Par.?
avidyāṃ kṣetram āhur hi karma bījaṃ tathā kṛtam / (32.1)
Par.?
tṛṣṇāsaṃjananaṃ sneha eṣa teṣāṃ punarbhavaḥ // (32.2)
Par.?
tasmin vyūḍhe ca dagdhe ca citte maraṇadharmiṇi / (33.1)
Par.?
anyo 'nyājjāyate dehas tam āhuḥ sattvasaṃkṣayam // (33.2)
Par.?
yadā sa rūpataś cānyo jātitaḥ śrutito 'rthataḥ / (34.1)
Par.?
katham asmin sa ity eva saṃbandhaḥ syād asaṃhitaḥ // (34.2)
Par.?
evaṃ sati ca kā prītir dānavidyātapobalaiḥ / (35.1)
Par.?
yad anyācaritaṃ karma sarvam anyaḥ prapadyate // (35.2)
Par.?
yadā hy ayam ihaivānyaiḥ prākṛtair duḥkhito bhavet / (36.1)
Par.?
sukhitair duḥkhitair vāpi dṛśyo 'py asya vinirṇayaḥ // (36.2)
Par.?
tathā hi musalair hanyuḥ śarīraṃ tat punar bhavet / (37.1)
Par.?
pṛthag jñānaṃ yad anyac ca yenaitan nopalabhyate // (37.2)
Par.?
ṛtuḥ saṃvatsaras tithyaḥ śītoṣṇe ca priyāpriye / (38.1)
Par.?
yathātītāni paśyanti tādṛśaḥ sattvasaṃkṣayaḥ // (38.2)
Par.?
jarayā hi parītasya mṛtyunā vā vināśinā / (39.1)
Par.?
durbalaṃ durbalaṃ pūrvaṃ gṛhasyeva vinaśyati // (39.2)
Par.?
indriyāṇi mano vāyuḥ śoṇitaṃ māṃsam asthi ca / (40.1)
Par.?
ānupūrvyā vinaśyanti svaṃ dhātum upayānti ca // (40.2)
Par.?
lokayātrāvidhānaṃ ca dānadharmaphalāgamaḥ / (41.1)
Par.?
yadarthaṃ vedaśabdāś ca vyavahārāś ca laukikāḥ // (41.2)
Par.?
iti samyaṅ manasy ete bahavaḥ santi hetavaḥ / (42.1)
Par.?
etad astīdam astīti na kiṃcit pratipadyate // (42.2)
Par.?
teṣāṃ vimṛśatām evaṃ tat tat samabhidhāvatām / (43.1)
Par.?
kvacinniviśate buddhis tatra jīryati vṛkṣavat // (43.2)
Par.?
evam arthair anarthaiś ca duḥkhitāḥ sarvajantavaḥ / (44.1)
Par.?
āgamair apakṛṣyante hastipair hastino yathā // (44.2)
Par.?
arthāṃs tathātyantasukhāvahāṃś ca lipsanta ete bahavo viśulkāḥ / (45.1)
Par.?
mahattaraṃ duḥkham abhiprapannā hitvāmiṣaṃ mṛtyuvaśaṃ prayānti // (45.2)
Par.?
vināśino hy adhruvajīvitasya kiṃ bandhubhir mitraparigrahaiś ca / (46.1)
Par.?
vihāya yo gacchati sarvam eva kṣaṇena gatvā na nivartate ca // (46.2)
Par.?
bhūvyomatoyānalavāyavo hi sadā śarīraṃ paripālayanti / (47.1)
Par.?
itīdam ālakṣya kuto ratir bhaved vināśino hy asya na śarma vidyate // (47.2)
Par.?
idam
anupadhi vākyam achalaṃ paramanirāmayam ātmasākṣikam / (48.1)
Par.?
narapatir abhivīkṣya vismitaḥ punar anuyoktum idaṃ pracakrame // (48.2)
Par.?
Duration=0.23543310165405 secs.