UD type:
UD sub-type:
Unclear, revisit later
Texts
Help
Select a text:
Bibliography Select a chapter:
(no revisions)
Show parallels Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 6287
- Click on a sentence to show its analysis
- Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
vasiṣṭha uvāca / (1.1)
Par.?
evam apratibuddhatvād abuddhajanasevanāt / (1.2)
Par.?
sargakoṭisahasrāṇi patanāntāni gacchati // (1.3)
Par.?
dhāmnā dhāmasahasrāṇi maraṇāntāni gacchati / (2.1)
Par.?
tiryagyonau manuṣyatve devaloke tathaiva ca // (2.2)
Par.?
candramā iva kośānāṃ punastatra sahasraśaḥ / (3.1)
Par.?
līyate 'pratibuddhatvād evam eṣa hyabuddhimān // (3.2)
Par.?
kalāḥ pañcadaśā yonistad dhāma iti paṭhyate / (4.1)
Par.?
nityam etad vijānīhi somaḥ ṣoḍaśamī kalā // (4.2)
Par.?
kalāyāṃ jāyate 'jasraṃ punaḥ punar abuddhimān / (5.1)
Par.?
dhāma tasyopayuñjanti bhūya eva tu jāyate // (5.2)
Par.?
ṣoḍaśī tu kalā sūkṣmā sa soma upadhāryatām / (6.1)
Par.?
na tūpayujyate devair devān upayunakti sā // (6.2)
Par.?
evaṃ tāṃ kṣapayitvā hi jāyate nṛpasattama / (7.1)
Par.?
sā hyasya prakṛtir dṛṣṭā tatkṣayānmokṣa ucyate // (7.2)
Par.?
tad evaṃ ṣoḍaśakalaṃ deham avyaktasaṃjñakam / (8.1)
Par.?
mamāyam iti manvānastatraiva parivartate // (8.2)
Par.?
pañcaviṃśastathaivātmā tasyaiva ā pratibodhanāt / (9.1)
Par.?
vimalasya viśuddhasya śuddhānilaniṣevaṇāt // (9.2)
Par.?
aśuddha eva śuddhātmā tādṛg bhavati pārthiva / (10.1)
Par.?
abuddhasevanāccāpi buddho 'pyabudhatāṃ vrajet // (10.2)
Par.?
tathaivāpratibuddho 'pi jñeyo nṛpatisattama / (11.1)
Par.?
prakṛtestriguṇāyāstu sevanāt prākṛto bhavet // (11.2)
Par.?
karālajanaka uvāca / (12.1)
Par.?
akṣarakṣarayor eṣa dvayoḥ saṃbandha iṣyate / (12.2)
Par.?
strīpuṃsor vāpi bhagavan saṃbandhastadvad ucyate // (12.3)
Par.?
ṛte na puruṣeṇeha strī garbhaṃ dhārayatyuta / (13.1)
Par.?
ṛte striyaṃ na puruṣo rūpaṃ nirvartayet tathā // (13.2)
Par.?
anyonyasyābhisaṃbandhād anyonyaguṇasaṃśrayāt / (14.1)
Par.?
rūpaṃ nirvartayatyetad evaṃ sarvāsu yoniṣu // (14.2)
Par.?
ratyartham abhisaṃrodhād anyonyaguṇasaṃśrayāt / (15.1)
Par.?
ṛtau nirvartate rūpaṃ tad vakṣyāmi nidarśanam // (15.2)
Par.?
ye guṇāḥ puruṣasyeha ye ca mātṛguṇāstathā / (16.1)
Par.?
asthi snāyu ca majjā ca jānīmaḥ pitṛto dvija // (16.2)
Par.?
tvaṅ māṃsaṃ śoṇitaṃ caiva mātṛjānyapi śuśruma / (17.1)
Par.?
evam etad dvijaśreṣṭha vedaśāstreṣu paṭhyate // (17.2)
Par.?
pramāṇaṃ yacca vedoktaṃ śāstroktaṃ yacca paṭhyate / (18.1)
Par.?
vedaśāstrapramāṇaṃ ca pramāṇaṃ tat sanātanam // (18.2)
Par.?
evam evābhisaṃbaddhau nityaṃ prakṛtipūruṣau / (19.1)
Par.?
paśyāmi bhagavaṃstasmānmokṣadharmo na vidyate // (19.2)
Par.?
athavānantarakṛtaṃ kiṃcid eva nidarśanam / (20.1)
Par.?
tanmamācakṣva tattvena pratyakṣo hyasi sarvathā // (20.2)
Par.?
mokṣakāmā vayaṃ cāpi kāṅkṣāmo yad anāmayam / (21.1)
Par.?
adeham ajaraṃ divyam atīndriyam anīśvaram // (21.2)
Par.?
vasiṣṭha uvāca / (22.1)
Par.?
yad etad uktaṃ bhavatā vedaśāstranidarśanam / (22.2)
Par.?
evam etad yathā caitanna gṛhṇāti tathā bhavān // (22.3)
Par.?
dhāryate hi tvayā grantha ubhayor vedaśāstrayoḥ / (23.1)
Par.?
na tu granthasya tattvajño yathāvat tvaṃ nareśvara // (23.2)
Par.?
yo hi vede ca śāstre ca granthadhāraṇatatparaḥ / (24.1)
Par.?
na ca granthārthatattvajñastasya tad dhāraṇaṃ vṛthā // (24.2)
Par.?
bhāraṃ sa vahate tasya granthasyārthaṃ na vetti yaḥ / (25.1)
Par.?
