UD type:
UD sub-type:
Unclear, revisit later
Texts
Help
Select a text:
Bibliography Select a chapter:
(no revisions)
Show parallels Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 8980
- Click on a sentence to show its analysis
- Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
maitreya uvāca / (1.1)
Par.?
sanakādyā nāradaś ca ṛbhur haṃso 'ruṇir yatiḥ / (1.2)
Par.?
naite gṛhān brahmasutā hy āvasannūrdhvaretasaḥ // (1.3)
Par.?
mṛṣādharmasya bhāryāsīd dambhaṃ māyāṃ ca śatruhan / (2.1)
Par.?
asūta mithunaṃ tat tu nirṛtir jagṛhe 'prajaḥ // (2.2)
Par.?
tayoḥ samabhavallobho nikṛtiś ca mahāmate / (3.1)
Par.?
tābhyāṃ krodhaś ca hiṃsā ca yad duruktiḥ svasā kaliḥ // (3.2)
Par.?
duruktau kalir ādhatta bhayaṃ mṛtyuṃ ca sattama / (4.1)
Par.?
tayoś ca mithunaṃ jajñe yātanā nirayas tathā // (4.2)
Par.?
saṅgraheṇa mayākhyātaḥ pratisargas tavānagha / (5.1)
Par.?
triḥ śrutvaitat pumān puṇyaṃ vidhunoty ātmano malam // (5.2)
Par.?
athātaḥ kīrtaye vaṃśaṃ puṇyakīrteḥ kurūdvaha / (6.1)
Par.?
svāyambhuvasyāpi manor harer aṃśāṃśajanmanaḥ // (6.2)
Par.?
priyavratottānapādau śatarūpāpateḥ sutau / (7.1)
Par.?
vāsudevasya kalayā rakṣāyāṃ jagataḥ sthitau // (7.2)
Par.?
jāye uttānapādasya sunītiḥ surucis tayoḥ / (8.1)
Par.?
suruciḥ preyasī patyur netarā yatsuto dhruvaḥ // (8.2)
Par.?
ekadā suruceḥ putram aṅkam āropya lālayan / (9.1)
Par.?
uttamaṃ nārurukṣantaṃ dhruvaṃ rājābhyanandata // (9.2)
Par.?
tathā cikīrṣamāṇaṃ taṃ sapatnyās tanayaṃ dhruvam / (10.1)
Par.?
suruciḥ śṛṇvato rājñaḥ serṣyam āhātigarvitā // (10.2)
Par.?
na vatsa nṛpater dhiṣṇyaṃ bhavān āroḍhum arhati / (11.1)
Par.?
na gṛhīto mayā yat tvaṃ kukṣāv api nṛpātmajaḥ // (11.2)
Par.?
bālo 'si bata nātmānam anyastrīgarbhasaṃbhṛtam / (12.1)
Par.?
nūnaṃ veda bhavān yasya durlabhe 'rthe manorathaḥ // (12.2)
Par.?
tapasārādhya puruṣaṃ tasyaivānugraheṇa me / (13.1)
Par.?
garbhe tvaṃ sādhayātmānaṃ yadīcchasi nṛpāsanam // (13.2)
Par.?
maitreya uvāca / (14.1)
Par.?
mātuḥ sapatnyāḥ sa duruktividdhaḥ śvasan ruṣā daṇḍahato yathāhiḥ / (14.2)
Par.?
hitvā miṣantaṃ pitaraṃ sannavācaṃ jagāma mātuḥ prarudan sakāśam // (14.3)
Par.?
taṃ niḥśvasantaṃ sphuritādharoṣṭhaṃ sunītir utsaṅga udūhya bālam / (15.1)
Par.?
niśamya tatpauramukhān nitāntaṃ sā vivyathe yad gaditaṃ sapatnyā // (15.2)
Par.?
sotsṛjya dhairyaṃ vilalāpa śokadāvāgninā dāvalateva bālā / (16.1)
Par.?
