Texts

Help

Select a text:
Bibliography
Select a chapter:
 (no revisions)
Associated topic(s): Brahmā, Sāṃkhya, Viṣṇu, Vishnuism

Show parallels  Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 6329
  • Click on a sentence to show its analysis
  • Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
janamejaya uvāca / (1.1) Par.?
śrutaṃ bhagavatastasya māhātmyaṃ paramātmanaḥ / (1.2) Par.?
janma dharmagṛhe caiva naranārāyaṇātmakam / (1.3) Par.?
mahāvarāhasṛṣṭā ca piṇḍotpattiḥ purātanī // (1.4) Par.?
pravṛttau ca nivṛttau ca yo yathā parikalpitaḥ / (2.1) Par.?
sa tathā naḥ śruto brahman kathyamānastvayānagha // (2.2) Par.?
yacca tat kathitaṃ pūrvaṃ tvayā hayaśiro mahat / (3.1) Par.?
havyakavyabhujo viṣṇor udakpūrve mahodadhau / (3.2) Par.?
tacca dṛṣṭaṃ bhagavatā brahmaṇā parameṣṭhinā // (3.3) Par.?
kiṃ tad utpāditaṃ pūrvaṃ hariṇā lokadhāriṇā / (4.1) Par.?
rūpaṃ prabhāvamahatām apūrvaṃ dhīmatāṃ vara // (4.2) Par.?
dṛṣṭvā hi vibudhaśreṣṭham apūrvam amitaujasam / (5.1) Par.?
tad aśvaśirasaṃ puṇyaṃ brahmā kim akaronmune // (5.2) Par.?
etannaḥ saṃśayaṃ brahman purāṇajñānasaṃbhavam / (6.1) Par.?
kathayasvottamamate mahāpuruṣanirmitam / (6.2) Par.?
pāvitāḥ sma tvayā brahman puṇyāṃ kathayatā kathām // (6.3) Par.?
vaiśaṃpāyana uvāca / (7.1) Par.?
kathayiṣyāmi te sarvaṃ purāṇaṃ vedasaṃmitam / (7.2) Par.?
jagau yad bhagavān vyāso rājño dharmasutasya vai // (7.3) Par.?
śrutvāśvaśiraso mūrtiṃ devasya harimedhasaḥ / (8.1) Par.?
utpannasaṃśayo rājā tam eva samacodayat // (8.2) Par.?
yudhiṣṭhira uvāca / (9.1) Par.?
yat tad darśitavān brahmā devaṃ hayaśirodharam / (9.2) Par.?
kimarthaṃ tat samabhavad vapur devopakalpitam // (9.3) Par.?
vyāsa uvāca / (10.1) Par.?
yat kiṃcid iha loke vai dehabaddhaṃ viśāṃ pate / (10.2) Par.?
sarvaṃ pañcabhir āviṣṭaṃ bhūtair īśvarabuddhijaiḥ // (10.3) Par.?
īśvaro hi jagatsraṣṭā prabhur nārāyaṇo virāṭ / (11.1) Par.?
bhūtāntarātmā varadaḥ saguṇo nirguṇo 'pi ca / (11.2) Par.?
bhūtapralayam avyaktaṃ śṛṇuṣva nṛpasattama // (11.3) Par.?
dharaṇyām atha līnāyām apsu caikārṇave purā / (12.1) Par.?
jyotirbhūte jale cāpi līne jyotiṣi cānile // (12.2) Par.?
vāyau cākāśasaṃlīne ākāśe ca mano'nuge / (13.1) Par.?
vyakte manasi saṃlīne vyakte cāvyaktatāṃ gate // (13.2) Par.?
avyakte puruṣaṃ yāte puṃsi sarvagate 'pi ca / (14.1) Par.?
tama evābhavat sarvaṃ na prājñāyata kiṃcana // (14.2) Par.?
tamaso brahma sambhūtaṃ tamomūlam ṛtātmakam / (15.1) Par.?
tad viśvabhāvasaṃjñāntaṃ pauruṣīṃ tanum āsthitam // (15.2) Par.?
so 'niruddha iti proktas tat pradhānaṃ pracakṣate / (16.1) Par.?
