Texts

Help

Select a text:
Bibliography
Select a chapter:
 (no revisions)
Associated topic(s): Shivaism, Śiva, Sāṃkhya

Show parallels  Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 5962
  • Click on a sentence to show its analysis
  • Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
ya eko 'varṇo bahudhā śaktiyogād varṇān anekān nihitārtho dadhāti / (1.1) Par.?
yad
n.s.m.
eka
n.s.m.
a
indecl.
∞ varṇa
n.s.m.
bahudhā
indecl.
śakti
comp.
∞ yoga
ab.s.m.
varṇa
ac.p.m.
aneka
ac.p.m.
nidhā
PPP, comp.
∞ artha
n.s.m.
dhā,
3. sg., Pre. ind.
← tad (1.2) [acl]
vi caiti cānte viśvam ādau sa devaḥ sa no buddhyā śubhayā saṃyunaktu // (1.2) Par.?
vi
indecl.
ca
indecl.
∞ i
3. sg., Pre. ind.
ca
indecl.
∞ anta
l.s.m.
viśva
n.s.n.
ādi,
l.s.m.
tad
n.s.m.
→ dhā (1.1) [acl:rel]
deva.
n.s.m.
root
tad
n.s.m.
mad
ac.p.a.
buddhi
i.s.f.
śubha
i.s.f.
saṃyuj.
3. sg., Pre. imp.
root
tad evāgnis tad ādityas tad vāyus tad u candramāḥ / (2.1) Par.?
tad
n.s.n.
root
eva
indecl.
∞ agni.
n.s.m.
tad
n.s.n.
root
āditya.
n.s.m.
tad
n.s.n.
root
vāyu.
n.s.m.
tad
n.s.n.
root
u
indecl.
candramas.
n.s.m.
tad eva śukraṃ tad brahma tad āpas tat prajāpatiḥ // (2.2) Par.?
tad
n.s.n.
root
eva
indecl.
śukra.
n.s.n.
tad
n.s.n.
root
brahman.
n.s.n.
tad
n.s.n.
root
ap.
n.p.f.
tad
n.s.n.
root
prajāpati.
n.s.m.
tvaṃ strī tvaṃ pumān asi tvaṃ kumāra uta vā kumārī / (3.1) Par.?
tvad
n.s.a.
strī.
n.s.f.
root
tvad
n.s.a.
puṃs
n.s.m.
root
as.
2. sg., Pre. ind.
tvad
n.s.a.
kumāra
n.s.m.
root
uta
indecl.

indecl.
kumārī.
n.s.f.
tvaṃ jīrṇo daṇḍena vañcasi tvaṃ jāto bhavasi viśvatomukhaḥ // (3.2) Par.?
tvad
n.s.a.
jīrṇa
n.s.m.
daṇḍa
i.s.m.
vañc.
2. sg., Pre. ind.
root
tvad
n.s.a.
jan
PPP, n.s.m.
bhū
2. sg., Pre. ind.
root
nīlaḥ pataṅgo harito lohitākṣas taḍidgarbha ṛtavaḥ samudrāḥ / (4.1) Par.?
nīla
n.s.m.
pataṃga
n.s.m.
root
harita
n.s.m.
lohita
comp.
∞ akṣa
n.s.m.
taḍit
comp.
∞ garbha
n.s.m.
ṛtu
n.p.m.
samudra.
n.p.m.
anādimāṃs tvaṃ vibhutvena vartase yato jātāni bhuvanāni viśvā // (4.2) Par.?
anādimat
n.s.m.
tvad
n.s.a.
vibhu
comp.
∞ tva
i.s.n.
vṛt,
2. sg., Pre. ind.
root
yatas
indecl.
jan
PPP, n.p.n.
bhuvana
n.p.n.
viśva.
n.p.n.
ajām ekāṃ lohitaśuklakṛṣṇāṃ bahvīḥ prajāḥ sṛjamānāṃ sarūpāḥ / (5.1) Par.?
ajā
ac.s.f.
← anuśī (5.2) [obl]
eka
ac.s.f.
lohita
comp.
∞ śukla
comp.
∞ kṛṣṇa
ac.s.f.
bahu
ac.p.f.
prajā
ac.p.f.
sṛj
Pre. ind., ac.s.f.
sarūpa
ac.p.f.
ajo hy eko juṣamāṇo 'nuśete jahāty enāṃ bhuktabhogām ajo 'nyaḥ // (5.2) Par.?
aja
n.s.m.
hi
indecl.
eka
n.s.m.
juṣ
Pre. ind., n.s.m.
anuśī.
3. sg., Pre. ind.
root
→ ajā (5.1) [obl]

