UD type:
UD sub-type:
Unclear, revisit later
Texts
Help
Select a text:
Bibliography Select a chapter:
(no revisions)
Show parallels Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 2978
- Click on a sentence to show its analysis
- Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
duḥṣanta uvāca / (1.1)
Par.?
suvyaktaṃ rājaputrī tvaṃ yathā kalyāṇi bhāṣase / (1.2)
Par.?
bhāryā me bhava suśroṇi brūhi kiṃ karavāṇi te // (1.3)
Par.?
suvarṇamālā vāsāṃsi kuṇḍale parihāṭake / (2.1)
Par.?
nānāpattanaje śubhre maṇiratne ca śobhane // (2.2)
Par.?
āharāmi tavādyāhaṃ niṣkādīnyajināni ca / (3.1)
Par.?
sarvaṃ rājyaṃ tavādyāstu bhāryā me bhava śobhane // (3.2)
Par.?
gāndharveṇa ca māṃ bhīru vivāhenaihi sundari / (4.1)
Par.?
vivāhānāṃ hi rambhoru gāndharvaḥ śreṣṭha ucyate // (4.2)
Par.?
śakuntalovāca / (5.1)
Par.?
phalāhāro gato rājan pitā me ita āśramāt / (5.2)
Par.?
taṃ muhūrtaṃ pratīkṣasva sa māṃ tubhyaṃ pradāsyati / (5.3)
Par.?
*
pitā hi me prabhur nityaṃ daivataṃ paramaṃ mama / (5.5)
Par.?
*
yasya māṃ dāsyati pitā sa me bhartā bhaviṣyati / (5.6)
Par.?
*
pitā rakṣati kaumāre bhartā rakṣati yauvane / (5.7)
Par.?
*
putrastu sthavire bhāve na strī svātantryam arhati / (5.8)
Par.?
*
amanyamānā rājendra pitaraṃ me tapasvinam / (5.9)
Par.?
*
adharmeṇa hi dharmiṣṭha kathaṃ varam upāsmahe / (5.10)
Par.?
*
mā maivaṃ vada suśroṇi taporāśiṃ dayātmakam / (5.11)
Par.?
*
manyupraharaṇā viprā na viprāḥ śastrapāṇayaḥ / (5.12)
Par.?
*
agnir dahati tejobhiḥ sūryo dahati raśmibhiḥ / (5.13)
Par.?
*
rājā dahati daṇḍena brāhmaṇo manyunā dahet / (5.14)
Par.?
*
krodhito manyunā hanti vajrapāṇir ivāsurān / (5.15)
Par.?
*
jānāmi bhadre tam ṛṣiṃ tasya manyur na vidyate / (5.16)
Par.?
*
manyunā ghnanti te śatrūn vajreṇendra ivāsurān // (5.17)
Par.?
duḥṣanta uvāca / (6.1)
Par.?
icchāmi tvāṃ varārohe bhajamānām anindite / (6.2)
Par.?
tvadarthaṃ māṃ sthitaṃ viddhi tvadgataṃ hi mano mama // (6.3)
Par.?
ātmano bandhur ātmaiva gatir ātmaiva cātmanaḥ / (7.1)
Par.?
*
ātmano mitram ātmaiva tathā cātmātmanaḥ pitā / (7.2)
Par.?
ātmanaivātmano dānaṃ kartum arhasi dharmataḥ // (7.3)
Par.?
aṣṭāveva samāsena vivāhā dharmataḥ smṛtāḥ / (8.1)
Par.?
brāhmo daivastathaivārṣaḥ prājāpatyastathāsuraḥ // (8.2)
Par.?
gāndharvo rākṣasaścaiva paiśācaścāṣṭamaḥ smṛtaḥ / (9.1)
Par.?
teṣāṃ dharmān yathāpūrvaṃ manuḥ svāyaṃbhuvo 'bravīt // (9.2)
Par.?
praśastāṃś caturaḥ pūrvān brāhmaṇasyopadhāraya / (10.1)
Par.?
