Texts

Help

Select a text:
Bibliography
Select a chapter:
 (no revisions)
Show parallels  Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 8082
  • Click on a sentence to show its analysis
  • Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
vaiśaṃpāyana uvāca / (1.1) Par.?
kṛṣṇasya vacanaṃ śrutvā dhṛtarāṣṭro janeśvaraḥ / (1.2) Par.?
viduraṃ sarvadharmajñaṃ tvaramāṇo 'bhyabhāṣata // (1.3) Par.?
gaccha tāta mahāprājñāṃ gāndhārīṃ dīrghadarśinīm / (2.1) Par.?
ānayeha tayā sārdham anuneṣyāmi durmatim // (2.2) Par.?
yadi sāpi durātmānaṃ śamayed duṣṭacetasam / (3.1) Par.?
api kṛṣṇāya suhṛdastiṣṭhema vacane vayam // (3.2) Par.?
api lobhābhibhūtasya panthānam anudarśayet / (4.1) Par.?
durbuddher duḥsahāyasya samarthaṃ bruvatī vacaḥ // (4.2) Par.?
api no vyasanaṃ ghoraṃ duryodhanakṛtaṃ mahat / (5.1) Par.?
śamayeccirarātrāya yogakṣemavad avyayam // (5.2) Par.?
rājñastu vacanaṃ śrutvā viduro dīrghadarśinīm / (6.1) Par.?
ānayāmāsa gāndhārīṃ dhṛtarāṣṭrasya śāsanāt // (6.2) Par.?
dhṛtarāṣṭra uvāca / (7.1) Par.?
eṣa gāndhāri putraste durātmā śāsanātigaḥ / (7.2) Par.?
aiśvaryalobhād aiśvaryaṃ jīvitaṃ ca prahāsyati // (7.3) Par.?
aśiṣṭavad amaryādaḥ pāpaiḥ saha durātmabhiḥ / (8.1) Par.?
sabhāyā nirgato mūḍho vyatikramya suhṛdvacaḥ // (8.2) Par.?
vaiśaṃpāyana uvāca / (9.1) Par.?
sā bhartur vacanaṃ śrutvā rājaputrī yaśasvinī / (9.2) Par.?
anvicchantī mahacchreyo gāndhārī vākyam abravīt // (9.3) Par.?
ānayeha sutaṃ kṣipraṃ rājyakāmukam āturam / (10.1) Par.?
na hi rājyam aśiṣṭena śakyaṃ dharmārthalopinā // (10.2) Par.?
tvaṃ hyevātra bhṛśaṃ garhyo dhṛtarāṣṭra sutapriyaḥ / (11.1) Par.?
yo jānan pāpatām asya tatprajñām anuvartase // (11.2) Par.?
sa eṣa kāmamanyubhyāṃ pralabdho moham āsthitaḥ / (12.1) Par.?
aśakyo 'dya tvayā rājan vinivartayituṃ balāt // (12.2) Par.?
rājyapradāne mūḍhasya bāliśasya durātmanaḥ / (13.1) Par.?
duḥsahāyasya lubdhasya dhṛtarāṣṭro 'śnute phalam // (13.2) Par.?
kathaṃ hi svajane bhedam upekṣeta mahāmatiḥ / (14.1) Par.?
bhinnaṃ hi svajanena tvāṃ prasahiṣyanti śatravaḥ // (14.2) Par.?
yā hi śakyā mahārāja sāmnā dānena vā punaḥ / (15.1) Par.?
nistartum āpadaḥ sveṣu daṇḍaṃ kastatra pātayet // (15.2) Par.?