vākyaṃ sapatnyāḥ smaratī sarojaśriyā dṛśā bāṣpakalām uvāha // (16.2)
Par.?
dīrghaṃ śvasantī vṛjinasya pāram apaśyatī bālakam āha bālā / (17.1)
Par.?
māmaṅgalaṃ tāta pareṣu maṃsthā bhuṅkte jano yat paraduḥkhadas tat // (17.2)
Par.?
satyaṃ surucyābhihitaṃ bhavān me yad durbhagāyā udare gṛhītaḥ / (18.1)
Par.?
stanyena vṛddhaś ca vilajjate yāṃ bhāryeti vā voḍhum iḍaspatir mām // (18.2)
Par.?
ātiṣṭha tat tāta vimatsaras tvam uktaṃ samātrāpi yad avyalīkam / (19.1)
Par.?
ārādhayādhokṣajapādapadmaṃ yadīcchase 'dhyāsanam uttamo yathā // (19.2)
Par.?
yasyāṅghripadmaṃ paricarya viśvavibhāvanāyāttaguṇābhipatteḥ / (20.1)
Par.?
ajo 'dhyatiṣṭhat khalu pārameṣṭhyaṃ padaṃ jitātmaśvasanābhivandyam // (20.2)
Par.?
tathā manur vo bhagavān pitāmaho yam ekamatyā purudakṣiṇair makhaiḥ / (21.1)
Par.?
iṣṭvābhipede duravāpam anyato bhaumaṃ sukhaṃ divyam athāpavargyam // (21.2)
Par.?
tam eva vatsāśraya bhṛtyavatsalaṃ mumukṣubhir mṛgyapadābjapaddhatim / (22.1)
Par.?
ananyabhāve nijadharmabhāvite manasy avasthāpya bhajasva pūruṣam // (22.2)
Par.?
nānyaṃ tataḥ padmapalāśalocanād duḥkhacchidaṃ te mṛgayāmi kaṃcana / (23.1)
Par.?
yo mṛgyate hastagṛhītapadmayā śriyetarair aṅga vimṛgyamāṇayā // (23.2)
Par.?
maitreya uvāca / (24.1)
Par.?
evaṃ saṃjalpitaṃ mātur ākarṇyārthāgamaṃ vacaḥ / (24.2)
Par.?
saṃniyamyātmanātmānaṃ niścakrāma pituḥ purāt // (24.3)
Par.?
nāradas tad upākarṇya jñātvā tasya cikīrṣitam / (25.1)
Par.?
spṛṣṭvā mūrdhany aghaghnena pāṇinā prāha vismitaḥ // (25.2)
Par.?
aho tejaḥ kṣatriyāṇāṃ mānabhaṅgam amṛṣyatām / (26.1)
Par.?
bālo 'py ayaṃ hṛdā dhatte yat samātur asadvacaḥ // (26.2)
Par.?
nārada uvāca / (27.1)
Par.?
nādhunāpy avamānaṃ te sammānaṃ vāpi putraka / (27.2)
Par.?
lakṣayāmaḥ kumārasya saktasya krīḍanādiṣu // (27.3)
Par.?
vikalpe vidyamāne 'pi na hy asaṃtoṣahetavaḥ / (28.1)
Par.?
puṃso moham ṛte bhinnā yalloke nijakarmabhiḥ // (28.2)
Par.?
parituṣyet tatas tāta tāvanmātreṇa pūruṣaḥ / (29.1)
Par.?
daivopasāditaṃ yāvad vīkṣyeśvaragatiṃ budhaḥ // (29.2)
Par.?
atha mātropadiṣṭena yogenāvarurutsasi / (30.1)
Par.?
yatprasādaṃ sa vai puṃsāṃ durārādhyo mato mama // (30.2)
Par.?
munayaḥ padavīṃ yasya niḥsaṅgenorujanmabhiḥ / (31.1)
Par.?
na vidur mṛgayanto 'pi tīvrayogasamādhinā // (31.2)
Par.?
ato nivartatām eṣa nirbandhas tava niṣphalaḥ / (32.1)
Par.?
yatiṣyati bhavān kāle śreyasāṃ samupasthite // (32.2)
Par.?
yasya yad daivavihitaṃ sa tena sukhaduḥkhayoḥ / (33.1)
Par.?