3. sg., Pre. ind.
root
enad
ac.s.f.
bhuj
PPP, comp.
∞ bhoga
ac.s.f.
aja
n.s.m.
anya.
n.s.m.
dvā suparṇā sayujā sakhāyā samānaṃ vṛkṣaṃ pariṣasvajāte / (6.1) Par.?
dvi
n.d.m.
root
suparṇa
n.d.m.
sayuj
n.d.m.
sakhi
n.d.m.
samāna
ac.s.m.
vṛkṣa
ac.s.m.
pariṣvaj.
3. du., Perf.
tayor anyaḥ pippalaṃ svādv atty anaśnann anyo 'bhicākaśīti // (6.2) Par.?
tad
g.d.m.
root
anya
n.s.m.
pippala
ac.s.n.
svādu
ac.s.n.
ad.
3. sg., Pre. ind.
an
indecl.
∞ 
Pre. ind., n.s.m.
anya
n.s.m.
abhicākaś.
3. sg., Pre. ind.
samāne vṛkṣe puruṣo nimagno 'nīśayā śocati muhyamānaḥ / (7.1) Par.?
juṣṭaṃ yadā paśyaty anyam īśaṃ asya mahimānam iti vītaśokaḥ // (7.2) Par.?
ṛco 'kṣare parame vyoman yasmin devā adhi viśve niṣeduḥ / (8.1) Par.?
ṛc
g.s.f.
akṣara
l.s.m.
parama
l.s.m.
vyoman
l.s.m.
yad
l.s.m.
deva
n.p.m.
adhi
indecl.
viśva
n.p.m.
niṣad,
3. pl., Perf.
← tad (8.2) [acl]
yas tan na veda kim ṛcā kariṣyati ya it tad vidus ta ime samāsate // (8.2) Par.?
yad
n.s.m.
tad
ac.s.n.
→ niṣad (8.1) [acl:rel]
na
indecl.
vid,
3. sg., Perf.
ka
ac.s.n.
ṛc
i.s.f.
kṛ.
3. sg., Fut.
root
yad
n.p.m.
id
indecl.
tad
ac.s.n.
vid,
3. pl., Perf.
tad
n.p.m.
idam
n.p.m.
samās.
3. pl., Pre. ind.
root
chandāṃsi yajñāḥ kratavo vratāni bhūtaṃ bhavyaṃ yac ca vedā vadanti / (9.1) Par.?
chandas
n.p.n.
← sṛj (9.2) [dislocated]
yajña
n.p.m.
kratu
n.p.m.
vrata
n.p.n.
bhū
PPP, n.s.n.
bhū
Ger., n.s.n.
yad
ac.s.n.
ca
indecl.
veda
n.p.m.
vad,
3. pl., Pre. ind.
asmān māyī sṛjate viśvam etat tasmiṃścānyo māyayā saṃniruddhaḥ // (9.2) Par.?
idam
ab.s.n.
māyin
n.s.m.
sṛj
3. sg., Pre. ind.
root
→ chandas (9.1) [dislocated]
viśva
ac.s.n.
etad.
ac.s.n.
tad
l.s.n.
∞ ca
indecl.
∞ anya
n.s.m.
māyā
i.s.f.
saṃnirudh.
PPP, n.s.m.
root
māyāṃ tu prakṛtiṃ vidyān māyinaṃ tu maheśvaraṃ / (10.1) Par.?
māyā
ac.s.f.
tu
indecl.
prakṛti
ac.s.f.
vid,
3. sg., Pre. opt.
root
māyin
ac.s.m.
tu
indecl.
maheśvara.
ac.s.m.
tasyāvayavabhūtais tu vyāptaṃ sarvaṃ idaṃ jagat // (10.2) Par.?
tad
g.s.m.
∞ avayava
comp.
∞ bhū
PPP, i.p.n.
tu
indecl.
vyāp
PPP, n.s.n.
root
sarva
n.s.n.
idam
n.s.n.
jagant.
n.s.n.
yo yoniṃyonim adhitiṣṭhaty eko yasminn idaṃ saṃ ca vi caiti sarvam / (11.1) Par.?
yad
n.s.m.
yoni
ac.s.m.
∞ yoni
ac.s.m.
adhiṣṭhā
3. sg., Pre. ind.
← īśāna (11.2) [acl]
eka,
n.s.m.
yad
l.s.m.
idam
n.s.n.
sam
indecl.
ca
indecl.
vi
indecl.
ca
indecl.
∞ i
3. sg., Pre. ind.
sarva,
n.s.n.
tam īśānaṃ varadaṃ devam īḍyaṃ nicāyyemāṃ śāntim atyantam eti // (11.2) Par.?
tad
ac.s.m.
īśāna
ac.s.m.
→ adhiṣṭhā (11.1) [acl:rel]
vara
comp.