tad avyaktam iti jñeyaṃ triguṇaṃ nṛpasattama // (16.2) Par.?
vidyāsahāyavān devo viṣvakseno hariḥ prabhuḥ / (17.1) Par.?
apsveva śayanaṃ cakre nidrāyogam upāgataḥ / (17.2) Par.?
jagataścintayan sṛṣṭiṃ citrāṃ bahuguṇodbhavām // (17.3) Par.?
origin of Brahmā
tasya cintayataḥ sṛṣṭiṃ mahān ātmaguṇaḥ smṛtaḥ / (18.1) Par.?
ahaṃkārastato jāto brahmā śubhacaturmukhaḥ / (18.2) Par.?
hiraṇyagarbho bhagavān sarvalokapitāmahaḥ // (18.3) Par.?
padme 'niruddhāt sambhūtastadā padmanibhekṣaṇaḥ / (19.1) Par.?
sahasrapatre dyutimān upaviṣṭaḥ sanātanaḥ // (19.2) Par.?
dadṛśe 'dbhutasaṃkāśe lokān āpomayān prabhuḥ / (20.1) Par.?
sattvasthaḥ parameṣṭhī sa tato bhūtagaṇān sṛjat // (20.2) Par.?
pūrvam eva ca padmasya patre sūryāṃśusaprabhe / (21.1) Par.?
nārāyaṇakṛtau bindū apām āstāṃ guṇottarau // (21.2) Par.?
tāvapaśyat sa bhagavān anādinidhano 'cyutaḥ / (22.1) Par.?
ekastatrābhavad bindur madhvābho ruciraprabhaḥ // (22.2) Par.?
sa tāmaso madhur jātastadā nārāyaṇājñayā / (23.1) Par.?
kaṭhinastvaparo binduḥ kaiṭabho rājasastu saḥ // (23.2) Par.?
tāvabhyadhāvatāṃ śreṣṭhau tamorajaguṇānvitau / (24.1) Par.?
balavantau gadāhastau padmanālānusāriṇau // (24.2) Par.?
dadṛśāte 'ravindasthaṃ brahmāṇam amitaprabham / (25.1) Par.?
sṛjantaṃ prathamaṃ vedāṃścaturaścāruvigrahān // (25.2) Par.?
tato vigrahavantau tau vedān dṛṣṭvāsurottamau / (26.1) Par.?
sahasā jagṛhatur vedān brahmaṇaḥ paśyatastadā // (26.2) Par.?
atha tau dānavaśreṣṭhau vedān gṛhya sanātanān / (27.1) Par.?
rasāṃ viviśatustūrṇam udakpūrve mahodadhau // (27.2) Par.?
tato hṛteṣu vedeṣu brahmā kaśmalam āviśat / (28.1) Par.?
tato vacanam īśānaṃ prāha vedair vinākṛtaḥ // (28.2) Par.?
vedā me paramaṃ cakṣur vedā me paramaṃ balam / (29.1) Par.?
vedā me paramaṃ dhāma vedā me brahma cottamam // (29.2) Par.?
mama vedā hṛtāḥ sarve dānavābhyāṃ balād itaḥ / (30.1) Par.?
andhakārā hi me lokā jātā vedair vinākṛtāḥ / (30.2) Par.?
vedān ṛte hi kiṃ kuryāṃ lokān vai sraṣṭum udyataḥ // (30.3) Par.?
aho bata mahad duḥkhaṃ vedanāśanajaṃ mama / (31.1) Par.?
prāptaṃ dunoti hṛdayaṃ tīvraśokāya randhayan // (31.2) Par.?
ko hi śokārṇave magnaṃ mām ito 'dya samuddharet / (32.1) Par.?
vedāṃstān ānayennaṣṭān kasya cāhaṃ priyo bhave // (32.2) Par.?
ityevaṃ bhāṣamāṇasya brahmaṇo nṛpasattama / (33.1) Par.?
hareḥ stotrārtham udbhūtā buddhir buddhimatāṃ vara / (33.2) Par.?
tato jagau paraṃ japyaṃ sāñjalipragrahaḥ prabhuḥ // (33.3) Par.?
namaste brahmahṛdaya namaste mama pūrvaja / (34.1) Par.?