śāsanād dhṛtarāṣṭrasya duryodhanam amarṣaṇam / (16.1) Par.?
mātuśca vacanāt kṣattā sabhāṃ prāveśayat punaḥ // (16.2) Par.?
sa mātur vacanākāṅkṣī praviveśa sabhāṃ punaḥ / (17.1) Par.?
abhitāmrekṣaṇaḥ krodhānniḥśvasann iva pannagaḥ // (17.2) Par.?
taṃ praviṣṭam abhiprekṣya putram utpatham āsthitam / (18.1) Par.?
vigarhamāṇā gāndhārī samarthaṃ vākyam abravīt // (18.2) Par.?
duryodhana nibodhedaṃ vacanaṃ mama putraka / (19.1) Par.?
hitaṃ te sānubandhasya tathāyatyāṃ sukhodayam // (19.2) Par.?
bhīṣmasya tu pituścaiva mama cāpacitiḥ kṛtā / (20.1) Par.?
bhaved droṇamukhānāṃ ca suhṛdāṃ śāmyatā tvayā // (20.2) Par.?
na hi rājyaṃ mahāprājña svena kāmena śakyate / (21.1) Par.?
avāptuṃ rakṣituṃ vāpi bhoktuṃ vā bharatarṣabha // (21.2) Par.?
na hyavaśyendriyo rājyam aśnīyād dīrgham antaram / (22.1) Par.?
vijitātmā tu medhāvī sa rājyam abhipālayet // (22.2) Par.?
kāmakrodhau hi puruṣam arthebhyo vyapakarṣataḥ / (23.1) Par.?
tau tu śatrū vinirjitya rājā vijayate mahīm // (23.2) Par.?
lokeśvaraprabhutvaṃ hi mahad etad durātmabhiḥ / (24.1) Par.?
rājyaṃ nāmepsitaṃ sthānaṃ na śakyam abhirakṣitum // (24.2) Par.?
indriyāṇi mahat prepsur niyacched arthadharmayoḥ / (25.1) Par.?
indriyair niyatair buddhir vardhate 'gnir ivendhanaiḥ // (25.2) Par.?
avidhyeyāni hīmāni vyāpādayitum apyalam / (26.1) Par.?
avidheyā ivādāntā hayāḥ pathi kusārathim // (26.2) Par.?
avijitya ya ātmānam amātyān vijigīṣate / (27.1) Par.?
ajitātmājitāmātyaḥ so 'vaśaḥ parihīyate // (27.2) Par.?
ātmānam eva prathamaṃ deśarūpeṇa yo jayet / (28.1) Par.?
tato 'mātyān amitrāṃśca na moghaṃ vijigīṣate // (28.2) Par.?
vaśyendriyaṃ jitāmātyaṃ dhṛtadaṇḍaṃ vikāriṣu / (29.1) Par.?
parīkṣyakāriṇaṃ dhīram atyantaṃ śrīr niṣevate // (29.2) Par.?
kṣudrākṣeṇeva jālena jhaṣāvapihitāvubhau / (30.1) Par.?
kāmakrodhau śarīrasthau prajñānaṃ tau vilumpataḥ // (30.2) Par.?
yābhyāṃ hi devāḥ svaryātuḥ svargasyāpidadhur mukham / (31.1) Par.?
bibhyato 'nuparāgasya kāmakrodhau sma vardhitau // (31.2) Par.?
kāmaṃ krodhaṃ ca lobhaṃ ca dambhaṃ darpaṃ ca bhūmipaḥ / (32.1) Par.?
samyag vijetuṃ yo veda sa mahīm abhijāyate // (32.2) Par.?
satataṃ nigrahe yukta indriyāṇāṃ bhavennṛpaḥ / (33.1) Par.?
īpsann arthaṃ ca dharmaṃ ca dviṣatāṃ ca parābhavam // (33.2) Par.?
kāmābhibhūtaḥ krodhād vā yo mithyā pratipadyate / (34.1) Par.?
sveṣu cānyeṣu vā tasya na sahāyā bhavantyuta // (34.2) Par.?
ekībhūtair mahāprājñaiḥ śūrair arinibarhaṇaiḥ / (35.1) Par.?
pāṇḍavaiḥ pṛthivīṃ tāta bhokṣyase sahitaḥ sukhī // (35.2) Par.?
yathā bhīṣmaḥ śāṃtanavo droṇaścāpi mahārathaḥ / (36.1) Par.?