∞ da
ac.s.m.
deva
ac.s.m.
īḍ
Ger., ac.s.m.
nicāy
Abs., indecl.
∞ idam
ac.s.f.
śānti
ac.s.f.
atyantam
indecl.
i.
3. sg., Pre. ind.
root
yo devānāṃ prabhavaś codbhavaśca viśvādhiko rudro maharṣiḥ / (12.1) Par.?
yad
n.s.m.
← paś (12.2) [nsubj]
deva
g.p.m.
prabhava
n.s.m.
ca
indecl.
∞ udbhava
n.s.m.
∞ ca
indecl.
viśva
comp.
∞ adhika
n.s.m.
rudra
n.s.m.
mahat
comp.
∞ ṛṣi,
n.s.m.
hiraṇyagarbhaṃ paśyata jāyamānaṃ sa no buddhyā śubhayā saṃyunaktu // (12.2) Par.?
∞ garbha
ac.s.m.
paś
3. sg., Impf.
→ yad (12.1) [nsubj]
jan.
Pre. ind., ac.s.m.
tad
n.s.m.
mad
ac.p.a.
buddhi
i.s.f.
śubha
i.s.f.
saṃyuj.
3. sg., Pre. imp.
root
yo devānām adhipo yasmiṃllokā adhiśritāḥ / (13.1) Par.?
ya īśe asya dvipadaś catuṣpadaḥ kasmai devāya haviṣā vidhema // (13.2) Par.?
sūkṣmātisūkṣmaṃ kalilasya madhye viśvasya sraṣṭāram anekarūpaṃ / (14.1) Par.?
∞ ati
indecl.
∞ sūkṣma
ac.s.m.
→ pariveṣṭitṛ (14.2) [conj]
← jñā (14.2) [obj]
kalila
g.s.n.
madhya,
l.s.n.
viśva
g.s.n.
sraṣṭṛ
ac.s.m.
aneka
comp.
∞ rūpa,
ac.s.m.
viśvasyaikaṃ pariveṣṭitāraṃ jñātvā śivaṃ śāntim atyantam eti // (14.2) Par.?
viśva
g.s.n.
∞ eka
ac.s.m.
pariveṣṭitṛ
ac.s.m.
← sūkṣma (14.1) [conj]
jñā
Abs., indecl.
→ sūkṣma (14.1) [obj]
śiva,
ac.s.m.
śānti
ac.s.f.
atyantam
indecl.
i.
3. sg., Pre. ind.
root
sa eva kāle bhuvanasya goptā viśvādhipaḥ sarvabhūteṣu gūḍhaḥ / (15.1) Par.?
tad
n.s.m.
eva
indecl.
kāla
l.s.m.
bhuvana
g.s.n.
goptṛ
n.s.m.
root
viśva
comp.
∞ adhipa
n.s.m.
sarva
comp.
∞ bhūta
l.p.n.
guh.
PPP, n.s.m.
yasmin yuktā brahmarṣayo devatāś ca tam evaṃ jñātvā mṛtyupāśāṃś chinatti // (15.2) Par.?
yad
l.s.m.
yuj
PPP, n.p.m.
devatā
n.p.f.
ca,
indecl.
tad
ac.s.m.
evam
indecl.
jñā
Abs., indecl.
mṛtyu
comp.
∞ pāśa
ac.p.m.
chid.
3. sg., Pre. ind.
root
ghṛtāt paraṃ maṇḍam ivātisūkṣmaṃ jñātvā śivaṃ sarvabhūteṣu gūḍhaṃ / (16.1) Par.?
ghṛta
ab.s.n.
para
ac.s.n.
maṇḍa
ac.s.n.
iva
indecl.
∞ ati
indecl.
∞ sūkṣma
ac.s.m.
jñā
Abs., indecl.
→ jñā (16.2) [conj]
← muc (16.2) [advcl]
śiva
ac.s.m.
sarva
comp.
∞ bhūta
l.p.n.
guh,
PPP, ac.s.m.
viśvasyaikaṃ pariveṣṭitāraṃ jñātvā devaṃ mucyate sarvapāśaiḥ // (16.2) Par.?
viśva
g.s.m.
∞ eka
ac.s.m.
jñā
Abs., indecl.
← jñā (16.1) [conj]
deva,
ac.s.m.
muc
3. sg., Ind. pass.
root
→ jñā (16.1) [advcl:temp]
sarva
comp.
∞ pāśa.
i.p.m.
eṣa devo viśvakarmā mahātmā sadā janānāṃ hṛdaye saṃniviṣṭaḥ / (17.1) Par.?
etad
n.s.m.
deva
n.s.m.
viśva
comp.
∞ karman
n.s.m.
mahātman
n.s.m.
sadā
indecl.
jana
g.p.m.
hṛdaya
l.s.n.
saṃniviś
PPP, n.s.m.
root
→ abhikᄆp (17.2) [conj]