ṣaḍ ānupūrvyā kṣatrasya viddhi dharmyān anindite // (10.2)
Par.?
rājñāṃ tu rākṣaso 'pyukto viṭśūdreṣvāsuraḥ smṛtaḥ / (11.1)
Par.?
pañcānāṃ tu trayo dharmyā dvāvadharmyau smṛtāviha // (11.2)
Par.?
paiśācaścāsuraścaiva na kartavyau kathaṃcana / (12.1)
Par.?
anena vidhinā kāryo dharmasyaiṣā gatiḥ smṛtā // (12.2)
Par.?
gāndharvarākṣasau kṣatre dharmyau tau mā viśaṅkithāḥ / (13.1)
Par.?
pṛthag vā yadi vā miśrau kartavyau nātra saṃśayaḥ // (13.2)
Par.?
sā tvaṃ mama sakāmasya sakāmā varavarṇini / (14.1)
Par.?
*
tvayaivaṃ kā samā nārī na gandharvī tathāpsarāḥ / (14.2)
Par.?
*
na miśrakeśī rambhā vā na ghṛtācī na menakā / (14.3)
Par.?
*
cārvaṅgī vasukeśī ca yathā tvaṃ mattakāśini / (14.4)
Par.?
*
kambugrīvā ca suśroṇī mṛgākṣī sustanīti ca / (14.5)
Par.?
*
nigūḍhagulphā raktauṣṭhī suraktanakhapaddhatiḥ / (14.6)
Par.?
*
īṣacca gadgadāṃ vācaṃ rambhoru tvaṃ śucismite / (14.7)
Par.?
*
yau tau jātau susaṃśliṣṭau madhye hāravilakṣitau / (14.8)
Par.?
*
anarhaṃ dhārayan nityam amalaṃ vā cīravalkalam / (14.9)
Par.?
*
idaṃ śailakuśākīrṇaṃ pallavair upasevitam / (14.10)
Par.?
*
siṃhaśārdūlasaṃyuktaṃ mṛgapakṣisamākulam / (14.11)
Par.?
*
vanaṃ kaṇṭakitaṃ ghoraṃ nirmanuṣyam abhūtavat / (14.12)
Par.?
*
arhase harmyaprāsādān sauvarṇān maṇikuṭṭimān / (14.13)
Par.?
*
svāstīrṇatalpamuditān kārtasvaravibhūṣitān / (14.14)
Par.?
*
idaṃ nārhasi kalyāṇi kṛpaṇatvaṃ varānane / (14.15)
Par.?
*
mumūrṣuṃ madanāśliṣṭaṃ trāhi māṃ śubhacāriṇam / (14.16)
Par.?
*
na smṛtiṃ vābhijānāmi na diśaṃ gatacāpalaḥ / (14.17)
Par.?
*
ardhanālīkanārācaśaktitomaramudgarāḥ / (14.18)
Par.?
*
patanti sma śarīraṃ me pādam ūruśirāṃsi ca / (14.19)
Par.?
*
punaḥ prarohate devi vanaṃ paraśunā hatam / (14.20)
Par.?
*
kāmāgninā susaṃdīptaṃ tapatyeva mamāṅgakam / (14.21)
Par.?
*
hṛdi prauḍhe sutīkṣṇāgre manye bhaiṣajyam īdṛśam / (14.22)
Par.?
*
premṇā saṃbhāṣaṇaṃ sparśaṃ smṛtir dṛṣṭiḥ kathām api / (14.23)
Par.?
*
vinānyauṣadhakāminyaḥ prajāpatir athābravīt / (14.24)
Par.?
*
evam etan mahābhāge supriye smitabhāṣiṇi / (14.25)
Par.?
gāndharveṇa vivāhena bhāryā bhavitum arhasi // (14.26)
Par.?
śakuntalovāca / (15.1)
Par.?
yadi dharmapathastveṣa yadi cātmā prabhur mama / (15.2)
Par.?
pradāne pauravaśreṣṭha śṛṇu me samayaṃ prabho // (15.3)
Par.?
satyaṃ me pratijānīhi yat tvāṃ vakṣyāmyahaṃ rahaḥ / (16.1)
Par.?
