UD type:
UD sub-type:
Unclear, revisit later
Texts
Help
Select a text:
Bibliography Select a chapter:
(no revisions)
Show parallels Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 6285
- Click on a sentence to show its analysis
- Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
yudhiṣṭhira uvāca / (1.1)
Par.?
kiṃ tad akṣaram ityuktaṃ yasmānnāvartate punaḥ / (1.2)
Par.?
kiṃ ca tat kṣaram ityuktaṃ yasmād āvartate punaḥ // (1.3)
Par.?
akṣarakṣarayor vyaktim icchāmyariniṣūdana / (2.1)
Par.?
upalabdhuṃ mahābāho tattvena kurunandana // (2.2)
Par.?
tvaṃ hi jñānanidhir viprair ucyase vedapāragaiḥ / (3.1)
Par.?
ṛṣibhiśca mahābhāgair yatibhiśca mahātmabhiḥ // (3.2)
Par.?
śeṣam alpaṃ dinānāṃ te dakṣiṇāyanabhāskare / (4.1)
Par.?
āvṛtte bhagavatyarke gantāsi paramāṃ gatim // (4.2)
Par.?
tvayi pratigate śreyaḥ kutaḥ śroṣyāmahe vayam / (5.1)
Par.?
kuruvaṃśapradīpastvaṃ jñānadravyeṇa dīpyase // (5.2)
Par.?
tad etacchrotum icchāmi tvattaḥ kurukulodvaha / (6.1)
Par.?
na tṛpyāmīha rājendra śṛṇvann amṛtam īdṛśam // (6.2)
Par.?
bhīṣma uvāca / (7.1)
Par.?
atra te vartayiṣye 'ham itihāsaṃ purātanam / (7.2)
Par.?
vasiṣṭhasya ca saṃvādaṃ karālajanakasya ca // (7.3)
Par.?
vasiṣṭhaṃ śreṣṭham āsīnam ṛṣīṇāṃ bhāskaradyutim / (8.1)
Par.?
papraccha janako rājā jñānaṃ naiḥśreyasaṃ param // (8.2)
Par.?
param adhyātmakuśalam adhyātmagatiniścayam / (9.1)
Par.?
maitrāvaruṇim āsīnam abhivādya kṛtāñjaliḥ // (9.2)
Par.?
svakṣaraṃ praśritaṃ vākyaṃ madhuraṃ cāpyanulbaṇam / (10.1)
Par.?
papraccharṣivaraṃ rājā karālajanakaḥ purā // (10.2)
Par.?
bhagavañ śrotum icchāmi paraṃ brahma sanātanam / (11.1)
Par.?
yasmānna punarāvṛttim āpnuvanti manīṣiṇaḥ // (11.2)
Par.?
yacca tat kṣaram ityuktaṃ yatredaṃ kṣarate jagat / (12.1)
Par.?
yaccākṣaram iti proktaṃ śivaṃ kṣemyam anāmayam // (12.2)
Par.?
vasiṣṭha uvāca / (13.1)
Par.?
śrūyatāṃ pṛthivīpāla kṣaratīdaṃ yathā jagat / (13.2)
Par.?
yanna kṣarati pūrveṇa yāvat kālena cāpyatha // (13.3)
Par.?
yugaṃ dvādaśasāhasraṃ kalpaṃ viddhi caturguṇam / (14.1)
Par.?
daśakalpaśatāvṛttaṃ tad ahar brāhmam ucyate / (14.2)
Par.?
rātriścaitāvatī rājan yasyānte pratibudhyate // (14.3)
Par.?
sṛjatyanantakarmāṇaṃ mahāntaṃ bhūtam agrajam / (15.1)
Par.?
mūrtimantam amūrtātmā viśvaṃ śaṃbhuḥ svayaṃbhuvaḥ / (15.2)
Par.?
aṇimā laghimā prāptir īśānaṃ jyotir avyayam // (15.3)
Par.?
sarvataḥpāṇipādāntaṃ sarvato'kṣiśiromukham / (16.1)
Par.?
sarvataḥśrutimal loke sarvam āvṛtya tiṣṭhati // (16.2)
Par.?
hiraṇyagarbho bhagavān eṣa buddhir iti smṛtaḥ / (17.1)
Par.?
mahān iti ca yogeṣu viriñca iti cāpyuta // (17.2)
Par.?
sāṃkhye ca paṭhyate śāstre nāmabhir bahudhātmakaḥ / (18.1)
Par.?
vicitrarūpo viśvātmā ekākṣara iti smṛtaḥ // (18.2)
Par.?
vṛtaṃ naikātmakaṃ yena kṛtsnaṃ trailokyam ātmanā / (19.1)
Par.?
tathaiva bahurūpatvād viśvarūpa iti smṛtaḥ // (19.2)
Par.?
eṣa vai vikriyāpannaḥ sṛjatyātmānam ātmanā / (20.1)
Par.?
ahaṃkāraṃ mahātejāḥ prajāpatim ahaṃkṛtam // (20.2)
Par.?
avyaktād vyaktam utpannaṃ vidyāsargaṃ vadanti tam / (21.1)
Par.?
mahāntaṃ cāpyahaṃkāram avidyāsargam eva ca // (21.2)
Par.?
avidhiśca vidhiścaiva samutpannau tathaikataḥ / (22.1)
Par.?
vidyāvidyeti vikhyāte śrutiśāstrārthacintakaiḥ // (22.2)
Par.?
bhūtasargam ahaṃkārāt tṛtīyaṃ viddhi pārthiva / (23.1)
Par.?
ahaṃkāreṣu bhūteṣu caturthaṃ viddhi vaikṛtam // (23.2)
Par.?
vāyur jyotir athākāśam āpo 'tha pṛthivī tathā / (24.1)
Par.?