ātmānaṃ toṣayan dehī tamasaḥ pāram ṛcchati // (33.2)
Par.?
guṇādhikān mudaṃ lipsed anukrośaṃ guṇādhamāt / (34.1)
Par.?
maitrīṃ samānād anvicchen na tāpair abhibhūyate // (34.2)
Par.?
dhruva uvāca / (35.1)
Par.?
so 'yaṃ śamo bhagavatā sukhaduḥkhahatātmanām / (35.2)
Par.?
darśitaḥ kṛpayā puṃsāṃ durdarśo 'smadvidhais tu yaḥ // (35.3)
Par.?
athāpi me 'vinītasya kṣāttraṃ ghoram upeyuṣaḥ / (36.1)
Par.?
surucyā durvacobāṇair na bhinne śrayate hṛdi // (36.2)
Par.?
padaṃ tribhuvanotkṛṣṭaṃ jigīṣoḥ sādhu vartma me / (37.1)
Par.?
brūhy asmatpitṛbhir brahmann anyair apy anadhiṣṭhitam // (37.2)
Par.?
nūnaṃ bhavān bhagavato yo 'ṅgajaḥ parameṣṭhinaḥ / (38.1)
Par.?
vitudannaṭate vīṇāṃ hitāya jagato 'rkavat // (38.2)
Par.?
maitreya uvāca / (39.1)
Par.?
ity udāhṛtam ākarṇya bhagavān nāradas tadā / (39.2)
Par.?
prītaḥ pratyāha taṃ bālaṃ sadvākyam anukampayā // (39.3)
Par.?
nārada uvāca / (40.1)
Par.?
jananyābhihitaḥ panthāḥ sa vai niḥśreyasasya te / (40.2)
Par.?
bhagavān vāsudevas taṃ bhaja taṃ pravaṇātmanā // (40.3)
Par.?
dharmārthakāmamokṣākhyaṃ ya icchecchreya ātmanaḥ / (41.1)
Par.?
ekaṃ hy eva hares tatra kāraṇaṃ pādasevanam // (41.2)
Par.?
tat tāta gaccha bhadraṃ te yamunāyās taṭaṃ śuci / (42.1)
Par.?
puṇyaṃ madhuvanaṃ yatra sānnidhyaṃ nityadā hareḥ // (42.2)
Par.?
snātvānusavanaṃ tasmin kālindyāḥ salile śive / (43.1)
Par.?
kṛtvocitāni nivasann ātmanaḥ kalpitāsanaḥ // (43.2)
Par.?
prāṇāyāmena trivṛtā prāṇendriyamanomalam / (44.1)
Par.?
śanair vyudasyābhidhyāyen manasā guruṇā gurum // (44.2)
Par.?
prasādābhimukhaṃ śaśvat prasannavadanekṣaṇam / (45.1)
Par.?
sunāsaṃ subhruvaṃ cārukapolaṃ surasundaram // (45.2)
Par.?
taruṇaṃ ramaṇīyāṅgam aruṇoṣṭhekṣaṇādharam / (46.1)
Par.?
praṇatāśrayaṇaṃ nṛmṇaṃ śaraṇyaṃ karuṇārṇavam // (46.2)
Par.?
śrīvatsāṅkaṃ ghanaśyāmaṃ puruṣaṃ vanamālinam / (47.1)
Par.?