*
brāhmīṃ me pratijānīhi pratijñāṃ rājasattama / (16.2)
Par.?
mama jāyeta yaḥ putraḥ sa bhavet tvadanantaram // (16.3)
Par.?
yuvarājo mahārāja satyam etad bravīhi me / (17.1)
Par.?
yadyetad evaṃ duḥṣanta astu me saṃgamastvayā / (17.2)
Par.?
*
vaiśaṃpāyanaḥ / (17.3)
Par.?
*
śakuntalā / (17.4)
Par.?
*
tasyāstu sarvaṃ saṃśrutya yathoktaṃ sa viśāṃ patiḥ / (17.5)
Par.?
*
duḥṣantaḥ punar evāha yad yad icchasi tad vada / (17.6)
Par.?
*
khyāto lokapravādo 'yaṃ vivāha iti śāstrataḥ / (17.7)
Par.?
*
vaivāhikīṃ kriyāṃ santaḥ praśaṃsanti prajāhitām / (17.8)
Par.?
*
lokapravādaśāntyarthaṃ vivāhaṃ vidhinā kuru / (17.9)
Par.?
*
santyatra yajñapātrāṇi darbhāḥ sumanaso 'kṣatāḥ / (17.10)
Par.?
*
yathā yukto vivāhaḥ syāt tathā yuktā prajā bhavet / (17.11)
Par.?
*
tasmād ājyaṃ havir lājāḥ sikatā brāhmaṇāstava / (17.12)
Par.?
*
vaivāhikāni cānyāni samastānīha pārthiva / (17.13)
Par.?
*
duruktam api rājendra kṣantavyaṃ dharmakāraṇāt // (17.14)
Par.?
vaiśaṃpāyana uvāca / (18.1)
Par.?
evam astviti tāṃ rājā pratyuvācāvicārayan / (18.2)
Par.?
*
purohitaṃ samāhūya vacanaṃ cedam abravīt / (18.3)
Par.?
*
rājaputryā yad uktaṃ vai na vṛthā kartum utsahe / (18.4)
Par.?
*
kriyāhīno hi na bhaven mama putro mahādyutiḥ / (18.5)
Par.?
*
tathā kuruṣva śāstroktaṃ vivāhaṃ māciraṃ kuru / (18.6)
Par.?
*
evam ukto nṛpatinā dvijaḥ paramayantritaḥ / (18.7)
Par.?
*
śobhanaṃ rājarājeti vidhinā kṛtavān dvijaḥ / (18.8)
Par.?
*
śāsanād vipramukhyasya kṛtakautukamaṅgalaḥ / (18.9)
Par.?
api ca tvāṃ nayiṣyāmi nagaraṃ svaṃ śucismite / (18.10)
Par.?
yathā tvam arhā suśroṇi satyam etad bravīmi te // (18.11)
Par.?
evam uktvā sa rājarṣistām aninditagāminīm / (19.1)
Par.?
jagrāha vidhivat pāṇāvuvāsa ca tayā saha // (19.2)
Par.?
viśvāsya caināṃ sa prāyād abravīcca punaḥ punaḥ / (20.1)
Par.?
preṣayiṣye tavārthāya vāhinīṃ caturaṅgiṇīm / (20.2)
Par.?
*
traividyavṛddhaiḥ sahitāṃ nānārājajanaiḥ saha / (20.3)
Par.?
*
śibikāsahasraiḥ sahitā vanam āyānti bāndhavāḥ / (20.4)
Par.?
*
mūkāścaiva kirātāśca kubjā vāmanakaiḥ saha / (20.5)
Par.?
*
sahitā kañcukivarair vāhinī sūtamāgadhaiḥ / (20.6)
Par.?
*
śaṅkhadundubhinirghoṣair vanaṃ ca samupaiṣyati / (20.7)
Par.?
tayā tvām ānayiṣyāmi nivāsaṃ svaṃ śucismite / (20.8)
Par.?
*
vaiśaṃpāyanaḥ / (20.9)
Par.?
*
anyathā tvāṃ na neṣyāmi svaniveśam asatkṛtām / (20.10)
Par.?