lokādya bhuvanaśreṣṭha sāṃkhyayoganidhe vibho // (34.2) Par.?
vyaktāvyaktakarācintya kṣemaṃ panthānam āsthita / (35.1) Par.?
viśvabhuk sarvabhūtānām antarātmann ayonija // (35.2) Par.?
ahaṃ prasādajastubhyaṃ lokadhāmne svayaṃbhuve / (36.1) Par.?
tvatto me mānasaṃ janma prathamaṃ dvijapūjitam // (36.2) Par.?
cākṣuṣaṃ vai dvitīyaṃ me janma cāsīt purātanam / (37.1) Par.?
tvatprasādācca me janma tṛtīyaṃ vācikaṃ mahat // (37.2) Par.?
tvattaḥ śravaṇajaṃ cāpi caturthaṃ janma me vibho / (38.1) Par.?
nāsikyaṃ cāpi me janma tvattaḥ pañcamam ucyate // (38.2) Par.?
aṇḍajaṃ cāpi me janma tvattaḥ ṣaṣṭhaṃ vinirmitam / (39.1) Par.?
idaṃ ca saptamaṃ janma padmajaṃ me 'mitaprabha // (39.2) Par.?
sarge sarge hyahaṃ putrastava triguṇavarjitaḥ / (40.1) Par.?
prathitaḥ puṇḍarīkākṣa pradhānaguṇakalpitaḥ // (40.2) Par.?
tvam īśvarasvabhāvaśca svayaṃbhūḥ puruṣottamaḥ / (41.1) Par.?
tvayā vinirmito 'haṃ vai vedacakṣur vayotigaḥ // (41.2) Par.?
te me vedā hṛtāścakṣur andho jāto 'smi jāgṛhi / (42.1) Par.?
dadasva cakṣuṣī mahyaṃ priyo 'haṃ te priyo 'si me // (42.2) Par.?
evaṃ stutaḥ sa bhagavān puruṣaḥ sarvatomukhaḥ / (43.1) Par.?
jahau nidrām atha tadā vedakāryārtham udyataḥ / (43.2) Par.?
aiśvareṇa prayogeṇa dvitīyāṃ tanum āsthitaḥ // (43.3) Par.?
sunāsikena kāyena bhūtvā candraprabhastadā / (44.1) Par.?
kṛtvā hayaśiraḥ śubhraṃ vedānām ālayaṃ prabhuḥ // (44.2) Par.?
tasya mūrdhā samabhavad dyauḥ sanakṣatratārakā / (45.1) Par.?
keśāścāsyābhavan dīrghā raver aṃśusamaprabhāḥ // (45.2) Par.?
karṇāvākāśapātāle lalāṭaṃ bhūtadhāriṇī / (46.1) Par.?
gaṅgā sarasvatī puṇyā bhruvāvāstāṃ mahānadī // (46.2) Par.?
cakṣuṣī somasūryau te nāsā saṃdhyā punaḥ smṛtā / (47.1) Par.?
oṃkārastvatha saṃskāro vidyujjihvā ca nirmitā // (47.2) Par.?
dantāśca pitaro rājan somapā iti viśrutāḥ / (48.1) Par.?
goloko brahmalokaśca oṣṭhāvāstāṃ mahātmanaḥ / (48.2) Par.?
grīvā cāsyābhavad rājan kālarātrir guṇottarā // (48.3) Par.?
etaddhayaśiraḥ kṛtvā nānāmūrtibhir āvṛtam / (49.1) Par.?
antardadhe sa viśveśo viveśa ca rasāṃ prabhuḥ // (49.2) Par.?
rasāṃ punaḥ praviṣṭaśca yogaṃ paramam āsthitaḥ / (50.1) Par.?