yastu granthārthatattvajño nāsya granthāgamo vṛthā // (25.2)
Par.?
granthasyārthaṃ ca pṛṣṭaḥ saṃstādṛśo vaktum arhati / (26.1)
Par.?
yathā tattvābhigamanād arthaṃ tasya sa vindati // (26.2)
Par.?
yastu saṃsatsu kathayed granthārthaṃ sthūlabuddhimān / (27.1)
Par.?
sa kathaṃ mandavijñāno granthaṃ vakṣyati nirṇayāt // (27.2)
Par.?
nirṇayaṃ cāpi chidrātmā na taṃ vakṣyati tattvataḥ / (28.1)
Par.?
sopahāsātmatām eti yasmāccaivātmavān api // (28.2)
Par.?
tasmāt tvaṃ śṛṇu rājendra yathaitad anudṛśyate / (29.1)
Par.?
yāthātathyena sāṃkhyeṣu yogeṣu ca mahātmasu // (29.2)
Par.?
yad eva yogāḥ paśyanti sāṃkhyaistad anugamyate / (30.1)
Par.?
ekaṃ sāṃkhyaṃ ca yogaṃ ca yaḥ paśyati sa buddhimān // (30.2)
Par.?
tvaṅ māṃsaṃ rudhiraṃ medaḥ pittaṃ majjāsthi snāyu ca / (31.1)
Par.?
etad aindriyakaṃ tāta yad bhavān idam āha vai // (31.2)
Par.?
dravyād dravyasya niṣpattir indriyād indriyaṃ tathā / (32.1)
Par.?
dehād deham avāpnoti bījād bījaṃ tathaiva ca // (32.2)
Par.?
nirindriyasyābījasya nirdravyasyāsya dehinaḥ / (33.1)
Par.?
kathaṃ guṇā bhaviṣyanti nirguṇatvānmahātmanaḥ // (33.2) Par.?
guṇā guṇeṣu jāyante tatraiva niviśanti ca / (34.1)
Par.?
evaṃ guṇāḥ prakṛtito jāyante ca na santi ca // (34.2)
Par.?
tvaṅ māṃsaṃ rudhiraṃ medaḥ pittaṃ majjāsthi snāyu ca / (35.1)
Par.?
aṣṭau tānyatha śukreṇa jānīhi prākṛtāni vai // (35.2)
Par.?
pumāṃścaivāpumāṃścaiva trailiṅgyaṃ prākṛtaṃ smṛtam / (36.1)
Par.?
naiva pumān pumāṃścaiva sa liṅgītyabhidhīyate // (36.2)
Par.?
aliṅgā prakṛtir liṅgair
upalabhyati sātmajaiḥ / (37.1)
Par.?
yathā puṣpaphalair nityam ṛtavo mūrtayastathā // (37.2)
Par.?
evam apyanumānena hyaliṅgam upalabhyate / (38.1)
Par.?
pañcaviṃśatimastāta liṅgeṣvaniyatātmakaḥ // (38.2)
Par.?
anādinidhano 'nantaḥ sarvadarśī nirāmayaḥ / (39.1)
Par.?
kevalaṃ tvabhimānitvād guṇeṣvaguṇa ucyate // (39.2)
Par.?
guṇā guṇavataḥ santi nirguṇasya kuto guṇāḥ / (40.1)
Par.?
tasmād evaṃ vijānanti ye janā guṇadarśinaḥ // (40.2)
Par.?
yadā tveṣa guṇān sarvān prākṛtān abhimanyate / (41.1)
Par.?
tadā sa guṇavān eva parameṇānupaśyati // (41.2)
Par.?
yat tad buddheḥ paraṃ prāhuḥ sāṃkhyā yogāśca sarvaśaḥ / (42.1)
Par.?
budhyamānaṃ mahāprājñam abuddhaparivarjanāt // (42.2)
Par.?
aprabuddham athāvyaktaṃ saguṇaṃ prāhur īśvaram / (43.1)
Par.?
nirguṇaṃ ceśvaraṃ nityam adhiṣṭhātāram eva ca // (43.2)
Par.?
prakṛteśca guṇānāṃ ca pañcaviṃśatikaṃ budhāḥ / (44.1)
Par.?
sāṃkhyayoge ca kuśalā budhyante paramaiṣiṇaḥ // (44.2)
Par.?
yadā prabuddhāstvavyaktam avasthājanmabhīravaḥ / (45.1)
Par.?
budhyamānaṃ prabudhyanti gamayanti samaṃ tadā // (45.2)
Par.?
etannidarśanaṃ samyag asamyag anudarśanam / (46.1)
Par.?
budhyamānāprabuddhābhyāṃ pṛthak pṛthag ariṃdama // (46.2)
Par.?
paraspareṇaitad uktaṃ kṣarākṣaranidarśanam / (47.1)
Par.?
ekatvam akṣaraṃ prāhur nānātvaṃ kṣaram ucyate // (47.2)
Par.?
pañcaviṃśatiniṣṭho 'yaṃ yadāsamyak pravartate / (48.1)
Par.?
ekatvaṃ darśanaṃ cāsya nānātvaṃ cāpyadarśanam // (48.2)
Par.?
tattvanistattvayor etat pṛthag eva nidarśanam / (49.1)
Par.?
pañcaviṃśatisargaṃ tu tattvam āhur manīṣiṇaḥ // (49.2)
Par.?
nistattvaṃ pañcaviṃśasya param āhur nidarśanam / (50.1)
Par.?
vargasya vargam ācāraṃ tattvaṃ tattvāt sanātanam // (50.2)
Par.?
Duration=0.35834002494812 secs.