*sarvamaṅgalasatkārair ahaṃ satyaṃ bravīmi te / (20.11) Par.?
*
evam uktvā sa rājarṣistām aninditagāminīm / (20.12)
Par.?
*
pariṣvajya ca bāhubhyāṃ smitapūrvam udaikṣata / (20.13)
Par.?
*
pradakṣiṇīkṛtāṃ devīṃ punastāṃ pariṣasvaje / (20.14)
Par.?
*
śakuntalā sāśrumukhī papāta nṛpapādayoḥ / (20.15)
Par.?
*
tāṃ devīṃ punar utthāpya mā śuceti punaḥ punaḥ / (20.16)
Par.?
*
śapeyaṃ sukṛtenaiva prāpayiṣye nṛpātmaje // (20.17)
Par.?
iti tasyāḥ pratiśrutya sa nṛpo janamejaya / (21.1)
Par.?
manasā cintayan prāyāt kāśyapaṃ prati pārthivaḥ // (21.2)
Par.?
bhagavāṃstapasā yuktaḥ śrutvā kiṃ nu kariṣyati / (22.1)
Par.?
*
taṃ na prasādyāgato 'haṃ prasīdeti dvijottamam / (22.2)
Par.?
evaṃ saṃcintayann eva praviveśa svakaṃ puram // (22.3)
Par.?
muhūrtayāte tasmiṃstu kaṇvo 'pyāśramam āgamat / (23.1)
Par.?
śakuntalā ca pitaraṃ hriyā nopajagāma tam / (23.2)
Par.?
*
śaṅkiteva ca viprarṣim upacakrāma sā śanaiḥ / (23.3)
Par.?
*
tato 'sya bhāraṃ jagrāha āsanaṃ cāpyakalpayat / (23.4)
Par.?
*
prākṣālayacca sā pādau kāśyapasya mahātmanaḥ / (23.5)
Par.?
*
na cainaṃ lajjayāśaknod akṣibhyām abhivīkṣitum / (23.6)
Par.?
*
śakuntalā ca savrīḍā tam ṛṣiṃ nābhyabhāṣata / (23.7)
Par.?
*
tasmāt svadharmāt skhalitā bhītā sā bharatarṣabha / (23.8)
Par.?
*
abhavad doṣadarśitvād brahmacāriṇy ayantritā / (23.9)
Par.?
*
sa tadā vrīḍitāṃ dṛṣṭvā ṛṣistāṃ pratyabhāṣata / (23.10)
Par.?
*
savrīḍaiva ca dīrghāyuḥ pureva bhavitā na ca / (23.12)
Par.?
*
vaiśaṃpāyanaḥ / (23.13)
Par.?
*
vṛttaṃ kathaya rambhoru mā trāsaṃ ca prakalpaya / (23.14)
Par.?
*
tataḥ prakṣālya pādau sā viśrāntaṃ punar abravīt / (23.15)
Par.?
*
nidhāya kāmaṃ tasyarṣeḥ kandāni ca phalāni ca / (23.16)
Par.?
*
tataḥ saṃvāhya pādau sā viśrāntaṃ vedimadhyamā / (23.17)
Par.?
*
śakuntalā pauravāṇāṃ duḥṣantaṃ jagmuṣī patim / (23.18)
Par.?
*
tataḥ kṛcchrād atiśubhā savrīḍā śrīmatī tadā / (23.19)
Par.?
*
sagadgadam uvācedaṃ kāśyapaṃ sā śucismitā / (23.20)
Par.?
*
śakuntalā / (23.21)
Par.?
*
rājā tātājagāmeha duḥṣanta ililātmajaḥ / (23.22)
Par.?
*
mayā patir vṛto yo 'sau daivayogād ihāgataḥ / (23.23)
Par.?
*
tasya tāta prasīda tvaṃ bhartā me sumahāyaśāḥ / (23.24)
Par.?
*
ataḥ sarvaṃ tu yad vṛttaṃ divyajñānena paśyasi / (23.25)
Par.?
*
abhayaṃ kṣatriyakule prasādaṃ kartum arhasi // (23.26)
Par.?
vijñāyātha ca tāṃ kaṇvo divyajñāno mahātapāḥ / (24.1)
Par.?
