Texts

śrīmārkaṇḍeya uvāca / (1.1) Par.?

tato bhṛguḥ śriyā caiva sametaḥ kacchapaṃ gataḥ / (1.2) Par.?

abhinandya yathānyāyam uvāca vacanaṃ śubham // (1.3) Par.?

tvayā dhṛtā dharā sarvā tathā lokāścarācarāḥ / (2.1) Par.?

tathaiva puṇyabhāvatvātsthitastatra mahāmate // (2.2) Par.?

cāturvidyasya saṃsthānaṃ karomi ramayā saha / (3.1) Par.?

yadi tvaṃ manyase deva tadādeśaya māṃ vibho // (3.2) Par.?

kūrma uvāca / (4.1) Par.?

evameva dvijaśreṣṭha mama nāmāṅkitaṃ puram / (4.2) Par.?

bhaviṣyati mahatkālaṃ mamopari susaṃsthitam // (4.3) Par.?

acalaṃ susthiraṃ tāta na bhīḥ kāryā sulocane / (5.1) Par.?

etacchrutvā śubhaṃ vākyaṃ kacchapasya mukhāccyutam // (5.2) Par.?

hṛṣṭastuṣṭaḥ śriyā sārddhaṃ padmayonisuto bhṛguḥ / (6.1) Par.?

abhīci udaye prāpte kṛtakautukamaṅgalaḥ // (6.2) Par.?

nandane vatsare māghe pañcamyāṃ bharatarṣabha / (7.1) Par.?

śaste tu hyuttarāyoge kumbhasthe śaśimaṇḍale // (7.2) Par.?

revāyā uttare tīre gambhīre cābhivāruṇi / (8.1) Par.?

prāgudakpravaṇe deśe koṭitīrthasamanvitam // (8.2) Par.?

krośapramāṇaṃ tatkṣetraṃ prāsādaśatasaṃkulam / (9.1) Par.?

acireṇaiva kālena tapobalasamanvitaḥ / (9.2) Par.?

vicintya viśvakarmāṇaṃ cakāra bhṛgusattamaḥ // (9.3) Par.?

brāhmaṇā vedavidvāṃsaḥ kṣatriyā rājyapālakāḥ / (10.1) Par.?

vaiśyā vṛttiratāstatra śūdrāḥ śuśrūṣakāstriṣu // (10.2) Par.?

evaṃ śriyā vṛtaṃ kṣetraṃ paramānandananditam / (11.1) Par.?

nirmitaṃ bhṛguṇā tāta sarvapātakanāśanam / (11.2) Par.?

iti bhṛgukacchotpattiḥ // (11.3) Par.?

mārkaṇḍeya uvāca / (12.1) Par.?

tataḥ kālena mahatā kasmiṃścit kāraṇāntare / (12.2) Par.?

devalokaṃ jagāmāśu lakṣmīr ṛṣisamāgame // (12.3) Par.?

samarpya kuñcikāṭṭālaṃ bhṛgave brahmavādine / (13.1) Par.?

pālayasva yathārthaṃ vai sthānakaṃ mama suvrata // (13.2) Par.?

devakāryāṇyaśeṣāṇi kṛtvā śrīḥ punarāgatā / (14.1) Par.?

ājagāma ramā devī bhṛgukacchaṃ tvarānvitā // (14.2) Par.?

prārthitaṃ kuñcikāṭṭālaṃ svagṛhaṃ saparigraham / (15.1) Par.?

bhṛguryadā tadā pārtha mithyā nāsti tadā vadata // (15.2) Par.?

eva vivādaḥ sumahānsaṃjātaśca nareśvara / (16.1) Par.?

mameti mama caiveti parasparasamāgame // (16.2) Par.?

tataḥ kālena mahatā bhṛguṇā paramarṣiṇā / (17.1) Par.?

cāturvidyapramāṇārthaṃ cakāra mahatīṃ sthitim // (17.2) Par.?

asmadīyaṃ yathā sarvaṃ nagaraṃ mṛgalocane / (18.1) Par.?

cāturvidyā dvijāḥ sarve tathā jānanti sundari // (18.2) Par.?

śrīruvāca / (19.1) Par.?

pramāṇaṃ mama viprendra cāturvaṇyā na saṃśayaḥ / (19.2) Par.?

madīyaṃ vā tvadīyaṃ vā kathayantu dvijottamāḥ // (19.3) Par.?

tataḥ samastairvibudhaiḥ sampradhārya parasparam / (20.1) Par.?

dvidhā tairvāksthalaṃ dṛṣṭvā brāhmaṇā nṛpasaṃhitam // (20.2) Par.?

aṣṭādaśasahasrāṇi nocurvai kiṃciduttaram / (21.1) Par.?

aṣṭādaśasahasreṣu bhṛgukopabhayānnṛpa / (21.2) Par.?

uktaṃ ca tālakaṃ haste yasya tasyedamuttaram // (21.3) Par.?

etacchrutvā tu sā devī nigamaṃ naigamaiḥ kṛtam / (22.1) Par.?

krodhena mahatāviṣṭā śaśāpa dvijapuṃgavān // (22.2) Par.?