śaikṣaṃ svaraṃ samāsthāya om iti prāsṛjat svaram // (50.2) Par.?
sa svaraḥ sānunādī ca sarvagaḥ snigdha eva ca / (51.1) Par.?
babhūvāntarmahībhūtaḥ sarvabhūtaguṇoditaḥ // (51.2) Par.?
tatastāvasurau kṛtvā vedān samayabandhanān / (52.1) Par.?
rasātale vinikṣipya yataḥ śabdastato drutau // (52.2) Par.?
etasminn antare rājan devo hayaśirodharaḥ / (53.1) Par.?
jagrāha vedān akhilān rasātalagatān hariḥ / (53.2) Par.?
prādācca brahmaṇe bhūyastataḥ svāṃ prakṛtiṃ gataḥ // (53.3) Par.?
sthāpayitvā hayaśira udakpūrve mahodadhau / (54.1) Par.?
vedānām ālayaścāpi babhūvāśvaśirāstataḥ // (54.2) Par.?
atha kiṃcid apaśyantau dānavau madhukaiṭabhau / (55.1) Par.?
punar ājagmatustatra vegitau paśyatāṃ ca tau / (55.2) Par.?
yatra vedā vinikṣiptāstat sthānaṃ śūnyam eva ca // (55.3) Par.?
tata uttamam āsthāya vegaṃ balavatāṃ varau / (56.1) Par.?
punar uttasthatuḥ śīghraṃ rasānām ālayāt tadā / (56.2) Par.?
dadṛśāte ca puruṣaṃ tam evādikaraṃ prabhum // (56.3) Par.?
śvetaṃ candraviśuddhābham aniruddhatanau sthitam / (57.1) Par.?
bhūyo 'pyamitavikrāntaṃ nidrāyogam upāgatam // (57.2) Par.?
ātmapramāṇaracite apām upari kalpite / (58.1) Par.?
śayane nāgabhogāḍhye jvālāmālāsamāvṛte // (58.2) Par.?
niṣkalmaṣeṇa sattvena sampannaṃ ruciraprabham / (59.1) Par.?
taṃ dṛṣṭvā dānavendrau tau mahāhāsam amuñcatām // (59.2) Par.?
ūcatuśca samāviṣṭau rajasā tamasā ca tau / (60.1) Par.?
ayaṃ sa puruṣaḥ śvetaḥ śete nidrām upāgataḥ // (60.2) Par.?
anena nūnaṃ vedānāṃ kṛtam āharaṇaṃ rasāt / (61.1) Par.?
kasyaiṣa ko nu khalveṣa kiṃ ca svapiti bhogavān // (61.2) Par.?
ityuccāritavākyau tau bodhayāmāsatur harim / (62.1) Par.?
yuddhārthinau tu vijñāya vibuddhaḥ puruṣottamaḥ // (62.2) Par.?
nirīkṣya cāsurendrau tau tato yuddhe mano dadhe / (63.1) Par.?
atha yuddhaṃ samabhavat tayor nārāyaṇasya ca // (63.2) Par.?
rajastamoviṣṭatanū tāvubhau madhukaiṭabhau / (64.1) Par.?
brahmaṇopacitiṃ kurvañ jaghāna madhusūdanaḥ // (64.2) Par.?
tatastayor vadhenāśu vedāpaharaṇena ca / (65.1) Par.?
śokāpanayanaṃ cakre brahmaṇaḥ puruṣottamaḥ // (65.2) Par.?
tataḥ parivṛto brahmā hatārir vedasatkṛtaḥ / (66.1) Par.?
nirmame sa tadā lokān kṛtsnān sthāvarajaṅgamān // (66.2) Par.?
dattvā pitāmahāyāgryāṃ buddhiṃ lokavisargikīm / (67.1) Par.?
tatraivāntardadhe devo yata evāgato hariḥ // (67.2) Par.?
tau dānavau harir hatvā kṛtvā hayaśirastanum / (68.1) Par.?
punaḥ pravṛttidharmārthaṃ tām eva vidadhe tanum // (68.2) Par.?
evam eṣa mahābhāgo babhūvāśvaśirā hariḥ / (69.1) Par.?
paurāṇam etad ākhyātaṃ rūpaṃ varadam aiśvaram // (69.2) Par.?
yo hyetad brāhmaṇo nityaṃ śṛṇuyād dhārayeta vā / (70.1) Par.?
na tasyādhyayanaṃ nāśam upagacchet kadācana // (70.2) Par.?