*
tato dharmiṣṭhatāṃ matvā dharme cāskhalitaṃ manaḥ / (24.2)
Par.?
uvāca bhagavān prītaḥ paśyan divyena cakṣuṣā / (24.3)
Par.?
*
sadvṛttaḥ sa mahāyaśāḥ / (24.4)
Par.?
*
evam etan mayā jñātam // (24.5)
Par.?
tvayādya rājānvayayā mām anādṛtya yatkṛtaḥ / (25.1)
Par.?
puṃsā saha samāyogo na sa dharmopaghātakaḥ / (25.2)
Par.?
*
na bhayaṃ vidyate bhadre mā śucaḥ sukṛtaṃ kṛtam // (25.3)
Par.?
kṣatriyasya hi gāndharvo vivāhaḥ śreṣṭha ucyate / (26.1)
Par.?
sakāmāyāḥ sakāmena nirmantro rahasi smṛtaḥ / (26.2)
Par.?
*
kiṃ punar vidhivat kṛtvā suprajāstvaṃ bhaviṣyasi // (26.3)
Par.?
dharmātmā ca mahātmā ca duḥṣantaḥ puruṣottamaḥ / (27.1)
Par.?
abhyagacchaḥ patiṃ yaṃ tvaṃ bhajamānaṃ śakuntale // (27.2)
Par.?
mahātmā janitā loke putrastava mahābalaḥ / (28.1)
Par.?
ya imāṃ sāgarāpāṅgāṃ kṛtsnāṃ bhokṣyati medinīm // (28.2)
Par.?
paraṃ cābhiprayātasya cakraṃ tasya mahātmanaḥ / (29.1)
Par.?
bhaviṣyatyapratihataṃ satataṃ cakravartinaḥ // (29.2)
Par.?
tataḥ prakṣālya pādau sā viśrāntaṃ munim abravīt / (30.1)
Par.?
vinidhāya tato bhāraṃ saṃnidhāya phalāni ca // (30.2)
Par.?
mayā patir vṛto yo 'sau duḥṣantaḥ puruṣottamaḥ / (31.1)
Par.?
*
mama caiva patir dṛṣṭo devatānāṃ samakṣataḥ / (31.2)
Par.?
tasmai sasacivāya tvaṃ prasādaṃ kartum arhasi // (31.3)
Par.?
kaṇva uvāca / (32.1)
Par.?
prasanna eva tasyāhaṃ tvatkṛte varavarṇini / (32.2)
Par.?
*
ṛtavo bahavaste vai gatā vyarthāḥ śucismite / (32.3)
Par.?
*
sārthakaṃ sāṃprataṃ hyetan na ca pāpo 'sti te 'naghe / (32.4)
Par.?
gṛhāṇa ca varaṃ mattastatkṛte yad abhīpsitam // (32.5)
Par.?
vaiśaṃpāyana uvāca / (33.1)
Par.?
*
ityevam uktvā sahasā praṇidhāya manasvinī / (33.2)
Par.?
tato dharmiṣṭhatāṃ vavre rājyāccāskhalanaṃ tathā / (33.3)
Par.?
śakuntalā pauravāṇāṃ duḥṣantahitakāmyayā / (33.4)
Par.?
*
vaiśaṃpāyanaḥ / (33.6)
Par.?
*
evam astviti tāṃ prāha kaṇvo dharmabhṛtāṃ varaḥ / (33.7)
Par.?
*
pasparśa cāpi pāṇibhyāṃ sutāṃ śrīm iva rūpiṇīm / (33.8)
Par.?
*
adya prabhṛti devi tvaṃ duḥṣantasya mahātmanaḥ / (33.9)
Par.?
*
pativratānāṃ yad vṛttistāṃ vṛttim anupālaya / (33.10)
Par.?
*
ityevam uktvā dharmātmā tāṃ viśuddhyartham aspṛśat / (33.11)
Par.?
*
spṛṣṭamātre śarīre tu paraṃ harṣam avāpa sā // (33.12)
Par.?
Duration=0.4874210357666 secs.