Texts

uttānapāda uvāca / (1.1) Par.?

āśrame vasatas tasya sa dīrghatapaso muneḥ / (1.2) Par.?

kanīyāṃs tanayo deva kathaṃ mṛtyumupāgataḥ // (1.3) Par.?

īśvara uvāca / (2.1) Par.?

śṛṇuṣvaikamanā bhūtvā kathāṃ divyāṃ mahīpate / (2.2) Par.?

śravaṇādeva yasyāstu mucyate sarvakilbiṣaiḥ // (2.3) Par.?

kāśīrājo mahāvīryo mahābalaparākramaḥ / (3.1) Par.?

citrasena iti khyātāṃ dharaṇyāṃ sa narādhipa // (3.2) Par.?

tasya rājye sadā dharmo nādharmo vidyate kvacit / (4.1) Par.?

vedadharmarato nityaṃ prajā dharmeṇa pālayan // (4.2) Par.?

svadharmanirataścaiva yuddhātithyapriyaḥ sadā / (5.1) Par.?

kṣatradharmaṃ samāśritya bhogānbhuṅkte sa kāmataḥ // (5.2) Par.?

kośasyānto na vidyeta hastyaśvarathapattimān / (6.1) Par.?

itihāsapurāṇajñaiḥ paṇḍitaiḥ saha saṃkathām // (6.2) Par.?

kathayanrājate rājā kailāsa iva śaṅkaraḥ / (7.1) Par.?

evaṃ sa pālayanrājyaṃ rājā mantriṇam abravīt // (7.2) Par.?

mṛgayāyāṃ gamiṣyāmi tiṣṭhadhvaṃ rājyapālane / (8.1) Par.?

gamyatāṃ sacivaiḥ prokte gato 'sau vasudhādhipaḥ // (8.2) Par.?

aśvārūḍhāśca dhāvanto rājāno maṇḍalādhipāḥ / (9.1) Par.?

chatraiśchatrāṇi ghṛṣyanto 'nujagmuḥ kānanaṃ prati // (9.2) Par.?

rajastatrotthitaṃ bhaumaṃ gajavājipadāhatam / (10.1) Par.?

tenaitacchāditaṃ sarvaṃ sadiṅmārtaṇḍamaṃlam // (10.2) Par.?

na tatra dṛśyate sūryo na kāṣṭhā na ca candramāḥ / (11.1) Par.?

pādapāśca na dṛśyante giriśṛṅgāṇi sarvataḥ // (11.2) Par.?

parasparaṃ na paśyanti niśārddhe vārṣike yathā / (12.1) Par.?

tatrāsau sumahadyūthaṃ mṛgāṇāṃ samalakṣyata // (12.2) Par.?

adhāvatsahitaḥ sarvaiḥ sa rājā rājaputrakaiḥ / (13.1) Par.?

vṛndāsphoṭo 'bhavat teṣāṃ śīghraṃ jagmurdiśo daśa // (13.2) Par.?

ekamārgagato rājā citraseno mahīpatiḥ / (14.1) Par.?

ekākī sa gatastatra yatra yatra ca te mṛgāḥ // (14.2) Par.?

praviṣṭo 'sau tato durgaṃ kānanaṃ girigahvaram / (15.1) Par.?

vallīgulmasamākīrṇaṃ sthito yatra na lakṣyate // (15.2) Par.?

adṛśyāṃstu mṛgānmatvā diśo rājā vyalokayat / (16.1) Par.?

kāṃ diśaṃ nu gamiṣyāmi kva me sainyasamāgamaḥ // (16.2) Par.?

evaṃ kaṣṭaṃ gato rājā citraseno narādhipaḥ / (17.1) Par.?

vṛkṣacchāyāṃ samāśritya viśrāmamakaronnṛpaḥ // (17.2) Par.?

kṣuttṛṣārto bhramandurge kānane girigahvare / (18.1) Par.?

tato 'paśyatsaro divyaṃ padminīkhaṇḍamaṇḍitam // (18.2) Par.?

haṃsakāraṇḍavākīrṇaṃ cakravākopaśobhitam / (19.1) Par.?

tato dṛṣṭvā sa rājendraḥ samprahṛṣṭatanūruhaḥ // (19.2) Par.?

kamalāni gṛhītvā tu tataḥ snānaṃ samācarat / (20.1) Par.?

tarpayitvā pitṛdevānmanuṣyāṃśca yathāvidhi // (20.2) Par.?

ācchādya śatapatraiśca pūjayāmāsa śaṅkaram / (21.1) Par.?

yayau pānīyamamalaṃ yathāvatsa samāhitaḥ // (21.2) Par.?

uttīrya salilāttīre dṛṣṭvā vṛkṣaṃ samīpagam / (22.1) Par.?

uttarīyamadhaḥ kṛtvopaviṣṭo dharaṇītale // (22.2) Par.?

cintayannupaviṣṭo 'sau kimadya prakaromyaham / (23.1) Par.?

tatrāsīno dadarśātha vanoddeśe mṛgānbahūn // (23.2) Par.?

kecitpūrvamukhāstatra cāpare dakṣiṇāmukhāḥ / (24.1) Par.?

vāruṇyamimukhāḥ kecit kecit kauberadiṅmukhāḥ // (24.2) Par.?

kecin nidrāparāḥ kecidūrdhvakarṇāḥ sthitāḥ pare / (25.1) Par.?

mṛgamadhye sthito yogī ṛkṣaśṛṅgo mahātapāḥ // (25.2) Par.?

mṛgāndṛṣṭvā tato rājā āhārārtham acintayat / (26.1) Par.?

hatvaiteṣu mṛgaṃ kaṃcidbhakṣayāmi yadṛcchayā // (26.2) Par.?