ārādhya tapasogreṇa devaṃ hayaśirodharam / (71.1) Par.?
pāñcālena kramaḥ prāpto rāmeṇa pathi deśite // (71.2) Par.?
etaddhayaśiro rājann ākhyānaṃ tava kīrtitam / (72.1) Par.?
purāṇaṃ vedasamitaṃ yanmāṃ tvaṃ paripṛcchasi // (72.2) Par.?
yāṃ yām icchet tanuṃ devaḥ kartuṃ kāryavidhau kvacit / (73.1) Par.?
tāṃ tāṃ kuryād vikurvāṇaḥ svayam ātmānam ātmanā // (73.2) Par.?
eṣa vedanidhiḥ śrīmān eṣa vai tapaso nidhiḥ / (74.1) Par.?
eṣa yogaśca sāṃkhyaṃ ca brahma cāgryaṃ harir vibhuḥ // (74.2) Par.?
nārāyaṇaparā vedā yajñā nārāyaṇātmakāḥ / (75.1) Par.?
tapo nārāyaṇaparaṃ nārāyaṇaparā gatiḥ // (75.2) Par.?
nārāyaṇaparaṃ satyam ṛtaṃ nārāyaṇātmakam / (76.1) Par.?
nārāyaṇaparo dharmaḥ punarāvṛttidurlabhaḥ // (76.2) Par.?
pravṛttilakṣaṇaścaiva dharmo nārāyaṇātmakaḥ / (77.1) Par.?
nārāyaṇātmako gandho bhūmau śreṣṭhatamaḥ smṛtaḥ // (77.2) Par.?
apāṃ caiva guṇo rājan raso nārāyaṇātmakaḥ / (78.1) Par.?
jyotiṣāṃ ca guṇo rūpaṃ smṛtaṃ nārāyaṇātmakam // (78.2) Par.?
nārāyaṇātmakaścāpi sparśo vāyuguṇaḥ smṛtaḥ / (79.1) Par.?
nārāyaṇātmakaścāpi śabda ākāśasaṃbhavaḥ // (79.2) Par.?
manaścāpi tato bhūtam avyaktaguṇalakṣaṇam / (80.1) Par.?
nārāyaṇaparaḥ kālo jyotiṣām ayanaṃ ca yat // (80.2) Par.?
nārāyaṇaparā kīrtiḥ śrīśca lakṣmīśca devatāḥ / (81.1) Par.?
nārāyaṇaparaṃ sāṃkhyaṃ yogo nārāyaṇātmakaḥ // (81.2) Par.?
kāraṇaṃ puruṣo yeṣāṃ pradhānaṃ cāpi kāraṇam / (82.1) Par.?
svabhāvaścaiva karmāṇi daivaṃ yeṣāṃ ca kāraṇam // (82.2) Par.?
pañcakāraṇasaṃkhyāto niṣṭhā sarvatra vai hariḥ / (83.1) Par.?
tattvaṃ jijñāsamānānāṃ hetubhiḥ sarvatomukhaiḥ // (83.2) Par.?
tattvam eko mahāyogī harir nārāyaṇaḥ prabhuḥ / (84.1) Par.?
sabrahmakānāṃ lokānām ṛṣīṇāṃ ca mahātmanām // (84.2) Par.?
sāṃkhyānāṃ yogināṃ cāpi yatīnām ātmavedinām / (85.1) Par.?
manīṣitaṃ vijānāti keśavo na tu tasya te // (85.2) Par.?
ye kecit sarvalokeṣu daivaṃ pitryaṃ ca kurvate / (86.1) Par.?
dānāni ca prayacchanti tapyanti ca tapo mahat // (86.2) Par.?
sarveṣām āśrayo viṣṇur aiśvaraṃ vidhim āsthitaḥ / (87.1) Par.?
sarvabhūtakṛtāvāso vāsudeveti cocyate // (87.2) Par.?
ayaṃ hi nityaḥ paramo maharṣir mahāvibhūtir guṇavānnirguṇākhyaḥ / (88.1) Par.?
guṇaiśca saṃyogam upaiti śīghraṃ kālo yathartāv ṛtusamprayuktaḥ // (88.2) Par.?
naivāsya vindanti gatiṃ mahātmano na cāgatiṃ kaścid ihānupaśyati / (89.1) Par.?
jñānātmakāḥ saṃyamino maharṣayaḥ paśyanti nityaṃ puruṣaṃ guṇādhikam // (89.2) Par.?
Duration=0.37561798095703 secs.