āhatustāta tat satyam ajeyau kṛṣṇapāṇḍavau // (36.2) Par.?
prapadyasva mahābāhuṃ kṛṣṇam akliṣṭakāriṇam / (37.1) Par.?
prasanno hi sukhāya syād ubhayor eva keśavaḥ // (37.2) Par.?
suhṛdām arthakāmānāṃ yo na tiṣṭhati śāsane / (38.1) Par.?
prājñānāṃ kṛtavidyānāṃ sa naraḥ śatrunandanaḥ // (38.2) Par.?
na yuddhe tāta kalyāṇaṃ na dharmārthau kutaḥ sukham / (39.1) Par.?
na cāpi vijayo nityaṃ mā yuddhe ceta ādhithāḥ // (39.2) Par.?
bhīṣmeṇa hi mahāprājña pitrā te bāhlikena ca / (40.1) Par.?
datto 'ṃśaḥ pāṇḍuputrāṇāṃ bhedād bhītair ariṃdama // (40.2) Par.?
tasya caitat pradānasya phalam adyānupaśyasi / (41.1) Par.?
yadbhuṅkṣe pṛthivīṃ sarvāṃ śūrair nihatakaṇṭakām // (41.2) Par.?
prayaccha pāṇḍuputrāṇāṃ yathocitam ariṃdama / (42.1) Par.?
yadīcchasi sahāmātyo bhoktum ardhaṃ mahīkṣitām // (42.2) Par.?
alam ardhaṃ pṛthivyāste sahāmātyasya jīvanam / (43.1) Par.?
suhṛdāṃ vacane tiṣṭhan yaśaḥ prāpsyasi bhārata // (43.2) Par.?
śrīmadbhir ātmavadbhir hi buddhimadbhir jitendriyaiḥ / (44.1) Par.?
pāṇḍavair vigrahastāta bhraṃśayenmahataḥ sukhāt // (44.2) Par.?
nigṛhya suhṛdāṃ manyuṃ śādhi rājyaṃ yathocitam / (45.1) Par.?
svam aṃśaṃ pāṇḍuputrebhyaḥ pradāya bharatarṣabha // (45.2) Par.?
alam ahnā nikāro 'yaṃ trayodaśa samāḥ kṛtaḥ / (46.1) Par.?
śamayainaṃ mahāprājña kāmakrodhasamedhitam // (46.2) Par.?
na caiṣa śaktaḥ pārthānāṃ yastvadartham abhīpsati / (47.1) Par.?
sūtaputro dṛḍhakrodho bhrātā duḥśāsanaśca te // (47.2) Par.?
bhīṣme droṇe kṛpe karṇe bhīmasene dhanaṃjaye / (48.1) Par.?
dhṛṣṭadyumne ca saṃkruddhe na syuḥ sarvāḥ prajā dhruvam // (48.2) Par.?
amarṣavaśam āpanno mā kurūṃstāta jīghanaḥ / (49.1) Par.?
sarvā hi pṛthivī spṛṣṭā tvat pāṇḍavakṛte vadham // (49.2) Par.?
yacca tvaṃ manyase mūḍha bhīṣmadroṇakṛpādayaḥ / (50.1) Par.?
yotsyante sarvaśaktyeti naitad adyopapadyate // (50.2) Par.?
samaṃ hi rājyaṃ prītiśca sthānaṃ ca vijitātmanām / (51.1) Par.?
pāṇḍaveṣvatha yuṣmāsu dharmastvabhyadhikastataḥ // (51.2) Par.?
rājapiṇḍabhayād ete yadi hāsyanti jīvitam / (52.1) Par.?
na hi śakṣyanti rājānaṃ yudhiṣṭhiram udīkṣitum // (52.2) Par.?
na lobhād arthasaṃpattir narāṇām iha dṛśyate / (53.1) Par.?
tad alaṃ tāta lobhena praśāmya bharatarṣabha // (53.2) Par.?
Duration=0.19134306907654 secs.