śrīdevyuvāca / (23.1) Par.?

yasmātsatyaṃ samutsṛjya lobhopahatamānasaiḥ / (23.2) Par.?

madīyaṃ lopitaṃ sthānaṃ tasmācchṛṇvantu me giram // (23.3) Par.?

tripauruṣā bhavedvidyā tripuruṣaṃ na bhaveddhanam / (24.1) Par.?

na dvitīyastu vo vedaḥ paṭhito bhavati dvijāḥ // (24.2) Par.?

gṛhāṇi na dvibhaumāni na ca bhūtiḥ sthirā dvijāḥ / (25.1) Par.?

pakṣapātena vo dharmo na ca niḥśreyabhāvataḥ // (25.2) Par.?

iṣṭo gotrajanaḥ kaścillobhenāvṛtamānasaḥ / (26.1) Par.?

na ca dvaidhaṃ parityajya hyekaṃ satyaṃ bhaviṣyati // (26.2) Par.?

adyaprabhṛti sarveṣām ahaṅkāro dvijanmanām / (27.1) Par.?

na pitā putravākyena na putraḥ pitṛkarmaṇi // (27.2) Par.?

ahaṅkārakṛtāḥ sarve bhaviṣyanti na saṃśayaḥ / (28.1) Par.?

iti śaptvā ramādevī tadaiva ca divaṃ yayau // (28.2) Par.?

tato gatāyāṃ vai lakṣmyāṃ devā brahmarṣayo 'malāḥ / (29.1) Par.?

krodhalobhamidaṃ sthānaṃ te 'pi coktvā divaṃ yayuḥ // (29.2) Par.?

gatāṃ dṛṣṭvā tato devīm ṛṣīṃścaiva tapodhanān / (30.1) Par.?

bhṛguśca parameṣṭhī sa viṣādam agamat param / (30.2) Par.?

prasādayāmāsa punaḥ śaṅkaraṃ tripurāntakam // (30.3) Par.?

tapasā mahatā pārtha tatastuṣṭo maheśvaraḥ / (31.1) Par.?

uvāca vacanaṃ kāle harṣayan bhṛgusattamam // (31.2) Par.?

kiṃ viṣaṇṇo 'si viprendra kiṃ vā santāpakāraṇam / (32.1) Par.?

mayi prasanne 'pi tava hyetatkathaya me 'nagha // (32.2) Par.?

bhṛguruvāca / (33.1) Par.?

śāpayitvā dvijānsarvānpurā lakṣmīrvinirgatā / (33.2) Par.?

apavitramidaṃ coktvā tato devā vinirgatāḥ // (33.3) Par.?

īśvara uvāca / (34.1) Par.?

purā mayā yathā proktaṃ tattathā na tadanyathā / (34.2) Par.?

krodhasthānam asaṃdehaṃ tathānyadapi tacchṛṇu // (34.3) Par.?

tatra sthānasamudbhūtā mahadbhayavivarjitāḥ / (35.1) Par.?

brāhmaṇā matprasādena bhaviṣyanti na saṃśayaḥ // (35.2) Par.?

vedavidyāvratasnātāḥ sarvaśāstraviśāradāḥ / (36.1) Par.?

ye 'pi te śatasāhasrāstvaritā hyāgatāstviha // (36.2) Par.?

apaṭhasyāpi mūrkhasya sarvāvasthāṃ gatasya ca / (37.1) Par.?

uttarāduttaraṃ śakro dātuṃ na tu bhṛgūttama // (37.2) Par.?

koṭitīrtham idaṃ sthānaṃ sarvapāpapraṇāśanam / (38.1) Par.?

adyaprabhṛti viprendra bhaviṣyati na saṃśayaḥ // (38.2) Par.?

matprasādāddevagaṇaiḥ sevitaṃ ca bhaviṣyati / (39.1) Par.?

bhṛgukṣetre mṛtā ye tu kṛmikīṭapataṃgakāḥ // (39.2) Par.?

vāsas teṣāṃ śive loke matprasādād bhaviṣyati / (40.1) Par.?

vṛṣakhāte naraḥ snātvā pūjayitvā maheśvaram // (40.2) Par.?

sarvamedhasya yajñasya phalaṃ prāpnotyasaṃśayam / (41.1) Par.?

bhṛgutīrthe naraḥ snātvā tarpayet pitṛdevatāḥ // (41.2) Par.?

tasya te dvādaśābdāni śāntiṃ gacchanti tarpitāḥ / (42.1) Par.?

dadhikṣīreṇa toyena ghṛtena madhunā saha // (42.2) Par.?

ye snapanti virūpākṣaṃ teṣāṃ vāsastriviṣṭape / (43.1) Par.?

matprasādād dvijaśreṣṭha sarvadevānusevitam // (43.2) Par.?

bhaviṣyati bhṛgukṣetraṃ kurukṣetrādibhiḥ samam / (44.1) Par.?

mārtaṇḍagrahaṇe prāpte yavaṃ kṛtvā hiraṇmayam // (44.2) Par.?

dattvā śirasi yaḥ snāti bhṛgukṣetre dvijottama / (45.1) Par.?

avicāreṇa taṃ viddhi saṃsnātaṃ kurujāṅgale // (45.2) Par.?

ahaṃ caiva vasiṣyāmi ambikā ca mama priyā / (46.1) Par.?

sarvaduḥkhāpahā devī nāmnā saubhāgyasundarī // (46.2) Par.?

vasiṣyāmi tayā devyā sahito bhṛgukacchake / (47.1) Par.?

evamuktvā sthito devo bhṛgukacche 'mbikā tathā // (47.2) Par.?

bhṛgustu svapuraṃ prāyādbrahmaghoṣanināditam / (48.1) Par.?