hṛdā manīṣā manasābhikᄆpto ya etad vidur amṛtās te bhavanti // (17.2) Par.?
hṛd
i.s.n.
manas
i.s.n.
∞ abhikᄆp.
PPP, n.s.m.
← saṃniviś (17.1) [conj]
yad
n.p.m.
etad
ac.s.n.
vid,
3. pl., Perf.
amṛta
n.p.m.
tad
n.p.m.
bhū.
3. pl., Pre. ind.
root
yadā tamas tan na divā na rātrir na san na cāsacchiva eva kevalaḥ / (18.1) Par.?
yadā
indecl.
tamas,
n.s.n.
tad
n.s.n.
na
indecl.
divā
indecl.
root
na
indecl.
rātri
n.s.f.
na
indecl.
as
Pre. ind., n.s.n.
na
indecl.
ca
indecl.
∞ asat
n.s.n.
∞ śiva
n.s.m.
eva
indecl.
kevala.
n.s.m.
tad akṣaraṃ tat savitur vareṇyaṃ prajñā ca tasmāt prasṛtā purāṇī // (18.2) Par.?
tad
n.s.n.
akṣara.
n.s.n.
root
tad
n.s.n.
savitṛ
g.s.m.
vareṇya.
n.s.n.
root
prajñā
n.s.f.
ca
indecl.
tad
ab.s.n.
prasṛ
PPP, n.s.f.
root
purāṇa.
n.s.f.
nainam ūrdhvaṃ na tiryañcaṃ na madhye parijagrabhat / (19.1) Par.?
na
indecl.
∞ enad
ac.s.m.
root
ūrdhva
ac.s.m.
na
indecl.
tiryañc
ac.s.m.
na
indecl.
madhya
l.s.n.
parigrah.
3. sg., Aor. inj.
na tasya pratimā asti yasya nāma mahad yaśaḥ // (19.2) Par.?
na
indecl.
tad
g.s.m.
pratimā
n.s.f.
as,
3. sg., Pre. ind.
root
yad
g.s.m.
nāman
n.s.n.
mahat
n.s.n.
yaśas.
n.s.n.
na saṃdṛśe tiṣṭhati rūpam asya na cakṣuṣā paśyati kaścanainaṃ / (20.1) Par.?
na
indecl.
saṃdṛś
Inf., indecl.
sthā
3. sg., Pre. ind.
root
rūpa
n.s.n.
idam.
g.s.m.
na
indecl.
cakṣus
i.s.n.
paś
3. sg., Pre. ind.
root
kaścana
n.s.m.
∞ enad.
ac.s.m.
hṛdā hṛdisthaṃ manasā ya enam evaṃ vidur amṛtās te bhavanti // (20.2) Par.?
hṛd
i.s.n.
hṛdistha
ac.s.m.
manas
i.s.n.
yad
n.p.m.
enad
ac.s.m.
evam
indecl.
vid,
3. pl., Perf.
amṛta
n.p.m.
tad
n.p.m.
bhū.
3. pl., Pre. ind.
root
ajāta ity evaṃ kaścid bhīruḥ prapadyate / (21.1) Par.?
a
indecl.
∞ jan
PPP, n.s.m.
iti
indecl.
evam
indecl.
kaścit
n.s.m.
bhīru
n.s.m.
prapad.
3. sg., Pre. ind.
root
rudra yat dakṣiṇaṃ mukham tena māṃ pāhi nityam // (21.2) Par.?
rudra
v.s.m.
yad
n.s.n.
mukha,
n.s.n.
tad
i.s.n.
mad
ac.s.a.

2. sg., Pre. imp.
root
nityam.
indecl.
mā nas toke tanaye mā na āyuṣi mā no goṣu mā no aśveṣu rīriṣaḥ / (22.1) Par.?

indecl.
root
mad
g.p.a.
toka
l.s.n.
tanaya,
l.s.m.

indecl.
mad
g.p.a.
āyus,
l.s.n.

indecl.
mad
g.p.a.
go,
l.p.m.

indecl.
mad
g.p.a.
aśva
l.p.m.
riṣ.
2. sg., Aor. inj.
vīrān mā no rudra bhāmito vadhīr haviṣmantaḥ sadam it tvā havāmahe // (22.2) Par.?
vīra
ac.p.m.
root

indecl.
mad
g.p.a.
rudra
v.s.m.
bhāmita
n.s.m.
vadh.
2. sg., Aor. inj.
haviṣmat
n.p.m.
sadam
indecl.
id
indecl.
tvad
ac.s.a.
hvā.
1. pl., Pre. ind.
Duration=0.38934993743896 secs.