śabdaḥ sparśaśca rūpaṃ ca raso gandhastathaiva ca // (24.2)
Par.?
evaṃ yugapad utpannaṃ daśavargam asaṃśayam / (25.1)
Par.?
pañcamaṃ viddhi rājendra bhautikaṃ sargam arthavat // (25.2)
Par.?
śrotraṃ tvak cakṣuṣī jihvā ghrāṇam eva ca pañcamam / (26.1)
Par.?
vāk ca hastau ca pādau ca pāyur meḍhraṃ tathaiva ca // (26.2)
Par.?
buddhīndriyāṇi caitāni tathā karmendriyāṇi ca / (27.1)
Par.?
sambhūtānīha yugapanmanasā saha pārthiva // (27.2)
Par.?
eṣā tattvacaturviṃśā sarvākṛtiṣu vartate / (28.1)
Par.?
yāṃ jñātvā nābhiśocanti brāhmaṇāstattvadarśinaḥ // (28.2)
Par.?
etad dehaṃ samākhyātaṃ trailokye sarvadehiṣu / (29.1)
Par.?
veditavyaṃ naraśreṣṭha sadevanaradānave // (29.2)
Par.?
sayakṣabhūtagandharve sakiṃnaramahorage / (30.1)
Par.?
sacāraṇapiśāce vai sadevarṣiniśācare // (30.2)
Par.?
sadaṃśakīṭamaśake sapūtikṛmimūṣake / (31.1)
Par.?
śuni śvapāke vaiṇeye sacaṇḍāle sapulkase // (31.2)
Par.?
hastyaśvakharaśārdūle savṛkṣe gavi caiva ha / (32.1)
Par.?
yacca mūrtimayaṃ kiṃcit sarvatraitannidarśanam // (32.2)
Par.?
jale bhuvi tathākāśe nānyatreti viniścayaḥ / (33.1)
Par.?
sthānaṃ dehavatām asti ityevam anuśuśruma // (33.2)
Par.?
kṛtsnam etāvatastāta kṣarate vyaktasaṃjñakam / (34.1)
Par.?
ahanyahani bhūtātmā tataḥ kṣara iti smṛtaḥ // (34.2)
Par.?
etad akṣaram ityuktaṃ kṣaratīdaṃ yathā jagat / (35.1)
Par.?
jaganmohātmakaṃ prāhur avyaktaṃ vyaktasaṃjñakam // (35.2)
Par.?
mahāṃścaivāgrajo nityam etat kṣaranidarśanam / (36.1)
Par.?
kathitaṃ te mahārāja yasmānnāvartate punaḥ // (36.2)
Par.?
pañcaviṃśatimo viṣṇur nistattvastattvasaṃjñakaḥ / (37.1)
Par.?
tattvasaṃśrayaṇād etat tattvam āhur manīṣiṇaḥ // (37.2)
Par.?
yad amūrtyasṛjad vyaktaṃ tat tanmūrtyadhitiṣṭhati / (38.1)
Par.?
caturviṃśatimo vyakto hyamūrtaḥ pañcaviṃśakaḥ // (38.2)
Par.?
sa eva hṛdi sarvāsu mūrtiṣvātiṣṭhate ''tmavān / (39.1)
Par.?
cetayaṃścetano nityaḥ sarvamūrtir amūrtimān // (39.2) Par.?
sargapralayadharmiṇyā asargapralayātmakaḥ / (40.1)
Par.?
gocare vartate nityaṃ nirguṇo guṇasaṃjñakaḥ // (40.2)
Par.?
evam eṣa mahān ātmā sargapralayakovidaḥ / (41.1)
Par.?
vikurvāṇaḥ prakṛtimān abhimanyatyabuddhimān // (41.2)
Par.?
tamaḥsattvarajoyuktastāsu tāsviha yoniṣu / (42.1)
Par.?
līyate 'pratibuddhatvād abuddhajanasevanāt // (42.2)
Par.?
sahavāso nivāsātmā nānyo 'ham iti manyate / (43.1)
Par.?
yo 'haṃ so 'ham iti hyuktvā guṇān anu nivartate // (43.2)
Par.?
tamasā tāmasān bhāvān vividhān pratipadyate / (44.1)
Par.?
rajasā rājasāṃścaiva sāttvikān sattvasaṃśrayāt // (44.2)
Par.?
śuklalohitakṛṣṇāni rūpāṇyetāni trīṇi tu / (45.1)
Par.?
sarvāṇyetāni rūpāṇi jānīhi prākṛtāni vai // (45.2)
Par.?
tāmasā nirayaṃ yānti rājasā mānuṣāṃstathā / (46.1)
Par.?
sāttvikā devalokāya gacchanti sukhabhāginaḥ // (46.2)
Par.?
niṣkaivalyena pāpena tiryagyonim avāpnuyāt / (47.1)
Par.?
puṇyapāpena mānuṣyaṃ puṇyenaikena devatāḥ // (47.2)
Par.?
evam avyaktaviṣayaṃ kṣaram āhur manīṣiṇaḥ / (48.1)
Par.?
pañcaviṃśatimo yo 'yaṃ jñānād eva pravartate // (48.2)
Par.?
Duration=0.17235898971558 secs.