ṛgyajuḥsāmaghoṣeṇa hyatharvaṇanināditam // (48.2) Par.?

tatra tīrthe tu yaḥ snātvā vṛṣamutsṛjate naraḥ / (49.1) Par.?

sa yāti śivasāyujyamityevaṃ śaṅkaro 'bravīt // (49.2) Par.?

tatra tīrthe tu yaḥ snātvā caitre māsi samācaret / (50.1) Par.?

dadyācca lavaṇaṃ vipre pūjya saubhāgyasundarīm // (50.2) Par.?

gobhūhiraṇyaṃ viprebhyaḥ prīyetāṃ lalitāśivau / (51.1) Par.?

na duḥkhaṃ durbhagatvaṃ ca viyogaṃ patinā saha // (51.2) Par.?

prāpnoti nārī rājendra bhṛgutīrthāplavena ca / (52.1) Par.?

yastu nityaṃ bhṛguṃ devaṃ paśyedvai pāṇḍunandana // (52.2) Par.?

ā brahmasadanaṃ yāvattatrasthairdaivataiḥ saha / (53.1) Par.?

yatphalaṃ samavāpnoti tacchṛṇuṣva nṛpottama // (53.2) Par.?

suvarṇaśṛṅgīṃ kapilāṃ payasvinīṃ sādhvīṃ suśīlāṃ taruṇīṃ savatsām / (54.1) Par.?

dattvā dvije sarvavratopapanne phalaṃ ca yatsyāttadihaiva nūnam // (54.2) Par.?

samāḥ sahasrāṇi tu sapta vai jale mriyel labhed dvādaśavahnimadhye / (55.1) Par.?

tyajaṃstanuṃ śūravṛttyā narendra śakrātithyaṃ yāti vai martyadharmā // (55.2) Par.?

ākhyānametacca sadā yaśasyaṃ svargyaṃ dhanyaṃ putryamāyuṣyakāri / (56.1) Par.?

śṛṇvaṃllabhetsarvametaddhi bhaktyā parvaṇi parvaṇyājamīḍhas sadaiva // (56.2) Par.?

saṃnyāsaṃ kurute yastu bhṛgutīrthe vidhānataḥ / (57.1) Par.?

sa mṛtaḥ paramaṃ sthānaṃ gacchedvai yacca durlabham // (57.2) Par.?

etacchrutvā bhṛguśreṣṭho devadevena bhāṣitam / (58.1) Par.?

prahṛṣṭavadano bhūtvā tatraiva saṃsthito dvijaḥ // (58.2) Par.?

tirobhāvaṃ gate deve bhṛguḥ śreṣṭho dvijottamaḥ / (59.1) Par.?

svamūrti tatra muktvā tu brahmalokaṃ jagāma ha // (59.2) Par.?

bhṛgukacchasya cotpattiḥ kathitā tava pāṇḍava / (60.1) Par.?

saṃkṣepeṇa mahārāja sarvapāmapraṇāśanī // (60.2) Par.?

etatpuṇyaṃ pāpaharaṃ kṣetraṃ devena kīrtitam / (61.1) Par.?

caturyugasahasreṇa pitāmahadinaṃ smṛtam // (61.2) Par.?

prāpte brahmadine viprā jāyate yugasambhavaḥ / (62.1) Par.?

na paśyāmi tvidaṃ kṣetram iti rudraḥ svayaṃ jagau // (62.2) Par.?

yaḥ śṛṇoti tvidaṃ bhaktyā nārī vā puruṣo 'pi vā / (63.1) Par.?

sa yāti paramaṃ lokam iti rudraḥ svayaṃ jagau // (63.2) Par.?

devakhāte naraḥ snātvā piṇḍadānādisatkriyām / (64.1) Par.?

yāṃ karoti nṛpaśreṣṭha tām akṣayaphalāṃ viduḥ // (64.2) Par.?

ya imaṃ śṛṇuyād bhaktyā bhṛgukacchasya vistaram / (65.1) Par.?

koṭitīrthaphalaṃ tasya bhaved vai nātra saṃśayaḥ // (65.2) Par.?

iti śrīskānde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ pañcama āvantyakhaṇḍe revākhaṇḍe bhṛgukacchatīrthamāhātmyavarṇanaṃ nāma dvyaśītyuttaraśatatamo 'dhyāyaḥ // (66.1) Par.?