śaṅkhacakragadāpadmair abhivyaktacaturbhujam // (47.2)
Par.?
kirīṭinaṃ kuṇḍalinaṃ keyūravalayānvitam / (48.1)
Par.?
kaustubhābharaṇagrīvaṃ pītakauśeyavāsasam // (48.2)
Par.?
kāñcīkalāpaparyastaṃ lasatkāñcananūpuram / (49.1)
Par.?
darśanīyatamaṃ śāntaṃ manonayanavardhanam // (49.2)
Par.?
padbhyāṃ nakhamaṇiśreṇyā vilasadbhyāṃ samarcatām / (50.1)
Par.?
hṛtpadmakarṇikādhiṣṇyam ākramyātmany avasthitam // (50.2)
Par.?
smayamānam abhidhyāyet sānurāgāvalokanam / (51.1)
Par.?
niyatenaikabhūtena manasā varadarṣabham // (51.2)
Par.?
evaṃ bhagavato rūpaṃ subhadraṃ dhyāyato manaḥ / (52.1)
Par.?
nirvṛtyā parayā tūrṇaṃ sampannaṃ na nivartate // (52.2)
Par.?
japaś ca paramo guhyaḥ śrūyatāṃ me nṛpātmaja / (53.1)
Par.?
yaṃ saptarātraṃ prapaṭhan pumān paśyati khecarān // (53.2)
Par.?
oṃ namo bhagavate vāsudevāya / (54.1)
Par.?
mantreṇānena devasya kuryād dravyamayīṃ budhaḥ / (54.2)
Par.?
saparyāṃ vividhair dravyair deśakālavibhāgavit // (54.3)
Par.?
salilaiḥ śucibhir mālyair vanyair mūlaphalādibhiḥ / (55.1)
Par.?
śastāṅkurāṃśukaiś cārcet tulasyā priyayā prabhum // (55.2)
Par.?
labdhvā dravyamayīm arcāṃ kṣityambvādiṣu vārcayet / (56.1)
Par.?
ābhṛtātmā muniḥ śānto yatavāṅ mitavanyabhuk // (56.2)
Par.?
svecchāvatāracaritair acintyanijamāyayā / (57.1)
Par.?
kariṣyatyuttamaślokastaddhyāyeddhṛdayaṅgamam // (57.2)
Par.?
paricaryā bhagavato yāvatyaḥ pūrvasevitāḥ / (58.1)
Par.?
tā mantrahṛdayenaiva prayuñjyān mantramūrtaye // (58.2)
Par.?
evaṃ kāyena manasā vacasā ca manogatam / (59.1)
Par.?
paricaryamāṇo bhagavān bhaktimatparicaryayā // (59.2)
Par.?
puṃsām amāyināṃ samyag bhajatāṃ bhāvavardhanaḥ / (60.1)
Par.?
śreyo diśaty abhimataṃ yad dharmādiṣu dehinām // (60.2)
Par.?
viraktaś cendriyaratau bhaktiyogena bhūyasā / (61.1)
Par.?
taṃ nirantarabhāvena bhajetāddhā vimuktaye // (61.2)
Par.?
ity uktas taṃ parikramya praṇamya ca nṛpārbhakaḥ / (62.1)
Par.?
yayau madhuvanaṃ puṇyaṃ hareś caraṇacarcitam // (62.2)
Par.?
tapovanaṃ gate tasmin praviṣṭo 'ntaḥpuraṃ muniḥ / (63.1)
Par.?
arhitārhaṇako rājñā sukhāsīna uvāca tam // (63.2)
Par.?
nārada uvāca / (64.1)
Par.?
rājan kiṃ dhyāyase dīrghaṃ mukhena pariśuṣyatā / (64.2)
Par.?
kiṃvā na riṣyate kāmo dharmo vārthena saṃyutaḥ // (64.3)
Par.?
suto me bālako brahman straiṇenākaruṇātmanā / (65.2)
Par.?
nirvāsitaḥ pañcavarṣaḥ saha mātrā mahān kaviḥ // (65.3)
Par.?
apy anāthaṃ vane brahman mā smādanty arbhakaṃ vṛkāḥ / (66.1)
Par.?