svasthāvastho bhaviṣyāmi mṛgamāṃsasya bhakṣaṇāt / (27.1) Par.?

kāśīṃ prati gamiṣyāmi mārgamanviṣya yatnataḥ // (27.2) Par.?

vicintyaivaṃ tato rājā vṛkṣamūlamupāśritaḥ / (28.1) Par.?

cāpaṃ gṛhya karāgreṇa sa śaraṃ saṃdadhe tataḥ // (28.2) Par.?

vicikṣepa śaraṃ tatra yatra te bahavo mṛgāḥ / (29.1) Par.?

teṣāṃ madhye sa vai viddha ṛkṣaśṛṅgo mahātapāḥ // (29.2) Par.?

jagmustrastāstu te sarve śabdaṃ kṛtvā vanaukasaḥ / (30.1) Par.?

sa ṛṣiḥ patitas tatra kṛṣṇa kṛṣṇeti cābravīt // (30.2) Par.?

hāhā kaṣṭaṃ kṛtaṃ tena yenāhaṃ ghātito 'dhunā / (31.1) Par.?

kasyaiṣā durmatirjātā pāpabuddher mamopari // (31.2) Par.?

mṛgamadhye sthitaścāhaṃ na kaṃcid uparodhaye / (32.1) Par.?

tāṃ vācaṃ mānuṣīṃ śrutvā sa rājā vismayānvitaḥ // (32.2) Par.?

śīghraṃ gatvā tato 'paśyad brāhmaṇaṃ brahmatejasā / (33.1) Par.?

hāhā kaṣṭaṃ kṛtaṃ me 'dya yenāsau ghātito dvijaḥ // (33.2) Par.?

citrasena uvāca / (34.1) Par.?

akāmādghātitastvaṃ tu mṛgabhrāntyā mayānagha / (34.2) Par.?

gṛhītvā bahudārūṇi svatanuṃ dāhayāmyaham // (34.3) Par.?

dṛṣṭādṛṣṭaṃ tu yatkiṃcinna samaṃ brahmahatyayā / (35.1) Par.?

anyathā brahmahatyāyāḥ śuddhir me na bhaviṣyati // (35.2) Par.?

ṛkṣaśṛṅga uvāca / (36.1) Par.?

na te siddhir bhavet kācinmayi pañcatvamāgate / (36.2) Par.?

bahvyo hatyā bhaviṣyanti vināśe mama sāmpratam // (36.3) Par.?

jananī me pitā vṛddho bhrātaraśca tapasvinaḥ / (37.1) Par.?

bhrātṛjāyā mariṣyanti mayi pañcatvam āgate // (37.2) Par.?

etā hatyā bhaviṣyanti kathaṃ śuddhirbhavet tava / (38.1) Par.?

upāyaṃ kathayiṣyāmi taṃ kartuṃ yadi manyase // (38.2) Par.?

citrasena uvāca / (39.1) Par.?

upāyaḥ kathyatāṃ me 'dya yaste manasi vartate / (39.2) Par.?

kariṣye tamahaṃ sarvaṃ yatnenāpi mahāmune // (39.3) Par.?

ṛkṣaśṛṅga uvāca / (40.1) Par.?

pṛcchāmi tvāṃ kathaṃ ko vā kutastvamiha cāgataḥ / (40.2) Par.?

brahmakṣatraviśāṃ madhye ko bhavānuta śūdrajaḥ // (40.3) Par.?

citrasena uvāca / (41.1) Par.?

nāhaṃ śūdro 'smi bhostāta na vaiśyo brāhmaṇo na vā / (41.2) Par.?

na cāntyajo 'smi viprendra kṣatriyo 'smi mahāmune // (41.3) Par.?

dharmajñaśca kṛtajñaśca sarvasattvahite rataḥ / (42.1) Par.?

akāmāt pātakaṃ jātaṃ kathaṃ śuddhirbhaviṣyati // (42.2) Par.?

ṛkṣaśṛṅga uvāca / (43.1) Par.?

māṃ gṛhītvā āśramaṃ gaccha yatra tau pitarau mama / (43.2) Par.?

āvedayasva cātmānaṃ putraghātinam āturam // (43.3) Par.?

te dṛṣṭvā māṃ kariṣyanti kāruṇyaṃ ca tavopari / (44.1) Par.?

upāyaṃ kathayiṣyanti yena śāntirbhaviṣyati // (44.2) Par.?

tasya tadvacanaṃ śrutvā citraseno nṛpottama / (45.1) Par.?

skandhe kṛtvā tu taṃ vipraṃ jagāmāśramasannidhau // (45.2) Par.?

na śaknoti yadā voḍhuṃ viśrāmyati punaḥpunaḥ / (46.1) Par.?

tāvat paśyati taṃ vipraṃ mūrchitaṃ vikalendriyam // (46.2) Par.?

mumoca citrasenas taṃ chāyāyāṃ vaṭabhūruhaḥ / (47.1) Par.?

vastraṃ caturguṇaṃ kṛtvā cakre vātaṃ muhurmuhuḥ // (47.2) Par.?

paśyatas tasya rājendra ṛkṣaśṛṅgo mahātapāḥ / (48.1) Par.?

pañcatvamagamacchīghraṃ dhyānayogena yogavit // (48.2) Par.?

dāhayāmāsa taṃ vipraṃ vidhidṛṣṭena karmaṇā / (49.1) Par.?

snānaṃ kṛtvā sa śokārto vilalāpa muhurmuhuḥ // (49.2) Par.?

iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe śūlabhedamāhātmye ṛkṣaśṛṅgasvargagamanavarṇanaṃ nāma tripañcāśattamo 'dhyāyaḥ // (50.1) Par.?