Texts

īśvara uvāca / (1.1) Par.?

avyaktādabhavat kālaḥ pradhānaṃ puruṣaḥ paraḥ / (1.2) Par.?

tebhyaḥ sarvamidaṃ jātaṃ tasmād brahmamayaṃ jagat // (1.3) Par.?

sarvataḥ pāṇipādaṃ tat sarvato 'kṣiśiromukham / (2.1) Par.?

sarvataḥ śrutimalloke sarvamāvṛtya tiṣṭhati // (2.2) Par.?

sarvendriyaguṇābhāsaṃ sarvendriyavivarjitam / (3.1) Par.?

sarvādhāraṃ sadānandamavyaktaṃ dvaitavarjitam // (3.2) Par.?

sarvopamānarahitaṃ pramāṇātītagocaram / (4.1) Par.?

nirvikalpaṃ nirābhāsaṃ sarvāvāsaṃ parāmṛtam // (4.2) Par.?

abhinnaṃ bhinnasaṃsthānaṃ śāśvataṃ dhruvam avyayam / (5.1) Par.?

nirguṇaṃ paramaṃ vyoma tajjñānaṃ sūrayo viduḥ // (5.2) Par.?

sa ātmā sarvabhūtānāṃ sa bāhyābhyantaraḥ paraḥ / (6.1) Par.?

so 'haṃ sarvatragaḥ śānto jñānātmā parameśvaraḥ // (6.2) Par.?

mayā tatamidaṃ viśvaṃ jagadavyaktamūrtinā / (7.1) Par.?

matsthāni sarvabhūtāni yastaṃ veda sa vedavit // (7.2) Par.?

pradhānaṃ puruṣaṃ caiva tattvadvayamudāhṛtam / (8.1) Par.?

tayoranādiruddiṣṭaḥ kālaḥ saṃyojakaḥ paraḥ // (8.2) Par.?

trayametadanādyantamavyakte samavasthitam / (9.1) Par.?

tadātmakaṃ tadanyat syāt tadrūpaṃ māmakaṃ viduḥ // (9.2) Par.?

mahadādyaṃ viśeṣāntaṃ samprasūte 'khilaṃ jagat / (10.1) Par.?

yā sā prakṛtiruddiṣṭā mohinī sarvadehinām // (10.2) Par.?

puruṣaḥ prakṛtistho hi bhuṅkte yaḥ prākṛtān guṇān / (11.1) Par.?

ahaṅkāravimuktatvāt procyate pañcaviṃśakaḥ // (11.2) Par.?

ādyo vikāraḥ prakṛtermahānātmeti kathyate / (12.1) Par.?

vijñānaśaktirvijñātā hyahaṅkārastadutthitaḥ // (12.2) Par.?

eka eva mahānātmā so 'haṅkāro 'bhidhīyate / (13.1) Par.?

sa jīvaḥ so 'ntarātmeti gīyate tattvacintakaiḥ // (13.2) Par.?

tena vedayate sarvaṃ sukhaṃ duḥkhaṃ ca janmasu / (14.1) Par.?

sa vijñānātmakastasya manaḥ syādupakārakam // (14.2) Par.?

tenāvivekatastasmāt saṃsāraḥ puruṣasya tu / (15.1) Par.?

sa cāvivekaḥ prakṛtau saṅgāt kālena so 'bhavat // (15.2) Par.?

kālaḥ sṛjati bhūtāni kālaḥ saṃharati prajāḥ / (16.1) Par.?

sarve kālasya vaśagā na kālaḥ kasyacid vaśe // (16.2) Par.?

so 'ntarā sarvamevedaṃ niyacchati sanātanaḥ / (17.1) Par.?

procyate bhagavān prāṇaḥ sarvajñaḥ puruṣottamaḥ // (17.2) Par.?

sarvendriyebhyaḥ paramaṃ mana āhurmanīṣiṇaḥ / (18.1) Par.?

manasaścāpyahaṅkāramahaṅkārānmahān paraḥ // (18.2) Par.?

mahataḥ param avyaktavyaktāt puruṣaḥ paraḥ / (19.1) Par.?

puruṣād bhagavān prāṇastasya sarvamidaṃ jagat // (19.2) Par.?

prāṇāt parataraṃ vyoma vyomātīto 'gnirīśvaraḥ / (20.1) Par.?

so 'haṃ sarvatragaḥ śānto jñānātmā parameśvaraḥ / (20.2) Par.?

nāsti mattaḥ paraṃ bhūtaṃ māṃ vijñāya vimucyate // (20.3) Par.?

nityaṃ hi nāsti jagati bhūtaṃ sthāvarajaṅgamam / (21.1) Par.?

ṛte māmekamavyaktaṃ vyomarūpaṃ maheśvaram // (21.2) Par.?

so 'haṃ sṛjāmi sakalaṃ saṃharāmi sadā jagat / (22.1) Par.?

māyī māyāmayo devaḥ kālena saha saṃgataḥ // (22.2) Par.?

matsannidhāveṣa kālaḥ karoti sakalaṃ jagat / (23.1) Par.?

niyojayatyanantātmā hyetad vedānuśāsanam // (23.2) Par.?

iti śrīkūrmapurāṇe ṣaṭsāhasryāṃ saṃhitāyāmuparivibhāge īśvaragītāsu tṛtīyo 'dhyāyaḥ // (24.1) Par.?