śrāntaṃ śayānaṃ kṣudhitaṃ parimlānamukhāmbujam // (66.2)
Par.?
aho me bata daurātmyaṃ strījitasyopadhāraya / (67.1)
Par.?
yo 'ṅkaṃ premṇārurukṣantaṃ nābhyanandam asattamaḥ // (67.2)
Par.?
nārada uvāca / (68.1)
Par.?
mā mā śucaḥ svatanayaṃ devaguptaṃ viśāmpate / (68.2)
Par.?
tatprabhāvam avijñāya prāvṛṅkte yadyaśo jagat // (68.3)
Par.?
suduṣkaraṃ karma kṛtvā lokapālair api prabhuḥ / (69.1)
Par.?
aiṣyaty acirato rājan yaśo vipulayaṃs tava // (69.2)
Par.?
maitreya uvāca / (70.1)
Par.?
iti devarṣiṇā proktaṃ viśrutya jagatīpatiḥ / (70.2)
Par.?
rājalakṣmīm anādṛtya putram evānvacintayat // (70.3)
Par.?
tatrābhiṣiktaḥ prayatas tām upoṣya vibhāvarīm / (71.1)
Par.?
samāhitaḥ paryacarad ṛṣyādeśena pūruṣam // (71.2)
Par.?
trirātrānte trirātrānte kapitthabadarāśanaḥ / (72.1)
Par.?
ātmavṛttyanusāreṇa māsaṃ ninye 'rcayan harim // (72.2)
Par.?
dvitīyaṃ ca tathā māsaṃ ṣaṣṭhe ṣaṣṭhe 'rbhako dine / (73.1)
Par.?
tṛṇaparṇādibhiḥ śīrṇaiḥ kṛtānno 'bhyarcayan vibhum // (73.2)
Par.?
tṛtīyaṃ cānayan māsaṃ navame navame 'hani / (74.1)
Par.?
abbhakṣa uttamaślokam upādhāvat samādhinā // (74.2)
Par.?
caturtham api vai māsaṃ dvādaśe dvādaśe 'hani / (75.1)
Par.?
vāyubhakṣo jitaśvāso dhyāyan devam adhārayat // (75.2)
Par.?
pañcame māsy anuprāpte jitaśvāso nṛpātmajaḥ / (76.1) Par.?
dhyāyan brahma padaikena tasthau sthāṇur ivācalaḥ // (76.2)
Par.?
sarvato mana ākṛṣya hṛdi bhūtendriyāśayam / (77.1)
Par.?
dhyāyan bhagavato rūpaṃ nādrākṣīt kiṃcanāparam // (77.2)
Par.?
ādhāraṃ mahadādīnāṃ pradhānapuruṣeśvaram / (78.1)
Par.?
brahma dhārayamāṇasya trayo lokāś cakampire // (78.2)
Par.?
yadaikapādena sa pārthivārbhakas tasthau tadaṅguṣṭhanipīḍitā mahī / (79.1)
Par.?
nanāma tatrārdham ibhendradhiṣṭhitā tarīva savyetarataḥ pade pade // (79.2)
Par.?
tasminnabhidhyāyati viśvam ātmano dvāraṃ nirudhyāsum ananyayā dhiyā / (80.1)
Par.?
lokā nirucchvāsanipīḍitā bhṛśaṃ salokapālāḥ śaraṇaṃ yayur harim // (80.2)
Par.?
naivaṃ vidāmo bhagavan prāṇarodhaṃ carācarasyākhilasattvadhāmnaḥ / (81.2)
Par.?
vidhehi tan no vṛjinād vimokṣaṃ prāptā vayaṃ tvāṃ śaraṇaṃ śaraṇyam // (81.3)
Par.?
śrībhagavān uvāca / (82.1)
Par.?
mā bhaiṣṭa bālaṃ tapaso duratyayān nivartayiṣye pratiyāta svadhāma / (82.2)
Par.?
yato hi vaḥ prāṇanirodha āsīd auttānapādir mayi saṃgatātmā // (82.3)
Par.?
Duration=2.0764100551605 secs.